Risico's bij reizen met een chronische ziekte

Na het doormaken van de waterpokken (varicella zoster) blijft het zoster-virus in de zenuwbanen aanwezig. Het virus kan later weer actief worden en veroorzaakt dan gordelroos. Het risico op gordelroos is verhoogd bij gebruik van sommige afweer onderdrukkende medicijnen. Per 2019 is er een nieuw geïnactiveerd herpes zoster vaccin (Shingrix), dat veilig gegeven kan worden voor preventie van gordelroos bij patiënten die afweer onderdrukkende medicijnen gebruiken. Shingrix wordt 2x gegeven met een minimale interval van 2 maanden. Het vaccin wordt alleen bij specifieke groepen vergoed.

Hepatitis A wordt vooral overgedragen via besmet voedsel of water en veroorzaakt geelzucht. Dit vaccin kan veilig worden toegediend aan mensen die afweeronderdrukkende medicijnen gebruiken. 4 tot 6 weken na toediening van het vaccin moet via bloedonderzoek wel bepaald worden of voldoende antistoffen aangemaakt zijn (titer). Als dit niet het geval is, kunnen kant en klare antistoffen tegen hepatitis A (‘immunoglobulines’) toegediend worden voor vertrek. Ook herhaling van het hepatitis A vaccin leidt soms tot vorming van voldoende antistoffen.

Buiktyfus wordt veroorzaakt door een salmonella bacterie en kan koorts, hoofdpijn en buikklachten veroorzaken. Het vaccin beschermt niet volledig tegen buiktyfus. Er zijn 2 buiktyfusvaccins: één wordt toegediend via injectie en de ander in de vorm van capsules. De capsules zijn niet geschikt voor mensen die afweeronderdrukkende medicijnen gebruiken omdat deze levende bacteriën bevatten. 

Dit is een levend verzwakt vaccin en kan niet toegediend worden als u afweeronderdrukkende medicatie gebruikt. Landen kunnen verplichten dat u gevaccineerd bent. Als u toch reist naar een gebied waar de gele koorts vaccinatie aanbevolen of verplicht is, kan uw arts een medische verklaring meegeven (deze verklaring verplicht landen niet om u toe te laten). Ook kan het vaccin worden toegediend na tijdelijk staken van de afweeronderdrukkende medicatie (vaak 3 maanden, soms langer). U moet daarna nog eens 3‐4 weken wachten voordat u de afweeronderdrukkende medicijnen kunt hervatten.

HPV is een virus dat veel voorkomt en wordt overgedragen via seksueel contact. Er bestaan verschillende typen van het virus. Baarmoederhalskanker is de meest voorkomende vorm van kanker veroorzaakt door HPV. Sinds 2009 krijgen meisjes van 13 deze vaccinatie via het RVP (Rijksvaccinatieprogramma). Vanaf 2022 komen ook jongens hiervoor in aanmerking. Het gebruik van afweer onderdrukkende medicijnen kan het risico op kanker door HPV verhogen. Daarom wordt HPV vaccinatie bij vrouwen tot 26 jaar overwogen, zeker bij vrouwen met SLE of IBD. Deze vaccinatie wordt buiten het RVP niet vergoedt.

Rabiës (hondsdolheid) is een virus dat wordt overgedragen door een beet, krab of lik van een besmet dier (met name honden, vleermuizen en apen). Vaccinatie bestaat uit een serie van 3 injecties die over 3 à 4 weken worden toegediend. Afweeronderdrukkende medicijnen kunnen de werkzaamheid van het vaccin verminderen en daarom is ook bij mensen die voor de reis gevaccineerd zijn antiserum en een reeks extra vaccinaties nodig na een beet.

Pneumokokken zijn een belangrijke verwekker van longontsteking. De kans op infecties met pneumokokken is verhoogd bij afweer onderdrukkende medicijnen. Het RIVM adviseert aan iedereen die afweer onderdrukkende medicijnen gebruikt de vaccinatie(s) tegen pneumokokken te nemen. Het eenmalige vaccin Prevenar 13 wordt niet altijd vergoed door de verzekering. Het vaccin Pneumovax 23 (dat gegeven wordt met een minimale interval van 2 maanden na de Prevenar 13), wordt wel vergoed door de verzekering en wordt elke 5 jaar herhaald. Beide vaccins kunnen veilig worden toegediend aan mensen die afweer onderdrukkende medicijnen gebruiken.

Griep (influenza) kan ernstiger verlopen bij mensen die afweeronderdrukkende medicijnen gebruiken. In de tropen komt griep vaak gedurende het hele jaar voor. Bescherming door de jaarlijkse griepprik via de huisarts is daarom belangrijk. Het griepvaccin kan ook veilig worden toegediend aan mensen die afweeronderdrukkende medicijnen gebruiken.

Diarree is één van de meest voorkomende ongemakken tijdens een reis. Dit kan ernstiger verlopen bij het gebruik van afweeronderdrukkende medicijnen en daarom wordt een antibioticumkuur meegegeven. Zie voor meer informatie onder ‘tijdens de reis’. Neem ook Loperamide (diarreeremmer) en ORS mee (suiker/zoutcombinatie), verkrijgbaar bij drogist en apotheek, voor het voorkomen van uitdroging.

Verschillende tropische infecties, zoals dengue en malaria, worden door muggen overgedragen. Neem daarom DEET 30‐50% (verkrijgbaar bij drogist en apotheek) en eventueel een klamboe (vooral in malariagebieden) mee. DEET is vaak slecht verkrijgbaar in het buitenland. U kunt ook een natural-spray gebruiken, met lemon-eucalyptus. Deze werkt net zo effectief als een gel of spray met DEET. Let op: muggensprays/gels werken zonnebrandcrème tegen, laat deze 40 minuten intrekken voordat u deze middelen aanbrengt. 

Malaria wordt veroorzaakt door parasieten die de lever en rode bloedcellen infecteren. Onbehandelde malaria kan leiden tot ernstige ziekte en overlijden. Bescherming vindt plaats door het voorkomen van muggenbeten en het innemen van antimalariamiddelen. De adviezen over het wel of niet innemen van antimalariamiddelen verschillen per regio.

Vraag uw apotheek om een overzicht van uw medicijnen. Voor sommige medicijnen is ook een medische verklaring nodig als het onder de opiumwet valt.

• Bekijk wat onder de opiumwet valt op de website van het CAK

• Meer informatie vindt u op Radboud Travel Clinic

Neem ook de contactgegevens van uw behandeld arts mee en zo nodig een brief met relevante medische informatie. Via mijnRadboud kunt u in een beveiligde digitale omgeving overal ter wereld uw persoonlijke medisch dossier raadplegen.

• Informatie over de veiligheidssituatie in het land van bestemming vindt u via Nederland Wereldwijd
• Download de ‘SOS MediTolk App’ voor medische taalhulp voor reizigers.
• Ga na wat het alarmnummer is en het nummer van de ambassade/het consulaat in het land van bestemming.

Atovaquone‐proguanil (Malarone®). Beginnen op de dag voor aankomst en voortzetten tot 7 dagen na vertrek uit het malariagebied. Liefst innemen met een vette maaltijd of melkproduct.

Bescherm u tegen aandoening die door muggen overdraagbaar zijn, zoals malaria, dengue, zika en chikungunya. Dit kan door het bedekken van uw huid, het gebruiken van lemon-eucalyptus spray of 30‐50% DEET (verkrijgbaar bij drogist en apotheek) en het slapen onder een klamboe. Muggen die dengue, zika en chikungunya overbrengen zijn overdag actief dus deze beschermmaatregelen moeten ook overdag genomen worden.

Neem bij koorts direct contact op met een arts. De alarmcentrale van uw reisverzekering kan vaak adviseren naar welke arts/ziekenhuis u kan en zij kunnen zo nodig ook overleggen met de plaatselijke arts.

Infecties en zweren komen veel voor in de tropen. Was iedere verwonding uit en desinfecteer vervolgens met bijvoorbeeld betadine of chloorhexidine. Mensen die afweerondrukkende medicijnen gebruiken hebben een extra kwetsbare huid. Bescherm uw huid daarom goed tegen zonnebrand, gebruik zonnebrandcrème en vermijd de volle zon. Hiermee voorkomt u ook huidinfecties.

Het gebruik van afweeronderdrukkende medicijnen (vooral de zogenaamde TNF‐alfa remmers) verhoogt het risico op tuberculose. Besmetting vindt vooral via hoesten plaats. Vermijd daarom zo veel mogelijk hoestende mensen en kleine, slecht geventileerde ruimtes. Zet, als dat mogelijk is, een raam open. Drink ook geen ongepasteuriseerde melk.

Ga niet in grotten waar vleermuizen zitten, vooral in Midden‐ en Zuid-Amerika. Dit in verband met het risico op schimmelinfecties van de long.

Vermijd contact met loslopende honden, apen en andere (wilde‐ en huis)dieren. Als u toch gebeten of gekrabd wordt, was dan direct de wond uit en desinfecteer de wond (bijvoorbeeld Betadine of Chloorhexidine). Raadpleeg daarna direct een arts om te vragen of aanvullende maatregelen (vaccinatie en/of toediening antiserum) nodig zijn. Overleg altijd met de alarmcentrale van uw reisverzekering (het antiserum is maar op een aantal plekken in de wereld beschikbaar).

Vermijd contact (zwemmen, waden) met zoet water dat mogelijk besmet is met de worm schistosomiasis (bilharzia). Schistosomiasis komt voor in het grootste deel van Sub‐Sahara Afrika en in beperkte delen van Zuid-Amerika en Azië. Loop ook niet op blote voeten buiten omdat dit risico geeft op andere parasieteninfecties.

Verkeersongelukken en verdrinking zijn belangrijke vermijdbare oorzaken van verwonding en overlijden in het buitenland. Vermijd zoveel mogelijk vervoer in minibussen, op scooters, etc.