EN
DE
Ilse Nauta heeft tijdens haar promotieonderzoek de cognitieve problemen bij mensen met MS bestudeerd. Ze vond dat zelf-gerapporteerde cognitieve problemen vaak door andere factoren veroorzaakt worden en niet altijd wijzen op een cognitieve stoornis. Daarnaast vond Ilse dat twee behandelingen een positief effect hebben op cognitieve problemen bij mensen met MS. Ilse Nauta is op dinsdag 5 september gepromoveerd aan de Faculteit der Geneeskunde VU Amsterdam.
De helft van de mensen met MS worstelt met cognitieve problemen. Ze zijn vergeetachtig, kunnen zich moeilijk concentreren of herkennen tijdens een autorit sommige punten langs de weg niet meer. Cognitieve problemen komen in alle stadia van de ziekte MS voor, soms zelfs al kort na de diagnose. Het is belangrijk om uit te zoeken wat de cognitieve problemen veroorzaakt. Dit kan komen door een cognitieve stoornis, maar er kunnen ook andere onderliggende oorzaken zijn, zoals vermoeidheid, stemmings- en angstklachten. Een cognitieve stoornis wordt gediagnosticeerd met neuropsychologische testen en kan wijzen op schade in de hersenen.
Diagnose
Bij het MS Centrum Amsterdam wordt een groep mensen met MS al vele jaren gevolgd: de PrograMS groep. Dit zijn ongeveer 350 mensen met MS die sinds 2004 worden gevolgd. De deelnemers zijn op verschillende momenten tijdens hun ziekte onderzocht met vragenlijsten, cognitieve testen, hersenscans en klinische metingen. Ilse Nauta vond bij 352 mensen met MS dat zelf-gerapporteerde cognitieve problemen vaak niet veroorzaakt werden door een cognitieve stoornissen, maar eerder door stemmings- en vermoeidheidsklachten. Het is belangrijk om hier rekening mee te houden in de spreekkamer om de juiste hulp te bieden.
Behandelen
Ilse heeft de REMIND-MS studie opgezet en gecoördineerd. In deze studie werden 110 deelnemers verdeeld in drie groepen en negen maanden gevolgd. De behandelingen die Ilse onderzocht waren mindfulness en cognitieve revalidatietherapie. Deze behandelingen werden vergeleken met een controlegroep die informatie kreeg van een MS-verpleegkundige. Ze onderzocht het effect van de twee behandelingen op cognitieve problemen. Zowel de deelnemers behandeld met mindfulness als cognitieve revalidatietherapie gaven na de behandeling aan dat ze minder last hadden van cognitieve klachten, maar na verloop van tijd liet ook de controlegroep een afname zien in de zelf-gerapporteerde cognitieve klachten. Verder behaalden deelnemers na cognitieve revalidatietherapie hun persoonlijke cognitieve doelen beter en na mindfulness werd er een positief effect op de snelheid van het denken gevonden. Deze laatste twee bevindingen waren zelfs zes maanden na afloop van de behandeling zichtbaar.
Cognitie voorspellen
Verder onderzocht Ilse samen met collega’s de veranderingen in de hersenen die de cognitieve stoornis kunnen verklaren. Bij 146 deelnemers van de PrograMS groep zijn MEG-scans geanalyseerd. Dit is een hersenscan die onderzoekt hoe de communicatie tussen hersengebieden verloopt. Ze keken of hersenfunctie gemeten met deze netwerkscans samenhingen met het cognitief functioneren van de deelnemers, en of de scans konden voorspellen hoe sterk mensen cognitief achteruit gingen na een periode van vijf jaar. Ze vonden dat het functioneren van het hersennetwerk bij het eerste bezoek duidelijk samenhing met het cognitief functioneren en dat het ook de cognitieve achteruitgang over de tijd voorspelde. Daarnaast keken ze met een MRI-scan naar het krimpen van de buitenste laag van de hersenen, de hersenschors. Ze ontdekten dat mensen met specifieke netwerk kenmerken en meer hersenkrimp van de hersenschors het meest vatbaar waren voor cognitieve achteruitgang na een periode van vijf jaar. De hoeveelheid laesies van de witte stof, kenmerkend voor MS, was niet voorspellend voor cognitieve achteruitgang.
Vervolg
De bevindingen van het promotieonderzoek van Ilse leert ons meer over de onderliggende hersenmechanismen van cognitieve problemen bij MS. Dit kan leiden tot betere voorspellingen van het ziekteverloop van mensen met MS en helpen bij het bepalen van welke behandeling het meest zinvol is. Daarnaast helpen de bevindingen van Ilse bij het beter diagnosticeren en behandelen van cognitieve problemen bij MS. Cognitieve problemen worden vaak onvoldoende of te laat herkend en er zijn momenteel niet veel behandelopties. Dit kan leiden tot uitval op het werk en problemen in het sociaal functioneren. Het voorkomen hiervan heeft zeer veel impact op het leven van mensen met MS en hun omgeving.
Er wordt nog onderzoek gedaan naar het effect van de behandelingen op de hersenmaten. Ook is het belangrijk om te kijken naar een betere cognitieve prognose op individueel niveau, zodat eventuele behandelingen tijdig ingezet kunnen worden. Wat betreft de REMIND-MS studie willen de onderzoekers weten hoe de verbeteringen in cognitief functioneren langer in stand gehouden kunnen worden. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door de duur van de behandeling te vergroten of door terugkombijeenkomsten te organiseren. Uiteindelijk hopen we dat ook mindfulness in het behandelaanbod komt voor cognitieve problemen bij MS. Cognitieve revalidatietherapie is al onderdeel van het behandelaanbod.
Het onderzoek van Ilse Nauta is gefinancierd vanuit een subsidie van Stichting MS Research.
Lees het digitale proefschrift van Ilse via de volgende link: Towards a better management of cognitive decline in multiple sclerosis: Linking neuropsychology to neurophysiology — Vrije Universiteit Amsterdam (vu.nl)
