Behandeling Behandeling met radioactief lutetium-177-PSMA

Voorbereiding Wat moet u doen?

Zwangerschap en borstvoeding

We willen voorkomen dat een ongeboren kind aan radioactieve straling wordt blootgesteld. Is uw partner zwanger of geeft zij borstvoeding? Of bent u zelf zwanger? Dit geldt uiteraard niet voor de behandelindicatie prostaatkanker maar kan in theorie van toepassing zijn bij patiënten met andere tumoren. Neem dan contact op met de afdeling Nucleaire Geneeskunde.

Medicijngebruik

Als u medicijnen gebruikt, kunt u deze in de meeste gevallen op de gebruikelijke manier blijven innemen. In een enkel geval veroorzaakt een medicijn een bepaalde reactie in combinatie met het radioactief lutetium-177-PSMA. De nucleair geneeskundige zal dit controleren en indien nodig met u bespreken tijdens het informatieve gesprek.

Medicijncontrole

Meld u op de dag van uw opname (ongeveer 15-30 minuten van tevoren) bij de balie ‘medicijnregistratie’ op route 644. Zorg dat u een actueel geneesmiddelenpaspoort bij u heeft. Bij deze balie wordt uw medicijngebruik gecontroleerd.

Begeleiding meenemen

Het is niet toegestaan kinderen en/of zwangere vrouwen als begeleiding mee te nemen. Een volwassen begeleider kunt u meenemen, maar hij of zij moet uw kamer verlaten voor de start van de behandeling. De rest van de dag mag u geen bezoek meer ontvangen. Gebruikelijk kunt u de volgende dag weer naar huis.

De behandeling Wat kunt u verwachten?

Uw behandeling

Na de medicijncontrole (route 644) kunt u zich om 11:00 uur melden voor de opname op de verpleegafdeling A5 West route 662. De verpleegkundige geeft u uitleg over de verpleegkamer. Daarna wordt er een infuus ingebracht en krijgt u een lichte maaltijd. Daarna komt de nucleair geneeskundige op uw kamer om de behandeling te starten rond 12:30 uur.

Radioactieve stof

De radioactieve stof die in deze behandeling wordt gebruikt is lutetium-177-PSMA. Omdat deze stof zich aan de PSMA op de tumorcellen bindt, bestraalt lutetium-177-PSMA op die manier de tumorcellen, de uitzaaiingen waaraan het gekoppeld is en ook de naburige tumorcellen. Daardoor raken deze tumorcellen beschadigd. Tumorcellen die voldoende beschadigd zijn gaan dood. In de praktijk lukt het meestal niet om alle tumorcellen te doden. Deze behandeling is dan ook vrijwel nooit genezend, maar is er op gericht de hoeveelheid tumor te verminderen, het leven te verlengen en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Toediening via infuus

Het radioactief lutetium-177-PSMA wordt toegediend via een infuus wat in een bloedvat wordt ingebracht. Meestal wordt hiervoor een bloedvat in de elleboogplooi of op de pols gebruikt. Als u een zogenaamde ‘centrale lijn’ heeft, kan deze worden gebruikt om de therapie toe te dienen. De nucleair geneeskundige dient de behandeling langzaam in ongeveer 5 minuten toe en spoelt daarna het infuus nog extra door. Ongeveer 1 uur voor de toediening krijgt u voor de zekerheid medicatie tegen eventuele misselijkheid. Ook controleren we voor de behandeling uw pols, bloeddruk en temperatuur. Meestal kunt u de volgende dag weer naar huis.

Bijwerkingen

- Tijdens de eerste 2 dagen (met name de eerste 24 uur) na de behandeling kunnen bijwerkingen als misselijkheid en verminderde eetlust optreden. Dit is niet bij iedereen het geval. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen krijgt u hier vóór de behandeling medicatie voor. Eventueel kan deze medicatie ná de behandeling opnieuw worden gegeven om de klachten tegen te gaan.
- Op de langere termijn (4 tot 6 weken) na de behandeling kunnen er veranderingen in uw bloedwaarden optreden (beenmergsuppressie). Daarom worden uw bloedwaarden in deze periode regelmatig gecontroleerd door uw behandelend arts om te bepalen of hiervoor een eventuele behandeling nodig is en of een volgende behandeling met Lu-177-PSMA inderdaad kan worden gegeven.
- Sommige patiënten krijgen te maken met afname van de speekselproductie en vermindering van de smaak, naar schatting minder dan 10% van de patiënten. De kans hierop neemt toe als er meer behandelingen zijn gegeven, en bij hogere doseringen. Dit herstelt meestal niet spontaan, en kan zelfs nog erger worden nadat  de behandelingen zijn afgelopen.
- De kans op nier- of leverfunctieklachten lijkt erg klein te zijn.
- Er is geen bekende overgevoeligheid (allergie) voor lutetium-177-PSMA. Dit betekent niet dat een allergische reactie niet mogelijk is. Er is medicatie aanwezig die een eventuele allergische reactie kan tegengaan.

Duur van de opname

De duur van het verblijf in het ziekenhuis is meestal 2 dagen (1 nacht). Bij ontslag moet de hoeveelheid radioactief lutetium-177 beneden een door de overheid vastgestelde norm zijn, anders is een langere opname nodig. In de meeste gevallen is dit laatste niet nodig en kunt u een dag later weer naar huis.

Kamer

Tijdens de opname verblijft u op een 1-persoonskamer. In verband met de radioactieve straling mag u na het toedienen van de behandeling deze kamer niet verlaten tot de hoeveelheid straling tot onder een vastgestelde grens is gedaald. De hoeveelheid straling wordt dagelijks gemeten. Als u tijdens de opname vragen heeft, kunt u de verpleegkundige oproepen. Als het niet nodig is om dicht bij u in de buurt te komen, zal de verpleegkundige de afstand tot u zo groot mogelijk houden en/of het gesprek niet te lang laten duren in verband met de straling. De nucleair geneeskundige komt regelmatig bij u langs. Medisch inhoudelijke vragen kunt u natuurlijk aan de arts stellen.
De 1-persoonskamer is ongeveer 12 m2 (4x3 meter). In een aparte ruimte, die grenst aan de kamer, bevindt zich de douche- en toiletruimte. De kamer heeft vrij uitzicht door grote ramen. Deze ramen kunt u alleen op een kier open zetten in verband met de veiligheid. De kamer is voorzien van een TV-toestel met radio en draadloos internet (WIFI) (neem hiervoor zelf apparatuur mee). Het gebruik van TV en WIFI is gratis. U kunt uw mobiele telefoon meenemen.
Verder kunt u gebruiksvoorwerpen, zoals handwerk, boeken, tijdschriften, laptop, tablet, puzzels en spelletjes van huis meebrengen. Uit jarenlange metingen blijkt dat deze gebruiksvoorwerpen niet of nauwelijks besmet raken en dus bij ontslag gewoon mee naar huis mogen. Dit wordt voor ontslag wel gecontroleerd. We raden aan om uw telefoon, tablet of laptop in te pakken met huishoudfolie voor extra bescherming tegen radioactieve besmetting.

Medicijnen

Als u medicijnen gebruikt, is het belangrijk dat u voldoende van deze medicijnen meeneemt. U houdt uw medicijnen bij u op de kamer en kunt ze dan ook zelf innemen op de gebruikelijke tijdstippen.

Bezoek

Als uw opname langer duurt dan gebruikelijk mag u vanaf de tweede dag van uw opname bezoek ontvangen. Meestal is dit niet van toepassing en kunt u de tweede dag naar huis. Bezoekers kunnen via de hoofdingang route 662 volgen.
Belangrijke regels voor het bezoek (indien van toepassing):
- U mag tussen 10.00 uur en 22.00 uur bezoek ontvangen.
- Iedere bezoeker mag maximaal 1 uur per dag op bezoek komen. Als de straling aan het begin van uw opname nog relatief hoog is, kunt u van ons het verzoek krijgen om de bezoekduur in te korten.
- Bezoekers moeten 18 jaar of ouder zijn en mogen niet zwanger zijn.
- Op de afdeling moet het bezoek zich eerst melden aan de balie voor uitleg van de voorschriften en voor het openen van uw deur.
- Bezoekers moeten, net als de medewerkers, voor het betreden van uw kamer wegwerpsloffen, schort en handschoenen aantrekken. Deze kunnen zij na het bezoek uittrekken in het voorportaal en daar ook weggooien.
- Er mogen meerdere mensen tegelijk bij u in de kamer aanwezig zijn.
- Houd er rekening mee dat het bezoek minimaal 2 meter van u af moet zitten.
- Bezoekers mogen niets eten of drinken tijdens het verblijf op uw kamer.
- Bezoekers mogen niet roken op uw kamer.
- Bezoekers mogen geen gebruik maken van uw toiletruimte; zij kunnen de bezoekerstoiletten gebruiken bij het trappenhuis.
- Bezoekers mogen niets uit uw kamer meenemen.

Algemene adviezen en voorschriften

- U mag de kamer niet verlaten vanaf de start van de behandeling tot aan het moment van ontslag.
- Drink vooral de eerste 3 dagen goed, zodat u vaak naar het toilet kunt. De kans op radioactieve besmetting is het grootst via de urine. Daarom bent u tijdens de opname verplicht om maandverband te dragen en regelmatig te verschonen. Dit geldt ook voor mannen. Dit maandverband is in de toilet- en doucheruimte aanwezig.
- Maandverband mag u nooit door het toilet spoelen.
- Om te plassen gebruikt u een normaal toilet. De afvoer hiervan is aangesloten op een
speciale afvaltank. Voordat u naar het toilet gaat, trekt u latex handschoenen aan. U moet zittend plassen (ook mannen) om besmetting van de toiletruimte te voorkomen. Als u klaar bent, trekt u de handschoenen uit en doet u ze in de afvalemmer op de toiletruimte. Daarna trekt u door en wast u de handen grondig, voordat u de toiletruimte verlaat. De latex handschoenen zijn op de toilet- en doucheruimte aanwezig.
Om besmetting van de doucheruimte te voorkomen, moet u voor het douchen eerst naar het toilet gaan. Veel mensen verliezen namelijk een beetje urine tijdens het douchen.
- Het wasgoed van het ziekenhuis doet u in de waszak die in de douche- en toiletruimte staat.
- Er kan radioactiviteit in kleding komen door urine, (overmatig) zweten of braken. Het beste kunt u oudere kleding en vooral oud ondergoed dragen. Bewaar uw gedragen kleding en ondergoed alstublieft apart van schone was. Wanneer bij de controle van de MB'er blijkt dat kleding en/of ondergoed besmet is geraakt, kunt u het laten weggooien. Het is ook mogelijk om het na 1 tot 3 maanden op te halen bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde. We adviseren om papieren zakdoeken te gebruiken in plaats van katoenen zakdoeken.
- Roken is in het Radboudumc niet toegestaan. Omdat u tijdens uw opname uw kamer niet mag verlaten, kunt u eventueel met de huisarts het gebruik van nicotinepleisters bespreken.
- Om het radioactief afval te beperken gebruiken we een gescheiden afvalsysteem. Lees alstublieft de instructies op de pedaalemmers.
 

Leefregels na de behandeling

Tijdelijke leefregels in verband met het ontslag

Bij ontslag is er nog een kleine hoeveelheid radioactief lutetium-177-PSMA in uw lichaam overgebleven. U kunt nog steeds uw omgeving in lichte mate aan straling blootstellen. Het blootstaan aan straling brengt geen direct gevaar met zich mee, maar de hoeveelheid straling moet voor uw omgeving zo laag mogelijk blijven.

U wordt dringend geadviseerd om vanaf het ontslagmoment de volgende leefregels op te volgen:

Huisgenoten
Neem gedurende 3 dagen, zoveel als mogelijk, afstand tot uw huisgenoten. De afstand moet in ieder geval meer dan 1 meter bedragen en bij langdurige aanwezigheid meer dan 2 meter. Juist bij sociale activiteiten is het belangrijk om alert te blijven op het bewaren van de afstand.

Slaap 3 dagen apart, het liefst in een andere kamer.
Wanneer uw huisgenoot 60 jaar of ouder is, hoeft u deze regels niet te volgen.

Toilet
Het radioactieve lutetium-177-PSMA dat niet door de tumorcellen wordt opgenomen, verlaat het lichaam met name via de urine. U moet thuis nog 3 dagen hygiënische maatregelen toepassen bij het toiletbezoek. Dit betekent:

• Eigen toilet gebruiken, indien mogelijk
• Zittend plassen (ook mannen)
• Altijd toiletpapier gebruiken
• Tweemaal, en het liefst direct, doorspoelen van het toilet
• Handen wassen na gebruik van het toilet, indien mogelijk voordat u de toiletruimte verlaat
• Wanneer er lichaamsvloeistoffen en/of uitscheiding overblijft (bijvoorbeeld wanneer u last heeft van incontinentie), dit zelf opruimen
• Indien u een katheter heeft, vervang dan de katheterzak bij voorkeur zelf en draag hierbij altijd plastic handschoenen. Vervang uw katheterzak minimaal dagelijks

Uw huisgenoten en gasten moeten ook hygiënische maatregelen toepassen bij het toiletbezoek, met name als zij gebruik maken van hetzelfde toilet als u. Dit betekent:

• Handen wassen na gebruik van het toilet, indien mogelijk voordat u de toiletruimte verlaat
• Gebruiken van wegwerphandschoenen bij het schoonmaken van het toilet

Servies en wasgoed
Zorg dat andere personen, tot 3 dagen na ontslag, geen serviesgoed gebruiken dat u ook gebruikt heeft. Dit in verband met mogelijk contact met radioactief speeksel of andere uitscheidingsproducten. U hoeft het serviesgoed niet apart van ander serviesgoed af te wassen. Na het afwassen kan het weer door iedereen gebruikt worden.

Voor wasgoed geldt dat hier geen aparte aanpassingen nodig zijn, tenzij dit zichtbaar vervuild is met uitscheidingsproducten. Was het in dat geval apart, hierna kan het weer door iedereen gebruikt worden. 

Borstvoeding
Borstvoeding dient te worden gestaakt.

Zwangerschap
U wordt geadviseerd de komende 6 maanden niet zwanger te worden of geen kinderen te verwekken. Seksueel contact is wel mogelijk gedurende deze periode.

Vervoer
Reis gedurende 3 dagen maximaal 1 uur per vervoersmiddel, wanneer het openbaar vervoer betreft. Dit in verband met de korte afstand tot medepassagiers. In het geval van eigen vervoer of een taxi mag u langer per enkele reis reizen, mits u meer dan 1 meter afstand kan bewaren tot de overige passagiers en/of chauffeur.

Bijeenkomsten
Vermijd gedurende 3 dagen bijeenkomsten waarbij u meer dan 1 uur vlak naast een iemand zit. Denk hierbij ook aan het bezoeken van voorstellingen, sportwedstrijden, horecagelegenheden en dergelijke. Als het niet anders kan, is een bezoek aan de tandarts, fysiotherapeut of kapper mogelijk, als het een kort bezoek betreft.

Werk / school
Ook op het werk of op school dient u gedurende 3 dagen na behandeling minstens 1 meter afstand te houden van de mensen om u heen. Indien het niet lukt om 1 meter afstand te houden, beperk de tijd binnen 1 meter dan tot maximaal 1 uur met eenzelfde persoon.

Opname ziekenhuis of andere instelling
Bij een ziekenhuisopname in het Radboudumc binnen 18 dagen na uw ontslag dient de dienstdoende arts van de afdeling Nucleaire Geneeskunde gewaarschuwd te worden.

Als u binnen 18 dagen na de behandeling opgenomen wordt in een ander ziekenhuis of instelling, zoals een verzorgingstehuis, moet u of uw familie zo snel mogelijk melden dat u een radioactieve behandeling heeft gehad in het Radboudumc, zodat zij contact kunnen opnemen met de dienstdoende arts Nucleaire Geneeskunde. U krijgt een brief mee die u kunt laten zien aan de behandelaar. Hierop staat hoe de afdeling bereikt kan worden.

Buitenland
U kunt bij de douanecontrole en/of op vliegvelden worden gecontroleerd op de aanwezigheid van radioactieve stoffen. Tot 3 maanden na ontslag adviseren we om een douaneverklaring (vliegbrief) aan te vragen bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde wanneer u naar het buitenland reist. Wij zullen dan aan de hand van uw gegevens bepalen of het noodzakelijk is om een vliegbrief bij u te hebben. Hiervoor dient u de exacte vliegdatum en vliegduur van uw heenreis door te geven. Deze verklaring is ook geldig voor uw terugreis; dus bewaar het formulier goed. Het formulier kan per post of per mail worden toegestuurd of u kunt het zelf komen ophalen.

Overlijden
Als u binnen 13 dagen na de therapie komt te overlijden, dient uw familie er rekening mee te houden dat er mogelijk beperkingen zijn met betrekking tot uw uitvaart. Hierbij kan het bijvoorbeeld zo zijn dat een crematie niet mogelijk is. Informeer uw naasten hierover zodat zij in dit geval contact met ons kunnen opnemen, zodat wij kunnen afstemmen of er inderdaad beperkingen zijn en zo ja, welke.

Vragen over leefregels?

Neem contact op:

•  Telefonisch
  • Op maandag t/m vrijdag, tussen 8.30 en 16.45 uur via (024) 361 45 10
  • Buiten bovenstaande kantooruren via 06 53 22 87 75 (alleen voor dringende vragen over de leefregels die niet tot de eerstvolgende werkdag kunnen wachten)
•  Via e-mail
  • therapie@radboudumc.nl 

Vervolgafspraak na de behandeling

Na de behandeling zullen vervolgafspraken worden gemaakt voor
 - 1 of meer scans om te kijken hoe goed de tumoren/uitzaaiingen de therapie hebben opgenomen (en vasthouden)
 - bloedcontroles om te controleren of de beenmergfunctie goed blijft
 - bloedcontroles en scans om te kijken hoe de tumoren/uitzaaiingen reageren
 - volgende behandelingen.
Dit programma van afspraken hangt af van uw situatie. De nucleair geneeskundige en MB’er zullen dit bij elke behandeling met u afspreken.

Veelgestelde vragen

Ik heb huisdieren. Gelden hiervoor ook leefregels?

Nee, voor huisdieren gelden geen leefregels.

Kan ik bezoek ontvangen van mensen die thuis (jonge) kinderen hebben?

Ja, u kunt gerust bezoek ontvangen van mensen die thuis (jonge) kinderen hebben.
In de tijd dat ze bij u aanwezig zijn, vangt uw bezoek, afhankelijk van de afstand tot u en hoe lang ze blijven, een bepaalde hoeveelheid straling op. Wanneer het bezoek vertrekt, nemen zij die straling niet met zich mee.

Kaartje sturen

Wanneer uw naasten u een kaartje willen sturen tijdens het verblijf, kunnen zij het volgende adres gebruiken:
Radboudumc
T.a.v. [uw naam]
662 Verpleegafdeling Medische Oncologie (A5)
Postbus 9101
6500 HB Nijmegen

Achtergrond informatie over de behandeling

Over de behandeling

Op de (verpleeg)afdeling Nucleaire Geneeskunde van het Radboudumc voeren we behandelingen met radioactief lutetium-177-PSMA uit. Voor elke patiënt maken we een individueel behandeltraject, gebaseerd op de aandoening. Uw behandelend arts bespreekt met u wat dit voor uw situatie betekent.

Wat houdt een behandeling met radioactief lutetium-177-PSMA in?

PSMA staat voor prostaat specifiek membraan antigeen. Dit is een stof die meestal veel voorkomt op het oppervlak van prostaatkanker cellen. Overigens ook op de cellen van sommige andere soorten kanker, maar er is tot nu toe vooral onderzoek gedaan op gebied van prostaatkanker.
Er zijn meerdere stoffen ontwikkeld die binden aan PSMA, deze worden verwarrend genoeg ook PSMA genoemd, maar het zijn eigenlijk stoffen die PSMA herkennen en eraan binden.
Dit principe wordt bij de PSMA PET/CT al geruime tijd gebruikt om in het lichaam te zoeken naar tumoren en uitzaaiingen van kankers die veel PSMA maken (m.n. prostaatkanker). Voor deze scans is aan de stof die aan het PSMA bindt meestal gallium-68 gekoppeld. Dit  is een radioactieve stof die een beetje straling afgeeft, die door de PET/CT scanner kan worden opgevangen. Daarmee kunnen tumoren die veel PSMA maken in het lichaam zichtbaar worden gemaakt.
In plaats van gallium-68 kan ook lutetium-177 aan het PSMA worden gekoppeld. De verdeling over het lichaam van Lu-177-PSMA is vrijwel hetzelfde als de verdeling van gallium-68-PSMA, maar de afgegeven straling van lutetium-177 is agressiever dan de straling van gallium-68, en kan de tumorcellen niet alleen zichtbaar maken maar ook beschadigen. Om een goed behandel effect te krijgen moet er sowieso voldoende van de stof aan de tumorcellen binden. Er zal dan ook in de voorbereiding altijd eerst een gallium-68-PSMA PET/CT worden gemaakt (of een vergelijkbare scan) om te beoordelen of er goede opname is in de tumorcellen. Als behandeling met lutetium-177-PSMA wordt gegeven kan de behandelingsdosering eventueel worden aangepast op basis van de uitgebreidheid van de ziekte en de mate waarin de tumoren PSMA opnemen. Meestal worden er meerdere behandelingen gegeven met 3-9 weken tussen de behandelingen. Hoeveel behandelingen er worden gegeven hangt met name af van het effect van de eerste behandelingen en van de bijwerkingen en de algemene conditie van de patiënt.
De behandeldosering is dusdanig dat de ministeries van Infrastructuur en Milieu (IenM) en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en de commissie Voorzieningen en Kernenergiewet van de Nederlandse Vereniging voor Nucleaire Geneeskunde (NVNG) hebben besloten dat deze behandeling klinisch uitgevoerd moet worden. Dit betekent dat u gedurende 2 dagen (1 nacht) wordt opgenomen. Het Radboudumc heeft hiervoor een speciale vergunning; niet elk ziekenhuis mag deze behandelingen uitvoeren. Wanneer uw medische situatie het noodzakelijk maakt, kan deze opname met enkele dagen worden verlengd.

Doel van de behandeling

U ondergaat deze behandeling in verband met de aanwezigheid van uitzaaiingen van een tumor die veel PSMA maakt, waarschijnlijk prostaatkanker, maar het kan soms ook een andere soort kanker betreffen. Voor een eventuele behandeling wordt eerst een informatief gesprek gepland met een arts nucleaire geneeskunde (nucleair geneeskundige) en een Medisch Beeldvormingsdeskundige (MB'er). Zij bespreken met u wat u kunt verwachten tijdens de opname en de behandeling en geven u praktische informatie. Het doel van de behandeling is het terugdringen van de ziekte en daarmee het verlengen van het leven en verbeteren van de kwaliteit van het leven, het lukt vrijwel nooit om de ziekte te genezen.