Dieet bij graft versus host ziekte van de darm

Behandeling en diëten

In de meeste gevallen is het nodig om te worden opgenomen in het ziekenhuis. Vaak wordt parenterale voeding via een infuus gegeven. Om een diagnose te stellen krijgt u een scopie en een biopt van het darmweefsel. Immunosuppressiva en hoog gedoseerde steroïden zijn een onderdeel van de behandeling. Voor het eten en drinken krijgt u een dieetadvies.

- Het dieetadvies is afhankelijk van de hoeveelheid diarree per 24 uur:

• > 1000 ml waterdunne diarree minimaal 2 dagen lang: Graftdieet 1
• < 1000 ml waterdunne diarree minimaal 2 dagen lang: Graftdieet 2

Voor de 2 diëten gelden de algemene tips:

• Eet volgens de hygiënische voedingsrichtlijn
• Eet rustig en kauw uw eten goed. Hierdoor kan de voeding zo goed mogelijk verteerd en opgenomen worden.
• Eet geen grote hoeveelheden voedsel tegelijk, verdeel de voeding over de hele dag, 3 (kleine) hoofdmaaltijden, 3 tussendoortjes. Hierdoor vergroot u de inname van voedsel en de opname van voedingsstoffen in de darm.
• Combineer eten en drinken. Dit vertraagt de passagesnelheid van het voedsel en vocht door het maagdarmkanaal, zodat er meer tijd is voor de vertering van het voedsel en voor de opname van energie, vocht en voedingstoffen in het lichaam.
• Gebruik geen prikkelende producten, deze voedingsmiddelen kunnen darmklachten verergeren.

Onderstaande producten kunt u beter tijdelijk vermijden:

• ui, prei, koolsoorten en knoflook
• peulvruchten zoals witte- en bruine bonen, kapucijners en linzen
• grove volkoren producten met hele korrels
• citrusfruit zoals sinaasappel, citroen, grapefruit en sap hiervan
• pruimen en gedroogde vruchten
• noten en pinda’s
• koolzuurhoudende dranken en bier
• scherpe kruiden en specerijen
• sterke koffie
• ijskoude dranken rustig gebruiken
• gefrituurde gerechten

Graftdieet 1 bij veel waterdunne diarree > 1000 ml

• Drink maximaal 1000 – 1500 ml vocht, in slokjes verdeeld over de dag.
• Drink bij voorkeur isotone dranken.
• Gebruik royaal zout.
• Beperk de inname van lactose (melksuiker). Twee (bij voorkeur zure) melkproducten per dag zijn toegestaan. Zuur heeft de voorkeur omdat de lactose in deze producten al door de melkzuurbacteriën grotendeels zijn afgebroken. Sojamelk of sojatoetjes kunnen aanvullend gebruikt worden.
• Beperk het gebruik van fructose (fruitsuiker). Maximaal 2 porties (geschild) fruit, geen citrusfruit, pruimen of gedroogd fruit. Beperk het gebruik van appelmoes, koek, snoep, chocolade, zoet beleg, honing, stroop en suiker.
• Beperk het gebruik van vet. Dit wordt vaak minder goed verteerd door beschadiging van de darm of beperkte aanwezigheid van verteringsenzymen.
• Gebruik ’s avonds een broodmaaltijd in plaats van de warme maaltijd. De warme maaltijd bevat meestal meer prikkelende voedingsmiddelen en vet.

Graftdieet 2 bij verminderen van de waterdunne diarree < 1000 ml

De algemene tips en de adviezen uit Graftdieet 1 zijn van toepassing behalve:

• het beperken van drinkvocht is niet meer nodig.
• de derde broodmaaltijd mag worden vervangen door de warme maaltijd. Zorg dat deze maaltijd niet te veel vet of prikkelende voedingsmiddelen bevat. Tijdens uw opname kunt u het beste gerechten van het losse-componenten-menu kiezen.

Bij verder indikken van de ontlasting: 

• de portiegrootte van de broodmaaltijden en de warme maaltijd uitbreiden wanneer de klachten dit toelaten
• kruiden en vet uitbreiden bij de warme maaltijd zodat u uiteindelijk weer uw gebruikelijke voeding kunt eten

Wat mag bij het Graftdieet 1 en 2 worden gegeten?

Toelichting op dieetadviezen

• Drink bij voorkeur isotone dranken

  U kunt het beste dranken drinken die ongeveer dezelfde hoeveelheid glucose en zout bevatten als het lichaam. Hierdoor wordt het beter opgenomen in het lichaam en wordt de productie van de ontlasting minder. We noemen dat isotone dranken.
  
  De deeltjesdichtheid van een drank wordt bepaald door de hoeveelheid en soort opgeloste deeltjes zoals suikers en zouten in een drank. Het verschil in deeltjesdichtheid ten opzichte van de vloeistoffen in het lichaam bepaalt of een drank hypotoon (hypo= laag), hypertoon (hyper= hoog) of isotoon (iso=gelijk) is. In het onderstaande figuur kunt u zien wat daarmee wordt bedoeld.  
  
  Het lichaam kan het beste vocht met dezelfde deeltjesdichtheid als die van het lichaam opnemen via het bloed in de darmen. Als er meer of minder deeltjes in de dranken aanwezig zijn dan in het bloed, wordt extra vocht en/of zout uitgescheiden en gaat verloren. Een hypertone zoute drank (bijvoorbeeld bouillon) heeft geen nadelig effect op de uitscheiding van vocht en/of zout.
  
  Welke dranken kunt u het beste gebruiken?

  • bouillon, soep, tomatensap (eventueel met extra zout)
  • ORS (oral rehydration salts) = isotone drank
  • water met aanmaaklimonade; 1 eetlepel siroop op 150 ml water
  • thee met suiker; per 100 ml (= ½ theeglas met oor) met 1½ zakje suiker
  • verdunde vruchtensappen; half water, half sap
  • zure melkproducten (yoghurt, kwark en karnemelk), 2-3 glazen per dag
  • lactosebeperkte melk, - pap en -vla (bijvoorbeeld op basis van soja)

  De afdeling kan isotone dranken voor u bestellen, maar het bezoek mag ook isotone dranken voor u meebrengen. Isotone dranken zijn dranken die 6 tot 8 gram koolhydraten per 100 milliliter bevatten bv Aquarius, AA Drink isotone, AA Drink Pro-Energy, AA Drink Iso-Lemon, Isostar Hydrate & perform (poeder), Gastorade, Extran Hydro. Ook huismerken van supermarkten hebben geschikte isotone dranken; Op het etiket staat vermeld: 6 tot 8 g kh/100g.

• Gebruik royaal zout

  Gebruik extra zout om het verlies van zout met de ontlasting aan te vullen. Bovendien bevordert zout de opname van vocht door de darmen. 
  
  Producten die veel zout bevatten en dus goed zijn om te gebruiken:

  • keukenzout, kunt u eventueel extra over de voeding strooien
  • soep en bouillon
  • vleeswaren en (smeer)kaas
  • tomaten- en groentesap (met zout)
  •  zoute sticks , zoute biscuitjes, ovenzoutjes

  Drop bevat geen extra zout. De zoute smaak van drop komt niet van (keuken)zout, maar van salmiakzout.
   

• Beperk inname van melksuiker (lactose), gebruik wel zure melkproducten

  Lactose (melksuiker) wordt in de darmen verteerd. Hierbij is het enzym lactase nodig. Het enzym lactase wordt in de darm gemaakt. Bij een ontstoken of beschadigde darm kan het enzym lactase (tijdelijk) verminderd aanwezig zijn.
  Bij onvoldoende lactase wordt de lactose uit de voeding onvoldoende verteerd. Onverteerde lactose kan het lichaam niet opnemen. De niet verteerde lactose leidt tot gisting, waardoor in de darmen veel gassen vrijkomen. Er kunnen dan klachten ontstaan zoals krampen, misselijkheid, opgezette buik, toegenomen winderigheid en/of diarree. Om deze klachten te verminderen of te voorkomen moet het lactosegehalte van de voeding beperkt zijn.
  
  Een kleine hoeveelheid lactose, verdeeld over de dag en bij voorkeur in combinatie met een maaltijd, wordt meestal goed verdragen. Beperk producten die veel lactose bevatten:

  • melk, chocolademelk, vla, pudding, pap
  • roomijs, consumptie-ijs, softijs

  U kunt lactosebeperkte melk, sojamelk en sojavla gebruiken.
  In zure melkproducten zoals karnemelk, yoghurt en kwark komt veel minder lactose voor. Door de melkzuurbacteriën is de lactose omgezet in melkzuur. Vaak worden 2-3 glazen per dag goed verdragen.
   

• Fructosebeperkt

  Fructose (vruchtensuiker) komt voor in vruchten en  honing. Het is ook een bestanddeel van ‘gewone’ suiker (saccharose). De niet goed functionerende darm kan fructose niet voldoende verteren en opnemen. De achtergebleven suikers gaan gisten en veroorzaken diarree. Gebruik maximaal 2 porties (geschild) fruit (geen citrusfuit, pruimen of gedroogd fruit) en/of appelmoes per dag en maximaal 2 keer (verdund) vruchtensap. Beperk het gebruik van koek, snoep, chocolade, zoet beleg, honing, stroop en suiker.

• Warme maaltijd

  De warme maaltijd bevat meestal wat meer prikkelende producten en vet. Om die reden wordt de warme maaltijd bij het graftdieet 1 ontraden.

• Vetbeperkt

  Door de graft versus host ziekte verteert het lichaam het vet soms minder goed. Dit kan 2 oorzaken hebben.
  De wand van de dunne darm neemt het vet op uit de voeding. Door de graft is de darmwand beschadigd en wordt het vet soms minder goed opgenomen.
  De alvleesklier maakt spijsverteringsenzymen (pancreasenzymen). Deze enzymen zijn ook nodig voor het verteren van voeding in de dunne darm. Door de graft maakt de alvleesklier soms minder verteringsenzymen. Als er te weinig spijsverteringsenzymen zijn, wordt het eten niet goed verteerd. Hierdoor kan uw lichaam de vetten niet goed opnemen. Er blijft te veel onverteerd vet in uw ontlasting achter. De ontlasting is daardoor dun, vet en plakkerig, heeft een grijs/beige kleur en ruikt onaangenaam (zuur). We noemen dit vetdiarree (steatorroe). Daarnaast kunt u last hebben van winderigheid, darmkrampen en buikpijn.
  
  Door alle andere dieetmaatregelen bij graft dieet wordt het vet in de voeding meestal al voldoende beperkt.