Wetenschap­pelijk onderzoek Nijmegen Biomedische Studie

Over NBS

De NBS is opgezet door de afdelingen Health Evidence, Laboratoriumgeneeskunde en Endocriene Ziekten van het Radboudumc te Nijmegen. Later is de afdeling Genetica deel gaan uitmaken van de NBS. Verdere samenwerking vond plaats met de Gemeente Nijmegen en de GGD Regio Nijmegen. De NBS is gefinancierd door bovenstaande afdelingen en instanties, aangevuld met een subsidie uit de Vrije Beleidsruimte van het Radboudumc.

De NBS is verdeeld in enkele fases. Omdat te uitgebreide metingen de deelname negatief beïnvloeden, is gekozen voor een gefaseerd model. Hierbij krijgen mensen eerst alleen een vragenlijst en een beperkt bloedonderzoek aangeboden (NBS1) en worden ze later uitgenodigd voor een uitgebreider onderzoek en additionele vragenlijsten (NBS2-5). Bij de opzet van de studie is contact gezocht met andere afdelingen binnen het Radboudumc om de krachten te bundelen, omdat andere onderzoekers vergelijkbare informatie nodig hebben.

Meer weten? Lees de uitgebreide beschrijving van de NBS in het cohort profile.

• NBS1

  Tussen 2001 en 2003 is in samenwerking met de Gemeente Nijmegen en de GGD Regio Nijmegen de Nijmegen Biomedische Studie (NBS1) uitgevoerd. De logistiek van de NBS1 is eerst uitgetest in een pilot-studie. Deze pilot-studie is uitgevoerd tussen november 2001 en februari 2002. Via de Gemeente Nijmegen werd daarvoor een steekproef verkregen van de namen en adressen van 650 mannen en vrouwen van 18 jaar en ouder. Allen hebben een vragenlijst ontvangen met vragen over leefstijl, gezondheid, doorgemaakte ziekten en medicijngebruik; 342 vragenlijsten kwamen ingevuld retour (respons 53%). Van de mensen die een vragenlijst hebben geretourneerd, wilde 262 mensen (77%) ook bloed afstaan. Door de pilot-studie is de procedure van de bloedafnames aangepast. Zo wilden de deelnemers graag meer vrijheid in de keuze van de afnametijd en ook de mogelijkheid om ’s avonds bloed te laten prikken. Verder is het aantal prikposten aanzienlijk verminderd (van 18 naar 3 prikposten).
  
  In juli 2002 is de gemeente Nijmegen gevraagd om een aselecte steekproef van namen en adressen uit het bevolkingsregister van Nijmegen. Voor deelname kwamen in aanmerking alle mannen en vrouwen van 18 jaar en ouder, met uitzondering van bewoners van tehuizen en instellingen. Per 5-jaars leeftijdsgroep zijn 750 mannen en 750 vrouwen geselecteerd. Mensen van 85 jaar of ouder werden allemaal opgenomen in de steekproef. De steekproef is later aangevuld met buitenlanders en inwoners van Lent en Oosterhout. In totaal werden ruim 22.000 inwoners van Nijmegen, Lent en Oosterhout van 18 jaar of ouder uitgenodigd om aan de NBS1 deel te nemen.
   
  Deze eerste fase van de Nijmeegse Biomedische studie (NBS1), die inmiddels is afgerond, bestond uit twee delen. In het eerste deel werd door middel van een vragenlijst informatie over roken, lichamelijke activiteit, alcoholconsumptie, vermoeidheid, doorgemaakte ziekten en medicijngebruik verzameld. Uiteindelijk hebben maar liefst 9350 mensen deze vragenlijst ingevuld en geretourneerd (42%).
  
  In het tweede deel van NBS1 is aan de deelnemers gevraagd of wij bloed bij hen mochten prikken. Bijna 6500 mensen stemden hiermee in. Dit bloed prikken is verzorgd in samenwerking met de Interregionale Rode Kruis Trombosedienst. Het bloed werd gebruikt om bepaalde waarden te bepalen die mogelijk iets zeggen over het risico voor ziekte, bijvoorbeeld de cholesterol- en ijzerwaarde. Ook werd in het bloed bepaald hoe vaak bepaalde variaties voorkomen in het erfelijk materiaal van de bevolking.
  
  
  Figuur: Respons op vragenlijst en bloedafname NBS1.
   
  Vóór de start van de NBS is toestemming verkregen van de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO). Deze commissie waarborgt de bescherming van personen betrokken bij medisch-wetenschappelijk onderzoek door middel van toetsing van de voorgenomen studie. Tevens is de NBS aangemeld bij het College ter Bescherming van Persoonsgegevens. Dit is een onafhankelijke instantie die erop toeziet dat persoonsgegevens zorgvuldig worden gebruikt en beveiligd en dat de privacy van burgers wordt beschermd. Alle gegevens uit dit onderzoek zijn dan ook strikt vertrouwelijk behandeld. Zowel de vragenlijsten als het bloed hebben een code gekregen die alleen door de hoofdonderzoekers herleidbaar is tot de naam van de deelnemer. De namen worden gedurende 25 jaar apart van de bijbehorende onderzoeksgegevens beveiligd bewaard op de afdeling Health Evidence ten behoeve van de koppeling aan de gegevens van ziekteregisters en medische dossiers. Dit geldt ook voor het bloed waarvan een deel in de vriezer wordt bewaard om in de toekomst meer bepalingen te kunnen doen.

• NBS2

  Tijdens de uitvoering van NBS1 is gebleken dat met de gegevens die in de eerste fase zijn verzameld een aantal belangrijke gezondheidsvragen niet beantwoord konden worden. In vervolg op de eerste fase van de NBS zijn daarom alle mensen die aangegeven hadden benaderd te mogen worden voor vervolgonderzoek in de periode oktober/november 2005 opnieuw gevraagd een vragenlijst in te vullen (NBS2). Deze vragenlijst bevatte vragen over een verscheidenheid aan onderwerpen, waaronder gezondheid en ziekte, zwangerschap, stemming en gedrag, activiteiten van het dagelijks leven en geheugen.
   
  Tevens is een deel van hen gevraagd om deel te nemen aan aanvullend onderzoek in het UMC St Radboud, afhankelijk van de leeftijd, geslacht en vragenlijstinformatie. Dit aanvullend onderzoek bestond o.a. uit een voedselvragenlijst, het meten van de bloeddruk, lengte en gewicht, afname van een aantal bloedmonsters, afname van een urinemonster, niet-invasieve vaatmetingen, cognitieve testen en een loopanalyse.
   
  Bij deze tweede fase van de NBS zijn meerdere afdelingen van het UMC St Radboud betrokken: Algemeen Interne Geneeskunde, Endocriene Ziekten, Geriatrie, Neurologie, Nierziekten, Psychiatrie, Reumatologie en Vaatchirurgie. Tevens wordt samengewerkt met de afdeling Humane Voeding van Wageningen Universiteit. Al deze afdelingen hebben financieel geïnvesteerd in de tweede fase van de Nijmegen Biomedische Studie.
   
  Hieronder staat een overzicht van de NBS2 per leeftijdscategorie (op basis van de leeftijd op 1 november 2005) en het aantal deelnemers. De vragenlijst voor personen jonger dan 70 is hier te vinden. De vragenlijst voor personen ouder dan 70 jaar is hier te vinden.
   
  1. Leeftijd jonger dan 50 jaar
  Er zijn 2926 vragenlijsten verstuurd, waarvan er 1884 (64%) ingevuld retour zijn ontvangen.
   
  2. Leeftijd 50 tot 70 jaar
  In deze leeftijdsgroep zijn 2807 vragenlijsten verstuurd; de respons was 75% (2114 vragenlijsten). Tevens hebben 1491 mensen deelgenomen aan een uitgebreid onderzoek van de afdeling Interne Geneeskunde van het UMC St Radboud: het NIMA onderzoek. Voor dit onderzoek bezochten deelnemers eenmaal het ziekenhuis voor bloedafname, meting van lengte, gewicht, bloeddruk en omtrek van taille en heupen. Tijdens hetzelfde bezoek werden vier verschillende niet-invasieve metingen naar atherosclerose gedaan. Verder heeft een groot gedeelte van deze participanten een voedingsvragenlijst ingevuld (1168).
  Inmiddels is ook een voorstudie voor een verder vervolg van deze populatie uitgevoerd: de zogenaamde pilot studie voor de NBS-NIMA2. Deze pilot studie, uitgevoerd in 2011, bestond uit het opnieuw verrichten van de niet-invasieve metingen naar atherosclerose, het in kaart brengen van traditionele en nieuwe klinische en biochemische risicofactoren voor hart- en vaatziekten, afname van een vragenlijst met betrekking tot de medische voorgeschiedenis en leefstijl, en het evalueren van het voorkomen van hart- en vaatziekten. Tevens is bloed afgenomen en zijn urinemonsters verzameld. Er zijn 100 deelnemers van NBS2-NIMA1 benaderd voor deze vervolg pilot; 95 mensen hebben deelgenomen.
   
  3. Leeftijd 70 jaar en ouder
  Van de 2253 verstuurde vragenlijsten in deze leeftijdscategorie zijn 1596 ingevuld retour ontvangen: een respons van 71%. Tevens zijn 150 voedingsvragenlijsten verstuurd, waarvan 77 retour (respons 51%). Een selectie van 300 mensen is benaderd voor aanvullend onderzoek door de afdeling Geriatrie, waaronder cognitieve testen, een loopanalyse, en het meten van de handknijpkracht. Honderd mensen (33%) hebben meegedaan aan dit onderzoek.

• NBS3 en NBS4

  NBS3

  De aanvullende verzameling van gegevens bij deelnemers onder de 50 jaar is uitgevoerd als NBS3 in de periode 2008-2010. Hierbij zijn voedingsvragenlijsten verzameld, is nuchter bloed afgenomen via de trombose dienst en zijn porties urine verzameld. Er zijn 2011 uitnodigingen verstuurd. Hiervan zijn 1053 voedingsvragenlijsten ingevuld geretourneerd en hebben uiteindelijk 474 mensen bloed gegeven en urine ingeleverd.

  NBS4

  Met de vragenlijstgegevens die in NBS1 en 2 verzameld werden, zijn diverse wetenschappelijke vraagstellingen beantwoord. Zo nu en dan bleek echter nog steeds dat specifieke gegevens die nodig zijn voor het uitvoeren van additioneel onderzoek niet waren nagevraagd. In 2008 zijn dan ook die mensen die na NBS2 hadden aangegeven benaderd te mogen worden voor vervolgonderzoek gevraagd om een extra vragenlijst in te vullen (NBS4). Deze vragenlijst betrof vragen over leefstijl, gezondheid en ziekte waarover wel informatie beschikbaar was van specifieke patiëntengroepen maar niet van de deelnemers van de NBS. In totaal werden 8109 mensen benaderd voor deelname aan NBS4; 5613 mensen (69%) stuurden een ingevulde vragenlijst retour.

• NBS5

  NBS5 is uitgevoerd in 2012. In totaal werden 7567 personen uitgenodigd; 3833 vragenlijsten zijn ingevuld en teruggestuurd (51%).

Organisatie

De Nijmegen Biomedische Studie was een gezamenlijke studie van meerdere afdelingen van het Radboudumc, in samenwerking met de Gemeente Nijmegen en de GGD Regio Nijmegen. De organisatie is in handen van de afdeling Health Evidence van het Radboudumc. Daar heeft men jarenlange ervaring met grote bevolkingsonderzoeken, zoals het bevolkingsonderzoek naar borstkanker.

Projectleiding

Prof. dr. L.A. Kiemeney, Health Evidence / Urologie
Prof. dr. A.L. Verbeek, Health Evidence
Prof. dr. D.W. Swinkels, Laboratoriumgeneeskunde
Prof. dr. B. Franke, Genetica

Coördinatoren

Dr. T.E. Galesloot, Health Evidence (09/2012 - heden)
Dr. S.H. Vermeulen, Health Evidence / Antropogenetica (01/2009 - 09/2012)
Dr. M. de Visser, Health Evidence / Endocriene Ziekten (1/2011 - 8/2011)
Dr. F. de Vegt, Health Evidence (10/2000 - 01/2009)
Dr. E.A. Roovers, Health Evidence (01/2005 - 04/2007)

Overige betrokken

Data manager
W. Lemmens, Health Evidence
Onderzoeksassistent
U. Oldenhof, Health Evidence
Analisten
S.M. Klaver, Laboratoriumgeneeskunde
R.R. Makkinje, Genetica
S. van der Marel, Genetica
J. van Steenoven, Laboratoriumgeneeskunde
Overige betrokkenen NBS1
Drs. L. Deurloo, Gemeente Nijmegen
Drs. K. Goderie, Gemeente Nijmegen
Drs. W. Vegt, Gemeente Nijmegen
Dr. P. Oude Vrielink, GGD Regio Nijmegen
Participerende onderzoekers NBS2
Prof. dr. J. de Graaf, Interne Geneeskunde (mede-coördinator NBS-2 50-70 jaar)
Prof. dr. A.F.H. Stalenhoef, Interne Geneeskunde
Prof. dr. A.R.M.M. Hermus, Endocriene ziekten
Prof. dr. M.G.M. Olde Rikkert, Geriatrie
Dr. P.E. Vos, Neurologie
Prof. dr. J.F.M. Wetzels, Nierziekten
Prof. dr. J.K. Buitelaar, Psychiatrie
Dr. J.G.E. Janzing, Psychiatrie
Prof. dr. J.A.M. Kremer, Verloskunde & Gynaecologie
Dr. N. Roeleveld, Health Evidence
Prof. dr. P.L.C.M. van Riel, Reumatologie
Prof. dr. J.D. Blankensteijn, Vaatchirurgie
Prof. dr. P. van ’t Veer, Humane Voeding, Wageningen Universiteit