Ons wetenschappelijk onderzoek naar de ziekte van Parkinson
Het Radboudumc doet onderzoek naar de diagnose en behandeling van de ziekte van Parkinson, zodat patiënten de juiste persoonlijke zorg krijgen. Onderzoek naar de ziekte van Parkinson vindt plaats binnen het onderzoeksinstituut Donders Center for Medical Neuroscience.Waarom onderzoek naar Parkinson?
De prognose van Parkinson is per persoon heel verschillend, zowel qua tempo van achteruitgang als qua optreden van specifiek symptomen.
lees meerWaarom onderzoek naar Parkinson?
De ziekte van Parkinson is een aandoening waarbij zenuwcellen versneld afsterven in een bepaald hersengebied (de substantia nigra in de hersenstam, oftewel de zwarte kern). Deze zenuwcellen produceren onder normale omstandigheden de stof dopamine, dat zorgt voor het doorgeven van signalen tussen zenuwcellen. Een tekort aan dopamine bemoeilijkt de aansturing van de spieren en tast het bewegingsapparaat aan. Zo krijgen patiënten last van verschijnselen als sterk trillen, een afwijkende lichaamshouding, spierstijfheid, ongecontroleerde bewegingen, traagheid in de bewegingen, ontbreken van automatische bewegingen zoals minder knipperen met de ogen, evenwichtsstoornissen en moeite met het starten van bewegingen.Daarnaast hebben veel mensen last van zogenaamde “non-motorische” verschijnselen, ofwel klachten die niet met de motoriek te maken hebben maar met heel andere domeinen. Voorbeelden zijn moeite met denken (onder andere meer problemen met plannen en organiseren), stemmingsstoornissen, pijn, slaapproblemen en obstipatie (luie darmen).
De prognose van Parkinson is per persoon heel verschillend, zowel qua tempo van achteruitgang als qua optreden van specifiek symptomen. Parkinson is van zichzelf niet een direct dodelijke ziekte. Wel is de gemiddelde levensverwachting van parkinsonpatiënten lager. Dit komt voornamelijk door complicaties van de ziekte, zoals longontsteking (als gevolg van verslikken) en verwondingen na vallen (bijvoorbeeld een gebroken heup).
Onderzoek binnen het Radboudumc
Onderzoek naar de ziekte van Parkinson helpt om de diagnose en behandeling voor deze patiënten te verbeteren.
-
Het Radboudumc doet veel fundamenteel onderzoek naar de ziekte van Parkinson om de ziekte beter te begrijpen en te kunnen onderscheiden van aandoeningen die erop lijken
lees meer
Fundamenteel onderzoek
Het Radboudumc doet veel fundamenteel onderzoek naar de ziekte van Parkinson om de ziekte beter te begrijpen en te kunnen onderscheiden van aandoeningen die erop lijken. Zo kijken we naar de erfelijke oorzaken en onderzoeken we de mechanismen en compensatiemechanismen die plaatsvinden in de hersenen van patiënten. Hierbij gebruiken we geavanceerde technieken zoals moleculaire analyses, geavanceerde hersenscans en onderzoek naar processen in de hersenvloeistof.Ziekte van Parkinson en atypische parkinsonismen
De neuroloog stelt de diagnose ziekte van Parkinson door goed de klachten uit te vragen en op basis van het lichamelijk onderzoek. Er zijn echter veel aandoeningen die kunnen lijken op de ziekte van Parkinson, maar dit niet zijn. Deze groep krijgt de verzamelnaam ‘atypisch parkinsonisme.’ Het onderscheid met de ziekte van Parkinson is lastig, maar erg belangrijk omdat patiënten met atypische parkinsonismen vaak sneller achteruitgaan, minder goed of zelfs niet reageren op parkinsonmedicatie en specifieke complicaties kunnen krijgen. Scans zoals een MRI-scan of nucleaire scans kunnen helpen bij het maken van dit onderscheid. Maar zekerheid over de diagnose kan pas na het overlijden worden gegeven, wanneer de hersenen door de patholoog onder de microscoop worden bekeken. -
Binnen het Parkinson Centrum Nijmegen gebeurt veel onderzoek op verschillende fronten.
lees meer
Parkinson Centrum Nijmegen
Het Parkinson Centrum Nijmegen (ParC) is onderdeel van de afdeling Neurologie van het Radboudumc. ParC heeft als doel de kwaliteit van leven van patiënten met de ziekte van Parkinson of met een vorm van atypisch parkisonisme en hun naasten te optimaliseren. Behandeling kan plaatsvinden op de polikliniek, in het multidisciplinaire dagcentrum of via een opname op de verpleegafdeling.
Onderzoek naar de ziekte van Parkinson helpt om de diagnose en behandeling voor deze patiënten te verbeteren. Hiertoe doen wij binnen ParC veel onderzoek op verschillende fronten. Zo doen we fundamenteel onderzoek om meer kennis te vergaren over bijvoorbeeld loop- en balansstoornissen bij Parkinson en naar de specifieke veranderingen in het brein. Ook zoeken we naar methoden om de diagnostiek van Parkinson te versnellen, onder andere met onderzoek naar het hersenvocht.
Daarnaast probeert het Radboudumc deze nieuwe kennis te vertalen naar praktische toepassingen voor de patiënt, het zogeheten translationeel onderzoek. Zo werken wij actief aan het vinden van nieuwe behandelmethoden voor loop- en balansstoornissen. Uit klinisch onderzoek met parkinsonpatiënten kan blijken of zo’n praktische toepassing de beste strategie is voor diagnose en behandeling van Parkinson. Ook doen we veel onderzoek naar het meer patiëntgericht maken van de gezondheidszorg, met onder andere (digitale) innovaties zoals het landelijke netwerk ParkinsonNet, ParkinsonConnect en ParkinsonTV. -
Hoogleraar neurologische bewegingsstoornissen en directeur van Parkinson Centrum Nijmegen Bas Bloem is expert op het gebied van de ziekte van Parkinson.
lees meer
Persoonsgerichte zorg
Hoogleraar neurologische bewegingsstoornissen en directeur van Parkinson Centrum Nijmegen Bas Bloem is expert op het gebied van de ziekte van Parkinson. Bas Bloem: “We doen op allerlei niveaus onderzoek, steeds met het doel om mensen met Parkinson de best passende zorg te kunnen bieden die bij hun specifieke wensen en behoeften past. Zo onderzoeken we welke problemen van patiënten de kwaliteit van leven in het dagelijks leven beïnvloeden, zoals het ‘bevriezen’ tijdens het lopen, vallen, veelvuldig kwijlen of problemen met slapen. Hiermee hopen we een bijdrage te leveren aan het optimaliseren van de zorg voor parkinsonpatiënten. We ontdekten bijvoorbeeld dat parkinsonpatiënten veel problemen kunnen hebben met lopen, maar wél kunnen fietsen. In de spreekkamer kan dit een duidelijke aanwijzing zijn voor de diagnose. Bovendien is fietsen een waardevol onderzoek van een trainingsprogramma voor mensen met Parkinson.”
“We hopen een basis te leggen voor nieuwe behandelingen die helemaal op het individu kunnen worden toegeschreven. Zo kijken we bijvoorbeeld naar de effecten van sporten of van ergotherapie. Denk hierbij aan onderzoek naar trainingen met de loopband om het bewegen te verbeteren en het valrisico te verminderen, maar ook aan onderzoek naar het verschijnsel freezing en problemen met het uitvoeren van dubbeltaken,” aldus Bas Bloem.
“In weer een ander onderzoeksproject keken we naar de relatie tussen slaap en Parkinson. Meer dan zestig procent van de parkinsonpatiënten heeft slaapproblemen. Sommige patiënten profiteren van een nacht slaap en hebben daarna een veel betere motoriek. Daarom onderzocht slaapdeskundige (arts-somnoloog) Prof. Sebastiaan Overeem het nachtelijke beweegpatroon van parkinsonpatiënten met een speciale videotechniek en draagbare sensoren." -
Het Radboudumc verzamelt ook kennis over de symptomen, het verloop van de ziekte en de reactie op behandeling gedurende langere tijd.
lees meer
Populatie
Het Radboudumc verzamelt ook kennis over de symptomen, het verloop van de ziekte en de reactie op behandeling gedurende langere tijd. Hiertoe werken zij samen met de Radboud Universiteit, ParkinsonNet en life sciences bedrijf Verily in een grootschalig onderzoek. Een nieuwe geavanceerde methodologie wordt gebruikt om de gegevens veilig te bewaren en te delen, de zogenaamde ‘PEP-methodologie’ (Polymorphic Encryption and Pseudonymisation). Hiermee kunnen de medische onderzoeksgegevens veilig worden bewaard met maximale privacy voor de patiënt, maar ook breed worden gedeeld met Parkinson-onderzoekers uit binnen- en buitenland. “We hopen hiermee het onderzoek naar de ziekte van Parkinson enorm te versnellen, zodat patiënten de best mogelijke, persoonsgerichte zorg kunnen krijgen,” vertelt Bloem.
Naast oprichter van Parkinson Centrum Nijmegen, is Bas Bloem ook samen met Marten Munneke de initiator van het landelijke ParkinsonNet. “Al deze initiatieven dragen bij aan ons streven naar participatory health (het letterlijk samen werken aan gezondheid),” aldus Bloem. “Daarmee willen wij patiënten een actievere rol geven in hun eigen zorg en de samenwerking tussen patiënten en zorgprofessionals in de gezondheidszorg stimuleren.”ParkinsonNet
ParkinsonNet is een landelijk netwerk van zorgverleners die gespecialiseerd zijn in het behandelen en begeleiden van patiënten met de ziekte van Parkinson en atypische parkinsonismen. ParkinsonNet is opgericht op initiatief van het Radboudumc, in samenwerking met de Parkinson Vereniging en de Nederlandse Werkgroep voor Bewegingsstoornissen.Parkinson Op Maat
Recent is het Parkinson Op Maat project gestart, een groot nieuw onderzoek bij mensen die de diagnose Parkinson in de afgelopen vijf jaar hebben gekregen. De deelnemers worden zeer gedetailleerd in kaart gebracht en ook twee jaar lang nauwkeurig gevolgd in de tijd. De bedoeling is om op basis van de verzamelde gegevens toe te werken naar meer precieze “zorg op maat” voor iedere persoon met Parkinson.ParkinsonTV
Het Radboudumc maakt ParkinsonTV mogelijk. Dit is een maandelijks, online uitgezonden, interactief programma voor parkinsonpatiënten, naasten, mantelzorgers en zorgverleners. Elke uitzending staat een thema centraal dat gerelateerd is aan de ziekte van Parkinson, zoals voeding, bewegen of innovaties in behandelingen. Vooraf en tijdens de uitzending kunnen patiënten, naasten en zorgverleners hun vragen live stellen
Impact van ons onderzoek
Door onderzoek te doen op verschillende niveaus vergaart het Radboudumc kennis, past het deze kennis toe in de praktijk en test het nieuwe bevindingen in de kliniek.
lees meerImpact van ons onderzoek
Door onderzoek te doen op verschillende niveaus vergaart het Radboudumc kennis, past het deze kennis toe in de praktijk en test het nieuwe bevindingen in de kliniek. Hiermee wil het Radboudumc een significante impact maken op het leven van mensen met de ziekte van Parkinson: op hun zelfstandigheid, sociale deelname, hun lichamelijke en psychische conditie en op hun kwaliteit van leven.Oorzaak en behandeling
De oorzaak van de ziekte van Parkinson is nog niet bekend. Er zijn wel sterke aanwijzingen dat het gaat om een combinatie van een erfelijke aanleg en invloeden van buitenaf. Als de erfelijke aanleg een grote rol speelt, spreken we van een familiaire vorm van Parkinson. Dit is bij tien tot vijftien procent van de parkinsonpatiënten het geval, en vooral bij mensen die de ziekte op jongere leeftijd krijgen (met name onder de 50 jaar). Als er geen erfelijke aanleg is, noemen we dit een sporadische vorm. De ziekte van Parkinson is niet te genezen.De behandeling bestaat op dit moment vooral uit medicijnen die het tekort aan dopamine corrigeren, uit operaties die het dopaminerge systeem kunnen ondersteunen, en uit multidisciplinaire ondersteunende zorg (naast de neuroloog door onder andere een gespecialiseerde Parkinson verpleegkundige, fysiotherapeut, ergotherapeut, logopedist, diëtist, etcetera).
Freezing of gait
‘Het bevriezen van lopen” is een bekend verschijnsel van de ziekte van Parkinson. Het lijkt dan alsof patiënten plotseling met hun voeten aan de grond zitten vastgeplakt. Dit fenomeen is op meerdere momenten uit te lokken, bijvoorbeeld door de patiënt met hele kleine pasjes te laten lopen of hen snel om hun as te laten draaien.Dubbeltaken
Parkinsonpatiënten hebben moeite met het uitvoeren van een andere taak tijdens het bewegen, zoals het gelijktijdig lopen en praten. Zij hebben dan een hoger risico op vallen.Radboudumc Expertisecentrum
Voor erfelijke vormen van de ziekte van Parkinson, is er het Radboud Expertisecentrum Erfelijke Bewegingsstoornissen. Dit centrum is gespecialiseerd in ziekten van het zenuwstelsel die veroorzaakt worden door fouten in het DNA en leiden tot verstoringen in bewegen. Het centrum doet wetenschappelijk onderzoek naar deze ziekten en zoekt naar nieuwe toepassingen in de patiëntenzorg.Britse arts
De ziekte van Parkinson is vernoemd naar de Britse arts James Parkinson. Hij was chirurg in Londen toen hij in 1817 schreef over een onbekende ziekte: shaking palsy. Hierbij verwees ‘shaking’ naar de tremor (trilling) die bij mensen met deze ziekte optreedt, en ‘palsy’ naar spierverzwakking. Omdat hij de eerste was die deze ziekte beschreef, werd het de ziekte van Parkinson genoemd.Technology Centers Biobank
De Biobank is betrokken bij het onderzoek naar de ziekte van Parkinson
lees meerTechnology Centers Biobank
De Technology Centers van het Radboudumc stellen state-of-the art faciliteiten (kennis en technologie) beschikbaar voor mensen binnen én buiten het Radboudumc.Biobank
De Radboud Biobank is een centraal punt voor het verzamelen, opslaan en beheren van lichaamsmateriaal. Dit materiaal is afkomstig van goed gedocumenteerde patiënten. Onderzoekers kunnen met deze gegevens grensverleggend onderzoek doen naar toepassingen voor mensen met een bepaalde ziekte. De biobank Parkinson verzamelt lichaamsmateriaal en klinische gegevens van mensen met de ziekte van Parkinson of parkinsonisme.Onderzoeksthema Disorders of movement
