Behandeling Keizersnede

Voorbereiden op een geplande keizersnede

Krijg je een geplande keizersnede? Dan kijken we vooraf hoe gezond je bent. We stellen vragen en doen vaak een lichamelijk onderzoek, zoals het luisteren naar je hart en longen. Verder onderzoeken we je bloed en bespreekt de gynaecoloog of anesthesist of je de keizersnede onder narcose wil of met een ruggenprik. Soms kun je vooraf al een kijkje nemen op de afdeling waar je komt te liggen en krijg je informatie van de verpleegkundige.

De arts, verloskundige of verpleegkundige geeft je informatie over het herstelprogramma na de operatie. Ze vertellen je wat je zelf kunt doen om snel te herstellen.

Optimale voeding

Jouw genezingsproces verloopt beter als je voedingstoestand voor de operatie zo goed mogelijk is. De dag voor de operatie mag je gewoon eten en drinken. Meestal adviseert de arts dat je op de dag zelf nuchter moet zijn. Dat betekent dat je van tevoren niet meer mag eten of drinken. Je mag tot 6 uur voor de operatie een lichte maaltijd eten. Tot 2 uur voor de operatie mag je nog wel heldere dranken drinken, zoals thee en water.

PreOp voor de operatie

2 uur voor de operatie drink je 2 pakjes preoperatieve voeding van Nutricia (PreOp). Dit is dieetvoeding voor medisch gebruik ter voorbereiding op een geplande operatie, zoals een keizersnede. 

Het is een heldere, niet koolzuurhoudende, koolhydraatdrank met citroensmaak en is gluten- en lactosevrij. De koolhydraten in PreOp zorgen ervoor dat: 

• je minder honger hebt vóór de operatie
• je lichaam geen reserves verliest 
• jij je beter voelt na de operatie 
• je misschien korter in het ziekenhuis verblijft

Het gebruik

• drink 2 uur vóór de operatie 2 pakjes achter elkaar op
• PreOp is verpakt in pakjes van 200 milliliter
• je kan PreOp direct uit het pakje drinken met een rietje, of in een glas schenken. 
• gekoeld smaakt PreOp het beste
• schud goed voor gebruik 
• houdbaarheid:
  • ongeopend: bij kamertemperatuur houdbaar tot de datum die op de verpakking staat
  • geopend: afgesloten in de koelkast is het flesje maximaal 24 uur houdbaar

PreOp bestellen

Van de arts krijg je een machtigingsformulier. Daarmee kun je naar de Radboudapotheek om de PreOp te bestellen. Let erop dat je dit ruim voor de geplande operatie doet. De PreOp is namelijk niet altijd op voorraad bij de apotheek. 

Gemiddeld zijn de kosten voor 2 flesjes €3,99. Meestal vergoedt je zorgverzekeraar deze drinkvoeding. Houd wel rekening met een eventueel verplicht eigen risico. 

Vanaf twee uur voor de operatie mag je niets meer drinken, dus ook geen drinkvoeding. Wanneer je suikerziekte hebt mag je deze drinkvoeding niet gebruiken. 

Stoppen met roken

Tijdens de zwangerschap raden we je aan om te stoppen met roken. Als dit niet gelukt is, dan adviseren we je om het roken te stoppen voor de keizersnede. Ons advies is om ministens vier weken voor de operatie te stoppen met roken en dit tot de wond goed genezen is vol te houden. Roken zorgt voor een slechtere wondgenezing door verminderde zuurstof toevoer.

Pijnbestrijding

In de ochtend voordat je naar ons toe komt neem je 1000 mg paracetamol in. In principe krijg je een ruggenprik als verdoving tijdens de keizersnede. 

Wat kun je verwachten?

Bijna altijd maakt de gynaecoloog een 'bikinisnede'. Dit is een horizontale (dwarse) snede van 10 of 15 centimeter vlak boven je schaambeen, ongeveer rond de haargrens. Soms maakt de arts een snede van de navel naar beneden. Na de snede in de huid snijdt de gynaecoloog het vet onder de huid en een laag verstevigend bindweefsel boven de buikspieren door.

De lange buikspieren lopen van de ribbenboog naar beneden. Die schuift de arts opzij, en vervolgens opent de gynaecoloog de buikholte. De blaas ligt voor een deel over baarmoeder heen. De blaas wordt losgemaakt van de baarmoeder en naar beneden geschoven. Daarna maakt de gynaecoloog een dwarse snede in de baarmoeder en haalt je kindje naar buiten. Vaak drukt hij daarbij op je buik.

Geboorte

Als je kindje geboren is, wordt de navelstreng doorgeknipt. Alles moet steriel blijven. Daarom mag de vader dit niet zelf doen, zoals bij een normale bevalling. Na het doorknippen van de navelstreng krijg je via het infuus antibiotica en een medicijn om de baarmoeder te laten samentrekken. Als de placenta geboren is, hecht de gynaecoloog de baarmoeder en de verschillende lagen van je buik.

Wie mag er bij een keizersnede aanwezig zijn?

Bij een ruggenprik mag je partner bij de keizersnede aanwezig zijn. Als je narcose krijgt, is je partner niet op de operatiekamer. Je partner is in de ruimte ernaast aanwezig waar het kindje nagekeken wordt. Tijdens de keizersnede wordt gewerkt met een doorzichtige doek waardoor je tijdens het moment van geboorte mee kunt kijken. Indien je foto’s wil maken mag dat, alleen filmopnames maken mag niet en het is niet toegestaan foto's te maken van personeel.

Na de keizersnede

Vaak onderzoekt de kinderarts je kindje direct na de geboorte. Daarna mag het kind naar je toe of wordt het in de couveuse gelegd. Dit hangt af van de reden voor de keizersnede, de zwangerschapsduur en hoe het met je kindje gaat.

Controles 

Na een keizersnede controleren we regelmatig je bloeddruk, polsslag, bloedverlies en hoeveel je plast. Via het infuus krijg je vocht toegediend. Bij een ruggenprik heb je een paar uur na de operatie nog geen controle over je benen. Langzaam komt het gevoel en de kracht in je benen terug.

Blaaskatheter

De blaaskatheter die de urine afvoert, geeft soms een onaangenaam gevoel. Meestal verwijdert de verpleegkundige de katheter de dag na de operatie.

Controle van je bloed

Je krijgt één keer per dag een injectie onder de huid van je buik of bovenbeen met een bloedverdunnend middel. Dit doen we om trombose te voorkomen. Vaak nemen we de dag na de operatie bloed af om te kijken of je bloedarmoede hebt. Als dat zo is, praat de arts met je over een bloedtransfusie of het gebruik van ijzertabletten.

De eerste dagen na de keizersnede

De eerste dagen ben je vaak nog slap en wat duizelig als je opstaat; dat wordt daarna steeds minder. Na één of twee dagen beginnen je darmen weer te werken. Je buik is vaak nog opgezet en je kunt pijnlijke krampen hebben. De dag na de operatie begin je meestal met eten. Dit hangt ervan af of je misselijk bent en of je darmen weer werken.

Naweeën

Kort na de keizersnede heb je pijn aan de wond en soms pijnlijke naweeën. Hiervoor krijg je pijnstillers. Je buik doet vaak pijn, niet alleen rond het litteken maar ook hoger, tot aan je navel. Bij het hechten van de huid gebruiken we meestal materiaal dat uit zichzelf oplost. Het hoeft niet te worden weggehaald. Andere hechtingen of nietjes verwijderen we meestal ongeveer een week na de operatie.

Borstvoeding

Na een keizersnede kun je borstvoeding geven. Het maakt niet uit of de keizersnede gepland was of niet. Ook het krijgen van narcose of een ruggenprik maakt niet uit. Wel is de conditie van je kind belangrijk. Als je kind in de couveuse ligt, kun je kolven. Je kunt de melk dan met een flesje geven.

Voedingsproblemen

Heeft je kind voedingsproblemen? Dan kunnen we de melk via een sonde geven. Dat is een dun slangetje dat in de maag van het kind uitkomt.

Borstvoeding

Gaat alles goed met je baby? Dan kun je bij een ruggenprik gebruikmaken van de eerste zuigreflex vlak na de geboorte en je kind meteen borstvoeding geven. Na narcose kun je je kind meestal de borst geven. Zo start de melkaanmaak en krijgt je kind meteen de eerste voeding. De eerste dag is je kind voeden terwijl je ligt vaak het prettigst.

Naar huis

Als er geen medische reden is om langer te blijven, mag je meestal de derde dag na de keizersnede naar huis. In sommige gevallen mag je bij een geplande keizersnede al op dag 2 van de opname naar huis. Dit kan alleen als er geen complicaties zijn, je bloeddruk niet te hoog is, je geen diabetes of andere aandoeningen hebt, je BMI lager is dan 35 en je thuis kraamzorg krijgt. 

Herstel na de operatie

Voor jouw herstel gebruiken we een speciaal herstelprogramma. Het programma, ook wel ERAS (Early Recovery After Surgery) genoemd, zorgt voor een beter en sneller herstel. Doordat je beter herstelt, kun je eerder weer naar huis. Een korter verblijf in het ziekenhuis zorgt voor een lager risico op infectie en bloedstolselvorming (trombose). Hier heb je zelf ook een belangrijke rol in.

De laatste jaren is uit onderzoek gebleken dat het programma goed werkt voor het herstel na een keizersnede.

• Onderdelen van het programma

  De belangrijkste onderdelen van het programma zijn: 

  • duidelijke informatie
  • goede zorg thuis van kraamzorg en partner
  • optimale voeding
  • optimale pijnbestrijding
  • goed kunnen bewegen buiten je bed

• Duidelijke informatie

  De verpleegkundige of de kraamverzorgende op de kraamafdeling geeft je informatie over de pijn die je kunt voelen na een keizersnede. Ook geven ze informatie over het bewegen buiten je bed, je voeding, het verzorgen van de wond en de pijnmedicatie die je kunt nemen. Daarbij zal de verpleegkundige of de kraamverzorgende ook uitleg geven over de verzorging van de baby en de voedingen. 

  Naar huis

  Hoe lang je na de keizersnede nog in het ziekenhuis blijft hangt af van je conditie en je herstel na de operatie. Samen met je gynaecoloog, de verloskundige en de verpleegkundige of kraamverzorgende van het ziekenhuis beslis je wanneer je naar huis gaat. Een kraamverzorgende zal je de eerste week thuis helpen. De verloskundige van je eigen praktijk komt een aantal keren in de eerste week langs om te kijken hoe het met jou en de baby gaat. Zij is het aanspreekpunt voor jou en de kraamverzorgende als er problemen zijn.

  Nacontrole

  Ongeveer 3 weken na je keizersnede belt de verpleegkundige uit het Radboudumc om te kijken hoe het met je gaat. Samen met haar beslis je waar en bij wie je op nacontrole wil komen. De nacontrole is ongeveer 6 weken na de keizersnede. Dit kan bij je eigen verloskundige, maar ook in het ziekenhuis.

• Goede zorg thuis van kraamzorg en partner

  Een kraamverzorgende zal je de eerste week thuis helpen. Daarbij is het belangrijk dat er thuis nog extra hulp is in van een partner of familie. De kraamverzorgende zal jou thuis medisch controleren, vragen beantwoorden, adviezen geven en helpen bij de zorg voor je baby.

  De verloskundige van je eigen praktijk komt in de eerste week een aantal keren langs om te kijken hoe het met jou en de baby gaat. De verloskundige is het aanspreekpunt voor jou en de kraamverzorgende als er problemen zijn.

  Wanneer bel je de verloskundige?

  De kraamverzorgster bekijkt dagelijks de wond, meet je temperatuur en pols en vraagt hoe het met je gaat. Ondanks alle goede zorg kunnen er na elke operatie problemen optreden, zoals lekken van de wond of ontstekingen. Je kunt het beste met je verloskundige bellen (of laat de kraamverzorgende dat doen) als je last krijgt van:

  • ernstige buikpijn
  • een bolle gespannen buik
  • misselijkheid en/of braken
  • temperatuurverhoging boven de 38.5 graden Celsius
  • toenemend vaginaal bloedverlies
  • een rode wond of een wond met pus

  De verloskundige zal contact opnemen met het ziekenhuis als zij dat nodig vindt.

• Optimale voeding

  Je mag weer wat drinken en eten zodra je terug bent op de afdeling. Dit is goed voor de werking van je darmen. Het snel beginnen met eten en drinken geeft geen extra risico’s. Bouw de hoeveelheden die je eet langzaam op. Daarnaast kun je kauwgom kauwen. Dit is ook goed voor de werking van je darmen.

  Voor de genezing van de wond is het belangrijk om gezond te eten en voldoende te drinken. We raden je aan om in de eerste 6 weken voldoende calorieën te eten en niet te proberen om af te vallen. 

• Optimale pijnbestrijding

  Voor een goed herstel is voldoende pijnstilling belangrijk. Als pijnstilling krijg je paracetamol, diclofenac en indien nodig oxycodon.

  • paracetamol: 4 keer per dag 2 tabletten (2x500mg). Het is belangrijk om deze in te nemen, ook als je geen pijn hebt.
  • diclofenac: 3 keer per dag 50 mg in de eerste 3-4 dagen na je keizersnede. Dit kun je voor of tijdens de maaltijd innemen (dan heb je minder kans op maagklachten), maar het mag ook tussendoor. Als je de diclofenac tijdens de maaltijd inneemt werkt het iets minder snel. 
  • oxycodon: indien nodig 4 tot 6 keer per dag 5 mg. Geef je borstvoeding dan mag je deze de eerste 2 dagen na je keizersnede innemen. Als je op de dag na je keizersnede naar huis gaat krijg je voor die dag nog oxycodon mee naar huis. Deze mag je alleen die dag nog innemen. Gebruik hem niet de dag erna of later.

  Pijnstilling afbouwen

  Als de pijn acceptabel is kun je de pijnmedicatie afbouwen. Je stopt eerst met de oxycodon, daarna de diclofenac en als laatst met de paracetamol. Je mag de paracetamol gerust de hele eerste week nog blijven innemen. 

  Andere medicatie

  Door de operatie en je opname in het ziekenhuis heb je een grotere kans op bloedstolsels (trombose). Om dit te voorkomen geeft de verpleegkundige je dagelijks tijdens je opname een injectie met een bloedverdunnend middel en adviseren we je om zo snel mogelijk weer te bewegen buiten je bed.

• Goed kunnen bewegen buiten je bed

  We weten dat bedrust en het niet kunnen bewegen buiten je bed voor verlies van spierkracht kan zorgen. Dit verlies kan je voorkomen door direct na de keizersnede te beginnen met drinken en eten en door snel weer uit je bed te komen. Daarnaast zorgt dit ervoor dat je minder gewicht verliest en de kans op problemen (bijvoorbeeld een wondinfectie) kleiner wordt.

  Na de keizersnede zal de verpleegkundige binnen 6 uur je blaaskatheter eruit halen en ga je, als je pijn het toelaat, beginnen met bewegen. Dit gaat eerst samen met een verpleegkundige en later zelfstandig. Zodra je terug bent op de kraamafdeling mag je na een aantal uur proberen op de rand van het bed te gaan zitten. De dagen na de operatie breidt je het bewegen verder uit.

  We raden je aan om te bewegen om bloedstolselvorming (trombose) en het risico op infectie tegen te gaan. Maar let wel op een aantal adviezen:

  Luister naar je lichaam

  Je lichaam geeft het aan als iets niet gaat. Het is niet zo dat je niks kan, maar je moet de taken over de dag verdelen. Dus niet alles tegelijk achter elkaar doen, maar tussendoor rust nemen. Pijn en vermoeidheid zijn meestal signalen die aangeven dat je teveel hebt gedaan. Luister goed naar deze signalen. Besef dat elke dag anders is. De ene dag gaat het soms beter dan de andere dag.

  Huishouden

  Doe de eerste 2 weken na de keizersnede geen zwaar werk waarbij je rek- en strekbewegingen moet maken. Hierbij kun je denken aan bedden opmaken, ramen zemen, was ophangen en stofzuigen. Als je moet bukken, buig dan door je knieën en hou je rug recht. Til de eerste 2 weken na de operatie niet meer dan 8 kilo.

  Bewegen en sporten

  De eerste 2 weken mag je niet actief sporten. Wandelen mag wel. Als je gaat wandelen, houd er dan rekening mee dat je de afstand die je heen loopt ook nog terug moet lopen.

  Na 2 weken mag je het sporten rustig gaan opbouwen. Pas de eerste 6 weken op met buikspieroefeningen. Het advies is om een sport te doen die bedoeld is voor vrouwen die net zijn bevallen.

  Twijfel je of je een sport mag doen, overleg dit dan met je verloskundige.

  Autorijden

  De eerste 2 weken na de keizersnede kun je beter niet zelf autorijden. Dit in verband met het oprekken van de wond, minder kracht in je buikspieren en misschien wat minder concentratie. Kijk ook even naar je autoverzekering, zodat je zeker weet of je verzekerd bent als je na 2 weken weer zelf gaat autorijden.

  In bad gaan

  De eerste 4 weken na de keizersnede raden we je af om in bad te gaan. Je mag wel douchen. Zwembad of sauna raden we je in de eerste 6 weken ook af, vanwege de hygiëne.  

  Seksualiteit

  6 weken na de keizersnede kun je weer vrijen. Je hoeft niet bang te zijn om iets te beschadigen. De wond is dan voldoende hersteld. Als je na het vrijen wat afscheiding hebt, hoef je je daar niet ongerust over te maken. Het gevoel in de vagina kan na een zwangerschap en keizersnede anders zijn en er kan pijn ontstaan bij het vrijen. Het is daarom belangrijk dat jullie rustig de tijd nemen om samen weer te wennen en alles goed samen bespreken.

  We raden je sterk af om in het eerste jaar na een keizersnede weer zwanger te worden. Bespreek daarom met je eigen verloskundige of gynaecoloog wat voor anticonceptie je gaat gebruiken. 

Lokale anesthesie Plaatselijke verdoving

Bij lokale anesthesie wordt een klein stukje huid plaatselijk verdoofd. De plek waar u geopereerd wordt, wordt verdoofd door middel van meerdere prikken (vergelijkbaar met tandarts verdoving). Tijdens de ingreep bent u bij bewustzijn.

Soms wordt deze vorm van anesthesie gecombineerd met sedatie. Om een gedeelte van uw lichaam te verdoven, injecteert de anesthesioloog een verdovend middel rond de zenuwen die op pijn reageren. Meestal zijn de zenuwen die ander gevoel en bewegen mogelijk maken ook tijdelijk uitgeschakeld.

Bijwerkingen

Onvoldoende pijnstilling
Het kan gebeuren dat de verdoving niet voldoende werkt. Als het mogelijk is, krijgt u dan extra verdoving. Helpt dat niet, dan kiest de anesthesioloog samen met u een andere vorm van anesthesie. Bijvoorbeeld extra pijnstillers of algehele anesthesie.

Na de operatie
Het is normaal dat u na de behandeling tintelingen voelt in uw arm of been. Dit komt meestal omdat de verdoving nog niet helemaal is uitgewerkt. Ook kan het zijn dat de zenuw door de verdoving wat geïrriteerd is geraakt.

Toxische reacties
Tijdens of na het aanbrengen van de verdovingsvloeistof kan een deel hiervan in uw bloed terechtkomen. Dit merkt u door een metaalachtige smaak, tintelingen rond de mond, oorsuizen of een onrustig gevoel.

Na de verdoving

Als de verdoving is uitgewerkt krijgt u langzaam weer gevoel terug. Uw wond gaat geleidelijk aan pijn doen. Hiervoor kunt u pijnstillers innemen.

Weer naar huis

Als er geen medische reden is om langer te blijven, mag je meestal de derde dag na de keizersnede naar huis. In sommige gevallen mag je bij een geplande keizersnede al op dag 2 van de opname naar huis. Dit kan alleen als er geen complicaties zijn, je bloeddruk niet te hoog is, je geen diabetes of andere aandoeningen hebt, je BMI lager is dan 35 en je thuis kraamzorg krijgt. 

Weer thuis

Eenmaal thuis zal je je niet meteen de oude voelen. De vermoeidheid duurt vaak langer dan de gebruikelijke 6 weken na de bevalling. Dit is heel begrijpelijk. Je bent tenslotte niet alleen bevallen, maar hebt ook een operatie ondergaan. Geef toe aan de vermoeidheid, doe rustig aan en accepteer de hulp die wordt aangeboden. Voor de gehele periode van genezing geldt: probeer te luisteren naar je lichaam. Als je meer doet dan goed voor je is, zal de genezing langer op zich laten wachten. Bekijk in het ziekenhuis al of je thuis extra hulp nodig hebt voor jou en je kind. Misschien kan je een regeling treffen met vrienden of familie of is het inschakelen van thuiszorg nodig. Concentreer je aandacht in de eerste plaats op je baby en de werkzaamheden die met de verzorging te maken hebben. Dat is het belangrijkste.

Houd rekening met het volgende

• Concentratievermogen kan tijdelijk verminderd zijn. De mate waarin is afhankelijk van het soort narcose (ruggenprik of algehele narcose) dat je hebt gehad.
• Je kan gerust douchen. Als je geen bloedverlies meer hebt, mag je weer in bad.
• De wond is na ongeveer 6 weken genezen. Als je geen vaginaal bloedverlies meer hebt, kan je dan weer gaan zwemmen.
• Jouw conditie vraagt om aanpassing van je werkzaamheden in huis.

Enkele richtlijnen

• Vermijd rek- en strekbewegingen die pijn veroorzaken in het wondgebied (ramen zemen, was ophangen, bed opmaken en stofzuigen).
• Als je moet bukken, probeer dat dan door de knieën te buigen en de rug recht te houden.
• Je kan beter geen zware dingen tillen, zoals vuilniszakken, emmers water of grote kinderen.
• Traplopen en fietsen kan je geleidelijk opvoeren.
• Je mag geen zware buikspieroefeningen doen (bijvoorbeeld vanuit rugligging naar zit komen). Het is wel goed regelmatig de buikspieren aan te spannen (bekken kantelen), en je bekkenbodemspieren te trainen (de spieren die je gebruikt bij het ophouden van de urine).
• Maak je wandelingen niet te lang.
• Alles wat je zittend kunt doen is toegestaan, zoals voorbereidingen treffen voor het eten en de was vouwen.
• Je mag gewoon autorijden
• Seksuele activiteit is pas aan te raden wanneer er geen bloedverlies meer is en de wond niet te pijnlijk aanvoelt.

Het lijkt misschien of je niet veel mag doen, maar dat is niet zo. Het genezingsproces vertraagt als je niets zou doen. Je merkt zelf het beste wanneer je aan uitbreiding van activiteiten toe bent. Na ongeveer zes weken heb je een controleafspraak met de gynaecoloog op de polikliniek Verloskunde en Gynaecologie.

Ten slotte

Jij en je partner hadden zich de bevalling misschien anders voorgesteld. Bij een algehele narcose komt daar nog bij dat je de geboorte van uw kind niet bewust hebt kunnen meemaken. Spreek hier zoveel mogelijk over. Indien je behoefte hebt ervaringen uit te wisselen met lotgenoten, kan je contact opnemen met:
Vereniging Keizersnede-Ouders
Contrabas 53
4876 VG Etten-Leur
Telefoonnummer: 076 - 503 71 17

Risico's

Elke operatie brengt risico's met zich mee, ook een keizersnede. Ernstige complicaties zijn gelukkig zeldzaam, zeker als je gezond bent. De meest voorkomende complicaties zijn:

• bloedarmoede
• blaasontsteking
• nabloeding in de buik
• bloeduitstorting in de operatiewond
• infectie
• trombose
• beschadiging van de blaas
• darmen die niet goed op gang komen (ileus)

De volgende bevalling

Wil je na een keizersnede weer zwanger worden? Dan adviseren we om een jaar te wachten. Dan kan het litteken in je baarmoeder goed genezen. Soms is bij een volgende bevalling weer een keizersnede nodig. Dit hangt af van de reden van de keizersnede. Je kunt dit met je arts bespreken bij de nacontrole. Na een keizersnede, moet je bij vervolgzwangerschappen altijd in het ziekenhuis bevallen. Dit vanwege medische redenen.

Verwerken

Iedere vrouw beleeft een keizersnede op haar eigen manier. Sommige vrouwen zijn teleurgesteld dat ze geen normale bevalling hebben gehad, omdat ze door de narcose de geboorte van hun kind niet bewust mee hebben gemaakt. Andere vrouwen hebben moeite om aan hun kind te wennen. We raden je aan om over deze gevoelens te praten met je partner of met vrienden/familie. Of bij een volgende zwangerschap met je gynaecoloog, verloskundige of huisarts. Sommige vrouwen helpt het om met andere vrouwen te praten die hetzelfde hebben meegemaakt. Je kunt hiervoor contact opnemen met de Vereniging Keizersnede Ouders.