Alkaptonurie

Behandeling wat kunnen we doen?

Nitisinone is een geneesmiddel dat momenteel geregistreerd is voor gebruik bij een andere stofwisselingsziekte, Tyrosinemie type 1,  maar nog niet is goedgekeurd voor gebruik bij patiënten met alkaptonurie. Onderzoek heeft aangetoond dat het geneesmiddel misschien de eerste doeltreffende behandeling zou kunnen zijn voor patiënten met alkaptonurie. In het laboratorium hebben experimenten  aangetoond dat nitisinone de voortgang van de ziekte zou kunnen stopzetten. Uit klinisch onderzoek in de VS bleek dat nitisinone de niveaus van homogetisinezuur (HGA), het molecuul dat de schade veroorzaakt, tot 95% kan verlagen.

Dieet bij Alkaptonurie

Bij gebruik van Nitisinone® stijgt de Tyrosine spiegel in uw bloed. Bij een spiegel van 700 µmol/L heeft u risico op keratopathie. Dit is een hoornvlies aandoening van het oog veroorzaakt door stapeling van Tyrosine. Dit geeft een branderig gevoel, rode ogen en/of pijnklachten en als het niet behandeld wordt kan het op de lange termijn slechtziendheid veroorzaken. Als u Nitisinone gebruikt en uw Tyrosine spiegel stijgt tot > 700 µmol/L krijgt u het advies een eiwitbeperkt dieet te volgen. Tyrosine is een aminozuur ( bouwsteen van eiwit) en door minder eiwit te eten kunt u de Tyrosine spiegel laten dalen. Belangrijk is wel dat u niet afvalt met dit dieet want dan gaat u uw eigen spieren afbreken en die zijn ook van eiwit gemaakt. Het is belangrijk dat u niet te streng op dieet gaat want als u te weinig eiwit eet verliest u spiermassa en dat heeft u juist nodig om goed te kunnen functioneren. Rondom operaties of in een periode met infecties kan uw eiwitbehoefte (tijdelijk) verhoogd zijn. Eiwit is belangrijk voor onderhoud en herstel van lichaamscellen. Het is daarom belangrijk dat u niet teveel en ook niet te weinig eiwit eet. Persoonlijke begeleiding door een diëtist gespecialiseerd in stofwisselingsziekten is dan ook aan te bevelen. U heeft diverse opties waarvoor u kunt kiezen als uw Tyrosine spiegels te hoog zijn. Deze opties worden hieronder kort toegelicht. Welke optie beste bij uw situatie past, kunt u bespreken met de behandelend arts of diëtist.

1. Vegetarisch dieet

Een vegetarisch dieet betekent voeding zonder vlees, vis of gevogelte. Een veganistisch dieet is een voedingspatroon zonder dierlijke producten, dus ook geen melkproducten en geen ei. Vegetarische en veganistische voeding is van nature vaak lager in eiwit dan niet-vegetarische voeding, omdat vlees en melk belangrijke bronnen van eiwit zijn. Het kan een keuze zijn om als u het advies krijgt eiwitbeperkt te eten over te stappen naar een vegetarisch dieet. Let er wel op dat vegetarische alternatieven soms ook veel eiwit bevatten zoals soja, noten en peulvruchten. Nadelen van een vegetarisch eetpatroon zijn dat u meer risico heeft op tekorten aan voedingsstoffen (zie paragraaf Vitamines en mineralen). Tevens heeft plantaardig eiwit een mindere kwaliteit dan dierlijk eiwit omdat het minder op ons eigen lichaamseiwit lijkt. Variatie van plantaardige eiwitbronnen is hierbij erg belangrijk. Voordelen van een vegetarische voeding is dat het tevens duurzaam en diervriendelijk is en maatschappelijk goed geaccepteerd. Verkrijgbaarheid van plantaardige alternatieven in supermarkt en horeca is goed.

2. Eiwitbeperkt dieet

Zie voor meer informatie over dit dieet de dieetbrochure eiwitbeperkt dieet. Bij dit dieet kunt u nog wel vlees en melkproducten gebruiken, maar in kleinere hoeveelheden dan u gewend was. Voordelen van dit dieet zijn dat er meer variatie mogelijk is, want u kunt hierbij gebruik maken van de vegetarische alternatieven naast de kleinere porties vlees , melk en ei. Het risico op tekorten aan voedingsstoffen is nog steeds aanwezig, maar minder groot als bij een 100% vegetarisch dieet.

3. Eiwitbeperkt dieet aangevuld met speciaal eiwitpreparaat

Deze optie is met name bedoeld voor mensen met een hoge eiwitbehoefte. Bijvoorbeeld mensen met een actief beroep of erg sportieve mensen. Patiënten die ondervoed zijn bijvoorbeeld omdat ze mager zijn, recent veel zijn afgevallen of omdat ze in verhouding weinig spiermassa hebben (dit kan de diëtist voor u meten op de poli). Ook infecties en operaties verhogen de eiwitbehoefte tijdelijk. Bij een verhoogde eiwitbehoefte is het niet verantwoord eiwit in de voeding te beperken tot een niveau dat uw Tyrosine spiegels acceptabel blijven. In dat geval kunt u een aanvullend eiwitpreparaat gebruiken vrij van Tyrosine om uw eiwitbehoefte aan te vullen. U volgt dan toch een eiwitbeperkt dieet streng genoeg om uw Tyrosinespiegel <700 µmol/L te houden, maar u vult de eiwitten die u dan tekort komt aan met een speciaal Tyrosine vrij eiwitprepraat dat de diëtist voor u kan voorschrijven. Dit preparaat wordt vergoed door de zorgverzekeraar.

4. Intermitterend eiwitbeperkt dieet

In de praktijk volgen veel alkaptonurie patiënten op normale dagen wel een vorm van een eiwitbeperkt dieet zoals hierboven beschreven. Bij gelegenheden zoals uit eten gaan, een barbecue of vakantie wordt dan tijdelijk meer eiwit gegeten en stijgt de Tyrosine spiegel tot op het punt dat er pijnklachten van de ogen kunnen ontstaan (keratopathie). We adviseren dan om de dag(en) na de hoge eiwitintake te compenseren door heel weinig eiwit te eten. Dit kan bijvoorbeeld door tijdelijk geen vlees(waren) en geen vleesvervangers te eten en melkproducten en kaas door haver-, amandel- of kokos- alternatieven te vervangen. De Tyrosine spiegel daalt dan weer snel en de klachten verdwijnen. U begrijpt dat dit niet zonder risico is. We weten niet hoe vaak u zo’n kortdurende periode van keratopathie kan doormaken voor het gevolgen voor uw gezichtsvermogen gaat hebben.

5. (Tijdelijk) stoppen met de Nitisinone®

Als het dieet teveel impact op uw kwaliteit van leven heeft of u raakt ondervoed of u heeft te vaak last van keratopathie of andere complicaties van de Nitisinone, wordt soms in overleg met de arts (tijdelijk) gestopt met de Nitisinone®. Soms wordt de keuze om tijdelijk te stoppen gemaakt in periodes met verhoogde eiwitbehoefte zoals operaties. In dit geval is het wel belangrijk dat u na het stoppen van de Nitisinone meer eiwit gaat eten. Hoe u dit kunt doen, kunt u hier lezen. De keuze te stoppen heeft uiteraard ook weer voor- en nadelen. Zonder Nitisinone® zal het homogentisinezuur (HGA) stijgen.