Voeding bij spierziekten en vermoeidheid

Vezelrijke voeding

Vezelrijke voeding is van belang voor uw spijsvertering en voor een goede stoelgang. Bij patiënten met een spierziekte komen darmproblemen vaak voor, met name obstipatie maar ook winderigheid, opgeblazen gevoel en diarree.
 
Bij patiënten met een spierziekte en darmklachten is een vezelrijke voeding met voldoende vocht extra belangrijk. Naast voedingsmaatregelen is het belangrijk om regelmaat te hebben, de tijd te nemen voor wc bezoeken en op uw houding te letten. Vaak is het nodig om medicatie zoals laxeermiddelen te gebruiken. Raadpleeg hiervoor altijd eerst uw arts. 

Om uw stoelgang te verbeteren is het belangrijk om te bewegen en om voldoende vocht in te nemen. Wat voor u persoonlijk haalbaar is voor uw dagelijkse beweging kunt u overleggen met uw fysiotherapeut. In Nederland is er een netwerk van gespecialiseerde fysiotherapeuten die kennis hebben van de verschillende spierziekten. Ga hiervoor naar de website van Spierziekten Nederland en kijk op de zorgwijzer.

Tips vezelrijke voeding

• Vezels zitten vooral in groente, fruit, noten, peulvruchten en volkoren producten zoals volkoren brood, volkoren pasta en zilvervliesrijst.
• Vindt u het lastig om voldoende fruit te eten vanwege het schillen? Neem dan een appel, peer, pruim, druiven, bessen (diepvries of vers). Deze fruitsoorten kunt u zo uit het vuistje eten.
• De aanbevolen hoeveelheid vezels is 30-40 gram vezels per dag. Voor een volwassene geldt dat u ongeveer 250 gram groente, 2 stuks fruit, 4 tot 8 sneetjes volkorenbrood en 4 tot 5 opscheplepels aardappelen, volkoren pasta, zilvervliesrijst, peulvruchten of andere graanproducten per dag nodig heeft.
• Als u het lastig vindt om zoveel te eten kunt u ook vezels toevoegen, bijvoorbeeld in de yoghurt. Denk hierbij aan havermout of lijnzaad.
• Overleg met uw diëtist wat haalbaar is. Hij of zij kan met u een persoonlijk en aansluitend doel stellen voor de juiste vezelinname.
• Zie ook de informatie op de website van het Voedingscentrum over vezels.
• Ook kunt u uw eigen vezelinname bijhouden met de eetmeter van het Voedingscentrum.
• Wilt u vezelrijk koken, kijk dan bij het blokje recepten.

Tips bij gasvorming, winderigheid en opgeblazen gevoel

• Vermijd frisdrank en bier. Koolzuur kan de gasvorming verergeren.
• Producten die vaak gasvorming geven zijn uien, knoflook, peulvruchten, kunstmatige zoetstoffen (polyolen bijvoorbeeld sorbitol) en gedroogd fruit.

Voor meer informatie over darmproblemen en voedselovergevoeligheid zie ook www.fodmapdieet.nl

Eiwitrijke voeding

Mensen met een spierziekte hebben vaak minder spiermassa dan gezonde mensen. Dit komt door de spierziekte zelf, maar ook door minder beweging. Om het verlies aan spiermassa zoveel mogelijk te beperken is het eten van voldoende eiwit belangrijk.
 
Vraag aan uw diëtist wat uw persoonlijke eiwitbehoefte is. Door etiketten te lezen, zie 'verpakking lezen', of met behulp van een app (bijvoorbeeld de Eetmeter) kunt u zien of u voldoende eiwitten binnenkrijgt. 

Tips om voldoende eiwit binnen te krijgen

• De volgende producten zijn eiwitrijk: vlees, kip, vis, melkproducten (in kwark en Skyr zit meer eiwit dan gewone melk), kaas, yoghurt (in Griekse yoghurt zit meer eiwit dan in gewone yoghurt), peulvruchten en noten.
• Eet vooral na de inspanning en voor het slapen voldoende eiwitten, bijvoorbeeld een bakje kwark, eiwitrijke smoothie of eiwit-shake.
• Probeer de eiwitten goed over de dag te verdelen. De warme maaltijd bevat vaak al veel eiwit door het vlees of de vleesvervanger. Ontbijt en lunch vragen extra aandacht. Door een melkproduct bij deze maaltijden te nemen, verbetert de eiwitinname. Hartig beleg of ei zijn ook geschikte producten om de eiwitinname bij ontbijt en lunch te verhogen. Als u niet makkelijk aan voldoende eiwitten komt, gebruik dan een eiwit-shake of een dieetpreparaat. Eiwit-shake’s zijn bedoeld voor sporters en kunt u kopen bij de drogist. Let er bij de aanschaf van de eiwitshake wel op dat u een variant kiest zonder toegevoegde suikers. Dieetpreparaten, zoals drinkvoeding, kan de diëtist voor u voorschrijven.
• Zoekt u recepten, zoals voor eiwitrijke smoothies, kijk dan bij de het blokje recepten.

Voedselintolerantie

Voedselintoleranties, bijvoorbeeld voor lactose, kunnen darmklachten veroorzaken. In overleg met uw arts of diëtist kunnen we testen of een dergelijke voedselintolerantie ook bij u speelt. Bij een lactose-intolerantie kan iemand niet goed tegen zoete melkproducten. Zure melkproducten en harde kaas geven vaak minder problemen. Het is belangrijk dat we een goede vervanging vinden voor de melkproducten. Anders loopt u risico op tekorten aan calcium en eiwit. 

Suiker en energie

Heeft u ook wel eens het gevoel dat u behoefte heeft aan suiker en vooral als u moe bent? Dit kan op korte termijn energie opleveren, maar op lange termijn verergert hoge suikerinname de vermoeidheid juist. Uw bloedsuiker schommelt dan teveel. Suiker levert wel energie, maar geen waardevolle voedingstoffen zoals vitaminen.

Vanwege uw spierziekte beweegt u mogelijk minder. Hierdoor heeft u minder energie nodig. Als u de energie uit de suikers die u inneemt niet verbrandt, wordt het opgeslagen als vet. Als gevolg kunt u overgewicht krijgen en dit vergert de vermoeidheid. Door een tekort aan eiwit,vitamines en/of mineralen kunt u tegelijkertijd ook ondervoeding ontwikkelen. Ook ondervoeding veregert de vermoeidheid.

Tips

• Kies dranken zonder suiker, bij voorkeur water of thee. Voeg ter variatie fruit of kruiden toe aan het water om het een smaakje te geven. Zie bijvoorbeeld de recepten voor lemon water en sinaasappel water.
• Gebruik light frisdranken.
• Verborgen suikers zitten met name in tussendoortjes zoals koek, snoep, maar ook in ontbijtkoek en Sultana zit veel suiker. Gezonde alternatieven hiervoor zijn: een handje ongezoute noten, fruit of snoeptomaatjes, schaaltje griekse yoghurt, gekookt ei.
• Op zoek naar een leuk tussendoortje? Zie het recept voor vruchtenmuesli koekjes.

Gemalen, zachte en vloeibare voeding

Door uw spierziekte is het mogelijk dat u moeite heeft met kauwen en slikken. Soms adviseert de logopedist u dan om gemalen, zachte of vloeibare voeding te gebruiken. Ook vermoeidheid kan een reden zijn om een gedeelte van de voeding te vervangen door zachte, gemalen of vloeibare alternatieven. Het kan ook zijn dat normaal eten niet goed zakt. U heeft dan constant een vol gevoel en vaak gaat dat samen met misselijkheid.

Gemalen voeding is fijngesneden en bevat geen harde stukjes. Deze voeding kunt u van een lepel eten. Gemalen voeding is te vergelijken met stamppot dikte. Voeding malen kan met een blender, staafmixer, aardappelstamper en/of keukenmachine. Zachte voeding is makkelijk te kauwen en door te slikken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een omelet, vis of macaroni. Vloeibare voeding kunt u drinken. Denk hierbij aan melkproducten, soep of een smoothie.

Tips bij de broodmaaltijd

• Vervang brood door pap van bijvoorbeeld havermout, rijst, gort, griesmeel of boekweit. Dit is de meest gezonde keuze om brood te vervangen.
• U kunt brood zonder korst proberen of zachte bolletjes.
• Als u moeite heeft met taaie vleessoorten als beleg, neem dan zachte kaas, paté, smeerworst, filet americain, ossenworst of een salade zoals tonijn- of eiersalade.
• Zoet beleg zoals jam, chocoladepasta of speculoos zijn ook zacht van structuur.  

Tips bij de warme maaltijd

• Mix, snijd of stamp de maaltijd fijn.
• U kunt ook saus, jus, margarine of melk toevoegen om de maaltijd smeuïger te maken.
• Maaltijdsoepen zijn ook zeer geschikt. Zorg hierbij wel dat de groenten zacht gekookt zijn, pureer de soep eventueel met een staafmixer.
• Als u groenten zacht kookt hoeft u deze niet te malen. Bij vezelige groenten zoals asperges, boerenkool, draderige sperziebonen, bleekselderij, tuinbonen en zuurkool is het wel verstandig om deze te malen.  
• Bak vlees en vis niet te hard aan.
• Vettere vleessoorten, zoals worst en gehakt zijn zachter en makkelijker te slikken.
• Als vleesvervanger kunt u ei fijn prakken of gesmolten kaas gebruiken. Ook kunt u een vegetarisch product fijn malen.
• Aardappelen kunt u goed gaar koken. U kunt ook puree maken. Voeg, melk of boter toe om het smeuïger te maken.
• Rijst kunt u niet makkelijk malen.
• Dessertrijst en pasta zijn wel zacht genoeg om te eten.
• Gemalen warm eten met de staafmixer ziet er minder aantrekkelijk uit en dat is niet bevorderlijk voor de eetlust. Denk hierbij aan kleurvariatie of maal de componenten ieder apart of neem uw favoriete gerecht wat altijd al gemalen is, zoals stamppot of maaltijdsoep.

Tips voor zoete tussendoortjes

• Cake of kruidkoek kunt u makkelijk eten. Vooral als u deze doopt in thee of koffie.
• Zacht gebak, zoals soesjes. Kijk hierbij wel uit voor harde noten als garnituur.
• Zacht fruit of een smoothie. Hier vindt u een recept voor een smoothie met zomerfruit.
• (Room)ijs.
• Griekse yoghurt. 

Tips voor hartige tussendoortjes

• Op een zacht stukje brood roomkaas, paté of smeerkaas.
• Zacht gekookt eitje.
• Een slaatje, ragout, filet americain of tartaar.
• Zachte vissoorten, zoals haring, makreel en tonijn.
• Soepen, helder of gebonden.

Wilt u meer informatie over gemalen, zachte en vloeibare voeding, kijk dan op: https://www.moeilijkslikken.nl/

(Multi)vitaminen

Als het vanwege uw ziekte niet lukt om voldoende gezonde voeding binnen te krijgen, dan kunnen vitaminen een aanvulling zijn. Raadpleeg uw diëtist om hier een persoonlijk advies over te krijgen. Er zijn 2 soorten vitaminen die voor u belangrijk zijn om te onderscheiden, namelijk:

• Supplementen: dit is een vitamine of mineraal in het algemeen, zoals vitamine D.
• Multivitaminen: dit zijn preparaten waar meerdere vitaminen en mineralen aan toegevoegd zijn. 

Veel patiënten met een spierziekte slikken supplementen om meer energie te krijgen. Een voorbeeld hiervan is Q10 . De waarde hiervan is echter niet wetenschappelijk aangetoond en het middel wordt niet vergoed.

Tips bij aanschaf en gebruik van multivitaminen

• Gebruik een complete multivitaminepreparaat met alle vitaminen en mineralen.
• Raadpleeg altijd de bijsluiter voor gebruik.

Vitamine D

Ook kan het zijn dat u vitamine D tekort komt. Vitamine D is belangrijk voor de botgezondheid. Kijk voor meer informatie bij blokje botontkalking en/of raadpleeg uw diëtist of u genoeg vitamine D binnen krijgt. Let er altijd op dat u vitamine D en calcium samen slikt. Dit stimuleert de opname van calcium. Er bestaan calciumtabletten waar vitamine D aan toegevoegd is. Raadpleeg de verpakking en/of de bijsluiter.
 
Als u onder de risicogroep valt, is het van belang om vitamine D te slikken. Zie in onderstaande tabel of u in een risico groep valt en hoeveel u dan moet slikken om tekorten tegen te gaan.