Behandeling Behandeling met radioactief radium-223 (Xofigo®)

Voorbereiding op de behandeling

Informatief gesprek

Voordat de behandelingen worden ingepland, spreekt u op de afdeling Nucleaire Geneeskunde de nucleaire geneeskundige (i.o), die verantwoordelijk is voor het geven van de radium behandeling. Als u in aanmerking komt voor een behandeling met radium, dan bespreekt deze arts met u het behandelplan.

Ter voorbereiding kan een aantal onderzoeken worden uitgevoerd om te bepalen of de behandeling met radium kan worden gestart. Een botscintigrafie (skeletscintigrafie, botscan) kan aantonen dat u botmetastasen heeft die we met radium kunnen behandelen. Een CT-scan maken we om te onderzoeken of er ook uitzaaiingen buiten het skelet zijn. Bloedonderzoek verrichten we om te bepalen of het beenmerg voldoende bloedcellen en bloedplaatjes aanmaakt om de toediening met radium veilig te kunnen ondergaan.

Het is belangrijk dat uw lichaam is hersteld van eerdere behandelingen die invloed kunnen hebben gehad op de botten en het beenmerg. U mag daarom in de 6 weken voorafgaand aan een radiumtoediening geen chemotherapie of uitgebreide bestraling op een groot deel van uw lichaam hebben gehad. Het is belangrijk dat u bij het intakegesprek meldt of u de afgelopen maanden chemotherapie, radiotherapie (bestraling) of een andere behandeling met radioactieve stoffen, zoals Samarium of Rhenium, heeft gehad. Een gerichte bestraling op één of enkele pijnlijke botten voorafgaand aan de radiumtoediening is geen bezwaar.

Om de kans op bijwerkingen te verminderen vraagt de nucleair geneeskundige (i.o.) naar andere ziekten, behandelingen of klachten die u heeft, of die u in het verleden heeft gehad. Het is belangrijk dat u meldt of u last heeft van moeizame of vertraagde stoelgang (obstipatie) of diarree, omdat het radium via de ontlasting het lichaam weer verlaat.

Medicatie

Indien u abirateronacetaat (Zytiga) of prednison/prednisolon gebruikt, meldt u dit dan meteen bij uw behandelend arts (oncoloog of uroloog) of bij de Nucleaire geneeskunde wanneer u daar al voor behandeling bent aangemeld. Voor de behandeling met Ra-223 is dit van belang. 

De meeste medicijnen kunt u tijdens de radiumbehandeling gewoon blijven gebruiken. Geneesmiddelen die invloed hebben op de botten kunt u in sommige gevallen beter niet gebruiken in de dagen voorafgaand aan een radiumbehandeling.

Onderstaande geneesmiddelen hebben mogelijk invloed op de botten en de behandeling met radium. Overleg met uw behandelend arts (oncoloog of uroloog) of u voorafgaand aan een behandeling met radium deze middelen kunt gebruiken:

• Pamidroninezuur (APD) via een infuus
• Zoledroninezuur (Zometa) via een infuus
• Didrokit tabletten
• Fosamax tabletten
• Denosumab injecties
• Vitamine D tabletten
• Calcium tabletten
• Fosfaat tabletten

Begeleiding

Op de afdeling Nucleaire Geneeskunde wordt bij bijna elk onderzoek een radioactieve stof aan patiënten toegediend. Een radioactieve stof zendt straling uit. Ook patiënten die deze stof al toegediend hebben gekregen, zitten in de wachtkamer. We vragen u om in verband met deze straling geen kinderen en/of zwangere vrouwen als begeleiding mee te nemen.

Voorbereiding met betrekking tot eten en drinken

U hoeft geen specifieke voorbereiding te treffen. U hoeft niet nuchter te zijn.

Voorbereiding met betrekking tot bloedprikken

Ongeveer 9 dagen voorafgaand aan iedere toediening van radium nemen we bloed af ter controle. De bloedwaarden bepalen mede of de geplande behandeling door kan gaan.

De behandeling

De radioactieve stof is Radium-223; hierna genoemd als radium. Xofigo is de merknaam van Radium-223. De radioactieve stof radium wordt door botmetastasen opgenomen. Binnen deze botmetastasen geeft het radium zijn straling af, en als gevolg daarvan worden tumorcellen vernietigd. Hierdoor worden de botmetastasen verminderd en wordt de ziekte geremd.

Bij de behandeling wordt radioactief radium met een injectie in uw bloedbaan gebracht. Chemisch gezien lijkt radium op calcium. Daarom wordt het net als calcium ingebouwd in de botten, en met name op de plekken van de botmetastasen. De straling die het radium uitzendt is krachtig, maar kan slechts een zeer korte afstand afleggen. Daardoor kan de straling de botmetastasen behandelen zonder veel schade aan de rest van het lichaam te veroorzaken.

Duur van de behandeling

Het behandeltraject bestaat uit maximaal 6 toedieningen met radium. Tussen de toedieningen zit steeds minimaal 4 en maximaal 8 weken tijd. De toedieningen worden bij voorkeur gegeven volgens een van tevoren vastgesteld schema.

Op het afgesproken tijdstip voor een toediening wordt u verwacht op de afdeling Nucleaire Geneeskunde. Voorafgaand aan iedere toediening spreekt u de nucleair geneeskundige (i.o.). Deze arts bespreekt uw gezondheid en de uitslagen van onderzoeken. Bij dit gesprek kunt u ook nog vragen stellen over de toediening of totale behandeling. Als alle uitslagen goed zijn, volgt direct daarna de toediening.

De toediening wordt poliklinisch uitgevoerd. U krijgt een infuus in een bloedvat in uw arm (meestel elleboogplooi). Via dit infuus krijgt u radium toegediend; dit duurt slechts enkele minuten. Na de toediening wordt het infuus uit het bloedvat verwijderd.

Direct na de toediening van radium mag u weer naar huis. U kunt daarna uw dag normaal voortzetten. De radioactieve stof heeft geen invloed op de rijvaardigheid. Een enkele behandeling, inclusief het plannen van de vervolg afspraken, het infuus plaatsen, het gesprek en de toediening, duurt ongeveer 60 minuten.

Bijwerkingen

De behandeling met radium heeft meestal weinig bijwerkingen. Er zijn geen allergische reacties op de toediening van radium te verwachten. In sommige gevallen treden na het toedienen van radium wel tijdelijke bijwerkingen op. U kunt zich ziek en misselijk voelen, diarree krijgen of braken. Op de plaats van de injectie kunt u last krijgen van pijn, zwelling of een rode huid. Deze bijwerkingen trekken meestal snel weg.

De bijwerkingen die het vaakst voorkomen bij patiënten die een toediening krijgen met radium zijn:
Zeer vaak (bij meer dan 1 op de 10 mensen):

• Diarree
• Misselijkheid
• Braken
• Afname van het aantal bloedplaatjes (dit kan leiden tot een verminderde bloedstolling en bloedingen)

Vaak (bij maximaal 1 op de 10 mensen):

• Afname van het aantal witte bloedcellen (dit kan leiden tot een verhoogde gevoeligheid voor infecties)
• Afname van alle typen bloedcellen (zowel de rode en witte bloedcellen als de bloedplaatjes)
• Reacties op de plaats van de injectie (bijvoorbeeld een rode huid, pijn en zwelling)

Als gevolg van de toediening van radium kan er een (tijdelijke) verlaging van het aantal rode bloedcellen, witte bloedcellen en/of bloedplaatjes optreden. Door deze verlaging kunt u zich vermoeid voelen, een verhoogde gevoeligheid hebben voor infecties of een neiging tot bloedingen. Wanneer deze bloedwaarden te laag zijn voorafgaande aan een radiumtoediening, wordt deze toediening uitgesteld of stopgezet. Als u binnen 6 weken na een toediening met radium last krijgt van koorts, infectie, blauwe plekken of bloedingen die niet gemakkelijk stoppen, moet u contact opnemen met de nucleair geneeskundige of uw eigen behandelend arts (medisch oncoloog of uroloog).

Pijnklachten

Soms worden botmetastasen door de behandeling met radium gedurende enkele dagen geprikkeld. Daardoor kan tijdelijk een toename van pijnklachten ontstaan. Deze pijn treedt op in de eerste dagen na toediening en gaat meestal binnen enkele dagen weer over. Ook mensen die eerder geen pijn hadden, kunnen tijdelijk toch enige pijn ervaren. Als het nodig is, kunt u in deze periode extra pijnstillers gebruiken. Uw behandelaars (medisch oncoloog/uroloog of nucleair geneeskundige) kunnen u hierbij adviseren.

Een zeer zeldzame bijwerking is het afsterven van weefsel in het kaakbot (osteonecrose). Dit gaat gepaard met symptomen zoals pijn, zwelling of gevoelloosheid van de kaak, een zwaar gevoel in de kaak of los gaan zitten van tanden/kiezen. Neem bij deze klachten contact op met uw behandeld arts (medisch oncoloog/uroloog).

Wanneer contact opnemen?

Belangrijke bijwerkingen, waarvoor u contact moet opnemen met één van uw behandelaars:

• Wanneer u een ongewone bloeduitstorting ziet
• Als u meer bloedt dan normaal na een verwonding
• Als u koorts heeft boven de 38,5 graden
• Bij ernstige toename van pijn in de botten
• Pijn, zwelling of gevoelloosheid van de kaak
• Gevoel van loszitten van tanden

Leefregels na de behandeling

Tijdelijke leefregels in verband met het ontslag

Na ieder ontslag is er nog een kleine hoeveelheid radioactief radium-223 in uw lichaam overgebleven. U kunt nog steeds uw omgeving in lichte mate aan straling blootstellen. Het blootstaan aan straling brengt geen direct gevaar met zich mee, maar de hoeveelheid straling moet voor uw omgeving zo laag mogelijk blijven.

U wordt dringend geadviseerd om vanaf ieder ontslagmoment de volgende leefregels op te volgen:

Toilet
Het radioactieve radium-223 dat niet door de tumorcellen wordt opgenomen, verlaat het lichaam met name via de ontlasting en urine. U moet thuis nog 3 dagen hygiënische maatregelen toepassen bij het toiletbezoek. Dit betekent:

• Eigen toilet gebruiken, indien mogelijk
• Zittend plassen (ook mannen)
• Altijd toiletpapier gebruiken
• Tweemaal, en het liefst direct, doorspoelen van het toilet
• Handen wassen na gebruik van het toilet, indien mogelijk voordat u de toiletruimte verlaat
• Wanneer er lichaamsvloeistoffen en/of uitscheiding overblijft (bijvoorbeeld wanneer u last heeft van incontinentie), dit zelf opruimen
• Indien u een katheter en/of stoma heeft, vervang dan de katheter-/stomazak bij voorkeur zelf en draag hierbij altijd plastic handschoenen. Vervang uw katheter-/stomazak minimaal dagelijks

Uw huisgenoten en gasten moeten ook hygiënische maatregelen toepassen bij het toiletbezoek, met name als zij gebruik maken van hetzelfde toilet als u. Dit betekent:

• Handen wassen na gebruik van het toilet, indien mogelijk voordat u de toiletruimte verlaat
• Gebruiken van wegwerphandschoenen bij het schoonmaken van het toilet

Servies en wasgoed
Zorg dat andere personen, tot 3 dagen na ontslag, geen serviesgoed gebruiken dat u ook gebruikt heeft. Dit in verband met mogelijk contact met radioactief speeksel of andere uitscheidingsproducten. U hoeft het serviesgoed niet apart van ander serviesgoed af te wassen. Na het afwassen kan het weer door iedereen gebruikt worden.

Voor wasgoed geldt dat hier geen aparte aanpassingen nodig zijn, tenzij dit zichtbaar vervuild is met uitscheidingsproducten. Was het in dat geval apart, hierna kan het weer door iedereen gebruikt worden.  

Borstvoeding
Borstvoeding dient te worden gestaakt.

Zwangerschap
U wordt geadviseerd de komende 6 maanden niet zwanger te worden of geen kinderen te verwekken. Seksueel contact is wel mogelijk gedurende deze periode.

Opname ziekenhuis of andere instelling
Bij een ziekenhuisopname in het Radboudumc binnen 1 week na uw ontslag dient de dienstdoende arts van de afdeling Nucleaire Geneeskunde gewaarschuwd te worden.

Als u binnen 1 week na de behandeling opgenomen wordt in een ander ziekenhuis of instelling, zoals een verzorgingstehuis, moet u of uw familie zo snel mogelijk melden dat u een radioactieve behandeling heeft gehad in het Radboudumc, zodat zij contact kunnen opnemen met de dienstdoende arts Nucleaire Geneeskunde. U krijgt een brief mee die u kunt laten zien aan de behandelaar. Hierop staat hoe de afdeling bereikt kan worden.

Buitenland
U kunt bij de douanecontrole en/of op vliegvelden worden gecontroleerd op de aanwezigheid van radioactieve stoffen. Omdat u een traject van 6 behandelingen ondergaat, is het belangrijk dat u tijdens deze behandelingen en tot uiterlijk 3 maanden na de laatste behandeling een douaneverklaring (vliegbrief) aanvraagt bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde wanneer u naar het buitenland reist. Wij zullen dan aan de hand van uw gegevens bepalen of het noodzakelijk is om een vliegbrief bij u te hebben. Hiervoor dient u de exacte vliegdatum en vliegduur van uw heenreis door te geven. Deze verklaring is ook geldig voor uw terugreis; dus bewaar het formulier goed. Het formulier kan per post of per mail worden toegestuurd of u kunt het zelf komen ophalen.

Overlijden
Als u binnen 45 dagen na de therapie komt te overlijden, dient uw familie er rekening mee te houden dat er mogelijk beperkingen zijn met betrekking tot uw uitvaart. Hierbij kan het bijvoorbeeld zo zijn dat een crematie niet mogelijk is. Informeer uw naasten hierover zodat zij in dit geval contact met ons kunnen opnemen, zodat wij kunnen afstemmen of er inderdaad beperkingen zijn en zo ja, welke.

Vragen over leefregels?

Neem contact op:

• Telefonisch
  • Op maandag t/m vrijdag, tussen 8.30 en 16.45 uur via (024) 361 45 10
  • Buiten bovenstaande kantooruren via 06 53 22 87 75 (alleen voor dringende vragen over de leefregels die niet tot de eerstvolgende werkdag kunnen wachten)
• Via e-mail
  • therapie@radboudumc.nl

Einde van de behandeling

Nadat u de 6 toedieningen met radium gehad heeft, zit de totale behandeling erop en wordt de begeleiding door de nucleaire geneeskundige afgesloten. Uw behandelend arts (medisch oncoloog/uroloog) begeleidt u daarna verder.