We hebben onze capaciteit fors overschat Ingezonden brief NRC intensivisten Hugo Touw, Alec van Veenendaal, Hans van der Hoeven

Het aantal opnames op de IC stijgt. Ondanks dat het aantal COVID patiënten lager is dan het niveau van 1 november (laat staan het niveau van 1 april), zoals in deze krant werd opgemerkt door Barbara Baarsma en anderen, komt ons zorgsysteem nu in grotere problemen dan tijdens de eerste golf. Enerzijds vragen wij ons af of wij geleerd hebben de schaars beschikbare (IC) bedden optimaal te benutten tijdens deze voortdurende COVID-19 pandemie; anderzijds of Nederland wel een goed beeld heeft van een (langdurige) IC opname.

Onze allerbelangrijkste les als intensive care artsen van de eerste corona golf was: staar niet blind op de COVID zorg,  laat de reguliere zorg niet het kind van de rekening worden. Desondanks heeft de COVID-19 crisis ook in de tweede golf tot belangrijke afschaling van reguliere zorg geleid. Hierdoor blijven belangrijke ingrepen zoals hartoperaties voor een groot deel uit. Onze analyses, ook in samenwerking met Performation, laten zien dat de tweede golf tot nu toe heeft geleid tot 600 minder hartoperaties, wat het landelijk totaal van niet verrichte hartoperaties door de COVID-19 crisis op ongeveer 2200 brengt. De algehele cardiovasculaire zorg levert normaliter ongeveer 2 extra levensjaren op voor de gemiddelde Nederlander, en dus zorgt het uitstellen van reguliere zorg voor een verlies van gezondheid.

Gupta Strategists berekende in mei dit jaar al dat het uitblijven van niet-COVID zorg in de eerste golf heeft geleid tot 65.000 tot 100.000 verloren levensjaren (rapport “COVID goes Cuckoo”). Het RIVM (rapport “Impact van de eerste COVID-19 golf op de reguliere zorg en gezondheid”) berekende dat 50.000 gezonde levensjaren verloren zijn gegaan door uitgestelde reguliere zorg. Zij onderzochten slechts de effecten van 28% van het totaal aan geleverde medisch specialistische zorg. Tegelijkertijd zouden er met de coronazorg 13.000 tot 21.000 levensjaren zijn gered in deze periode. Er valt veel aan te merken op de onderbouwing van deze berekeningen, maar dat ontslaat ons niet van de verantwoordelijkheid kritisch te evalueren.

Hoe komt het nu dat wij zo in de knel komen met de zorg voor COVID en non-COVID patiënten? Een tekort aan gekwalificeerde IC-verpleegkundigen zorgde er in het begin dit jaar reeds voor dat slechts 900 van de 1150 intensive care bedden daadwerkelijk beschikbaar waren. Het opschalingsplan COVID-19 (LNAZ, 2020) kende voor de IC drie stappen: stap: 1 benut de huidige capaciteit van 1150 bedden, stap 2: breidt de capaciteit uit tot 1350 bedden en stap 3 realiseer een flexibele uitbreiding van de ic-capaciteit tot 1700 bedden op momenten van piekbelasting. Het is echter in de tweede golf al vrijwel onmogelijk om 1350 bedden te bemensen. Verpleging en artsen zijn moe, er is veel meer ziekte onder het personeel en de gewone zorg draait zo veel als mogelijk door zodat de hulp vanuit andere afdelingen veel kleiner is. De inschatting van de echte IC capaciteit is dus fors overschat door het kabinet en medisch specialisten. 

Op de IC wordt zorg verleend uit noodzaak, met als doel schade te beperken en overlijdens te voorkomen. COVID patiënten boven de 75 jaar hebben minder dan 50% kans om een IC-opname te overleven. Hoe lang zij na een IC opname nog zullen leven is bovendien ongewis. De IC-behandeling kent voor hen vaak een beademingstraject van 2-3 weken, vaak met buikligging, met veel slaapmiddelen en pijnstillers. Dit is zeer ingrijpend. In de regel houden patiënten hier na afloop vele fysieke en psychische klachten aan over. De gebrekkige opvolging van de maatregelen buiten de muren van het ziekenhuis doet echter vermoeden dat dit schrijnende beeld van wat er in de ziekenhuizen gaande is niet voor iedereen voldoende duidelijk is.

Ons pleidooi is daarom tweeledig. Ten eerste: wees als beleidsmakers reëel over de capaciteit van de zorg en maak een zorgvuldige afweging. Het scenario “code zwart” is sluipend actueel. Er vind nu al een verschuiving plaats in welke patiënten onder deze enorme druk nog wel en welke patiënten niet een plaats op de IC krijgen. Patiënten die onder normale omstandigheden wel een kans zouden hebben gekregen, wordt die kans met een IC behandeling nu onthouden. We hebben nu eenmaal onvoldoende zorg- en IC-capaciteit voor zowel alle COVID  als alle reguliere patiënten. Dit is niet per se slecht nieuws, maar wel de realiteit. We moeten recht doen aan het uitgangspunt te streven naar zoveel mogelijk kwalitatief goede levensjaren voor patiënten (COVID én non-COVID). De kosten van de IC voor de maatschappij moet in verhouding staan met alle andere prioriteiten in de gezondheidszorg en in de samenleving. Deze proportionaliteit van zorg moet in al zijn facetten worden beoordeeld. We leven in een samenleving, in een tijdperk, waarin we er (onbewust) vanuit gaan dat gezondheid maakbaar is. De werkelijkheid is natuurlijk anders. De maakbaarheid van gezondheid en oneindigheid van het bieden van curatieve zorg kent zijn grenzen.

Ten tweede hopen wij vurig dat de impact van de IC behandeling voor het individu en de consequenties voor de reguliere zorg in zijn algemeenheid aanleiding zijn tot bezinning. Toename van het aantal infecties door het niet naleven van alle coronamaatregelen brengt onze gezondheid en die van onze dierbaren in gevaar. Met kerst zullen de ziekenhuizen overbelast zijn en veel verpleegkundigen en andere zorgprofessionals extra diensten moeten draaien terwijl de rek van onze belastbaarheid er echt al uit is. De overheid kan daarom nu niet anders dan aan de noodrem trekken en een harde lockdown instellen. Neem als burger daarom nu je verantwoordelijkheid, niet alleen voor jezelf, je familie en vrienden, maar ook voor de rest van Nederland en onze verpleegkundigen en andere zorgprofessionals.
 

Het artikel in de NRC is hier te lezen.