Behandeling Vruchtbaarheid bij transmannen of non-binaire personen

Geslachts­bevestigende behandeling en vruchtbaarheid

Wanneer u start met een hormoonbehandelingstopt de werking van uw eierstokken. En misschien besluit u later zelfs om uw eierstokken en/of baarmoeder te laten verwijderen. Uw behandeling heeft daarmee grote invloed op uw vruchtbaarheid.

Misschien wilt u op een bepaald moment toch een biologisch (=genetisch eigen) kind krijgen. Hiervoor bestaan meerdere mogelijkheden: 

• U kunt uw eierstokken behouden tijdens de geslachtsbevestigende behandeling. Dit kan met of zonder het behoud van uw baarmoeder
• U kunt uw eicellen of embryo’s invriezen
• U kunt uw eierstokweefsel invriezen  

Eierstokken behouden

U  kunt ervoor kiezen om uw eierstokken in uw lichaam te behouden tijdens de geslachtsbevestigende behandeling. Op het moment dat u een actieve kinderwens heeft, kunt u dan uw eigen eicellen gebruiken voor een vruchtbaarheidsbehandeling. Hiervoor moet u tijdelijk stoppen met puberteitsremmers en/of cross-sekse hormonen.

Invloed hormonen op vruchtbaarheid

Het gebruik van puberteitsremmers zorgt voor een tijdelijke onderdrukking van de eierstokken. We denken dat deze puberteitsremming geen schadelijk effect heeft op de hoeveelheid en kwaliteit van de eicellen op latere leeftijd. Er is echter nog niet veel bekend over de gevolgen van (langdurig) hormoongebruik op de werking van de eierstokken. Wanneer uw puberteit volledig is onderdrukt (er zijn helemaal geen tekenen van puberteit geweest), moet u hiervoor wel een langere periode stoppen met het gebruik van deze remmers. Als u de puberteit niet doormaakt, kunnen de eicellen namelijk niet goed rijpen.

Ook over de langetermijneffecten van een behandeling met het cross-sekse hormoon testosteron op de eierstokken is weinig bekend. Maar we denken dat ook de testosteronbehandeling niet schadelijk is voor uw  vruchtbaarheid. Op het moment dat u vanuit uw eigen eicellen zwanger wilt worden, moet u (ook) tijdelijk stoppen met de testosteronbehandeling. Na het stoppen gaat u weer menstrueren en herstelt de eisprong zich over het algemeen binnen 3 tot 6 maanden wanneer u voor starten van hormonen ook al menstruaties had.

Geslachtsbevestigende operatie met behoud eierstokken

U kunt als u dat wilt uw baarmoeder laten verwijderen, terwijl de eierstokken op hun plek blijven. De eierstokken werken namelijk niet, zolang u hormonen gebruikt. Hierdoor kunt u in de toekomst nog wel eigen eicellen verkrijgen, want deze zitten opgeslagen in uw eierstokken. Via een vaginale punctie kunnen we de eicellen uit de eierstokken halen. ​In een later stadium kunnen dan eventueel alsnog de eierstokken verwijderd worden.

Eicellen of embryo’s invriezen

Eicellen invriezen kan alleen als u geen hormonen gebruikt. De hormonen onderdrukken namelijk de werking van uw eierstokken.

• Eicellen invriezen kan op meerdere momenten

  U kunt eicellen invriezen voordat u start met de hormoonbehandeling met testosteron, maar u kunt dit ook op later moment doen. Bijvoorbeeld kort voor de operatie om uw eierstokken te verwijderen. Of pas op het moment dat u de eicellen daadwerkelijk wilt gaan gebruiken. Uw eierstokken moeten tot die tijd blijven zitten. En wanneer u testosteron gebruikt, moet u minstens 3 maanden hiermee stoppen.

• IVF- of eicelvitrificatie-behandeling

  Om eicellen te verkrijgen krijgt u een behandeling die bestaat uit hormoonstimulatie en een eicelpunctie. De hormoonstimulatie betekent dat u korte tijd hormonen krijgt toegediend om de eierstokken te stimuleren meerdere eiblaasjes (= follikels) te maken. Deze hormonen moet u zelf dagelijks inspuiten. Tijdens deze behandeling krijgt u inwendige (vaginale) echo’s om te zien of de follikels goed groeien. Als er voldoende rijpe follikels zijn, krijgt u na ongeveer 2 weken een punctie: hierbij worden vaginaal de eiblaasjes aangeprikt en eicellen opgezogen.  Bij eicelvitrificatie worden deze eicellen vervolgens ingevroren en opgeslagen.

  

  Soms wordt er ook voor gekozen om de eitjes al te bevruchten (= IVF). Dat kan bijvoorbeeld met zaadcellen van uw partner, of met zaadcellen van een (eigen) donor. Uit zo’n bevruchting kunnen dan embryo’s ontstaan. In dat geval worden deze embryo’s direct ingevroren of teruggeplaatst in de baarmoeder. Op de website van Voortplantingsgeneeskunde vindt u algemene informatie over een IVF-behandeling. 

• Gevolgen eicelvitrificatie of IVF voor uw lichaam

  Als u al puberteitsremmers of cross-sekse hormonen (testosteron) gebruikt, zult u hier tijdelijk mee moeten stoppen. Dat heeft ook gevolgen voor hoe u zich voelt, omdat uw eigen eierstokken weer vrouwelijke hormonen gaan produceren.

  Als u al testosteron heeft gebruikt, veranderen uw uiterlijke kenmerken niet, zoals baardgroei of uw stem. Als uw puberteit volledig is onderdrukt, kunt u wel lichamelijke veranderingen waarnemen, zoals groei van uw borsten. En wanneer u geen borstverwijdering heeft gehad, kunnen uw borsten ook iets gevoeliger worden. Dit verdwijnt na de hormooninjecties weer. Heeft u nog een baarmoeder? Dan kunt u vaginale bloedingen krijgen. 

  Het inspuiten of injecteren van de stimulatiehormonen kan wat pijnlijk zijn. Door deze hormonen kunt u een opgeblazen gevoel in uw buik krijgen. Ook kunt u last hebben van buikpijn of een zwaar gevoel in de onderbuik omdat de eierstokken opzetten als er meerdere eiblaasjes tegelijk rijpen. Daarnaast komen vermoeidheid en hoofdpijn als gevolg van de hormooninjecties voor.

• Slagingskans

  Ingevroren eicel

  Per ingevroren eicel is de kans op zwangerschap 4-6 %. Voor een goede kans op een levend geboren kind zullen we dus ongeveer 20 eicellen moeten invriezen. Het is lastig te voorspellen hoeveel eicellen er rijpen bij 1 behandeling met hormoonstimulatie. Soms is het daarom nodig om meerdere van deze behandelingen te doen voor een goede slagingskans.

  Ingevroren embryo

  Per ingevroren embryo is de kans op zwangerschap iets meer dan 20%, maar omdat niet alle eicellen ook bevrucht raken en uitgroeien tot een goed embryo, heeft u soms bij IVF ook meer behandelingen nodig.

• Ingevroren eicellen of embryo’s gebruiken

  Wanneer u uw eicellen of embryo’s wilt gebruiken, moeten deze ontdooid worden. Eicellen proberen we vervolgens met zaadcellen te bevruchten in het laboratorium. Als daar een embryo uit ontstaat, wordt deze teruggeplaatst bij uzelf of bij een draagmoeder. Dit terugplaatsen kan dus ook met een ontdooid embryo. Voor de draagmoeder zijn hier medische risico’s aan verbonden. Uw arts informeert u daarover. 

• Kosten van de behandeling

  De prijs van de behandeling is samengesteld uit de kosten van de verschillende fasen:

  • de hormoonstimulatie inclusief de kosten van de medicijnen en het verkrijgen van de eicellen (eicelpunctie)
  • eventueel het bevruchten van de eicellen met zaadcellen
  • het invriezen van de eicellen of embryo’s
  • het in opslag houden van de ingevroren eicellen of embryo’s, dit is een jaarlijkse bijdrage
  • als u de eicellen in de toekomst wil gaan gebruiken: het ontdooien, bevruchten en terugplaatsen.

  Informeer bij uw zorgverzekeraar of deze kosten vergoed worden.

Eierstokweefsel invriezen

Het invriezen van eierstokweefsel is nog een experimentele behandeling. Hierbij vriezen we een deel van het eierstokweefsel in nadat we uw eierstokken operatief verwijderd hebben. 

De eierstokken (ovaria) liggen onderin de buik, links en rechts naast de baarmoeder. De buitenste laag van de eierstokken bevat de voorraad onrijpe eicellen voor uw hele leven. Het verwijderen van uw eierstokken gebeurt tijdens een kijkoperatie (laparoscopie) onder algehele verdoving (narcose). Daarbij maken we enkele kleine sneetjes in uw buik. Vaak gebeurt dit tijdens de ingreep waarbij ook de baarmoeder wordt verwijderd in het kader van uw transitie. Het verwijderen van alleen de eierstokken gebeurt meestal tijdens een dagopname. Als ook de baarmoeder wordt verwijderd, blijft u meestal 1 nacht in het ziekenhuis.

Na het verwijderen van de eierstok wordt de buitenste laag, met de voorraad onrijpe eicellen, in kleine stukjes gesneden. Dit weefsel wordt ingevroren en bewaard in vloeibare stikstof. Zo kunnen we de onrijpe eicellen in dit weefsel jarenlang bewaren. Wel gaat een deel van de eicellen verloren bij het invriezen en ontdooien van het eierstokweefsel.

Bij de kijkoperatie in uw buik kunt u heel soms beschadigingen oplopen aan de bloedvaten, darmen of urinewegen. Er is een ook klein risico op het ontstaan van een infectie of trombose. De risico’s van algehele verdoving zijn erg klein, als er geen bijkomende risicofactoren zijn.

Het eierstokweefsel op een later moment gebruiken

Het invriezen van eierstokweefsel en met name het terugplaatsen is vooralsnog een experimentele behandeling. Bij de terugplaatsing worden stukjes ontdooid eierstokweefsel in uw buikholte geplaatst. Als het teruggeplaatste eierstokweefsel levensvatbaar is, komt de hormonale cyclus weer op gang. Let wel, het ingevroren weefsel kan alleen bij uzelf worden teruggeplaatst en (nog) niet aan een ander worden gedoneerd. Ook moet u tijdelijk stoppen met de testosteron. Daarna kunt u via hormooninjecties het eierstokweefsel stimuleren om eicellen te laten rijpen. De eicellen kunnen we via een eicelpunctie uit uw buikholte verkrijgen.

Veel transmannen willen het eierstokweefsel na verwijdering niet meer terugplaatsen in hun lichaam. Mogelijk worden er in de toekomst nog andere methodes ontwikkeld om de onrijpe eicellen uit ingevroren eierstokweefsel te gebruiken door rijping in het laboratorium (zoals bij in vitro maturatie). Op dit moment kan dat nog niet.

Zwangerschap bij vrouwelijke partner met donorzaadcellen

Helaas is er in het Radboudumc geen semenbank aanwezig en worden daarom ook geen behandelingen met donorzaadcellen uitgevoerd.

KID wordt in  Nederland via een bekende donor van de wensouders of via donorzaad uit een spermabank gedaan. Overweegt u elders deze optie, bespreek met uw behandeld arts naar mogelijkheden.

 Anonieme donatie is sinds 2004 wettelijk verboden in Nederland. Stichting Donorgegevens bewaart, beheert en verstrekt donorgegevens. Ook geeft deze stichting voorlichting.

Adoptie

Nederland kent een zorgvuldige adoptieprocedure die de belangen van alle betrokken partijen vertegenwoordigt: de biologische ouders, het geadopteerde kind en de adoptieouders. De adoptieprocedure duurt 3 tot 5 jaar en begint met het aanvragen van een zogenaamde beginseltoestemming die naar de Stichting Adoptievoorzieningen wordt gestuurd. In de Nederlandse wet zijn voorwaarden vastgelegd waaraan aspirant- adoptieouders moeten voldoen om te worden toegelaten tot de adoptieprocedure:

• U mag niet ouder dan 46 jaar zijn op het moment dat u de aanvraag voor beginseltoestemming doet. 
• Voor aanvragers van 42 tot 46 jaar worden aanvullende eisen gesteld.
• De aanvrager moet zich medisch laten keuren en de verklaring van de keuring tonen aan de raadsonderzoeker die het gezinsonderzoek doet.
• De aanvrager en eventuele partner moeten toestemming geven voor inzage in het justitieel documentatieregister.
• Het leeftijdsverschil tussen de oudste adoptieouder en het kind mag niet groter zijn dan 40 jaar.
• U moet garant staan voor alle kosten die de verzorging van het kind met zich meebrengt.

Deze voorwaarden gaan uit van een man en vrouw die met elkaar zijn getrouwd. Sinds adoptie is opengesteld voor koppels van hetzelfde geslacht, is het geslacht van de adoptieouders irrelevant geworden. Een geslachtsverandering zou dan ook geen reden mogen zijn voor een weigering. Maar voor interlandelijke adoptie is ook de wetgeving van het land van herkomst van het kind van toepassing. Interlandelijke adoptie lijkt uitgesloten voor transgender personen, tenzij u het als transgender verborgen kunt houden. Aangezien u een letterlijk afschrift van uw geboorteakte moet insturen, is de officiële verandering van geslacht zichtbaar voor de bureaus in de landen van herkomst.

Voor Nederlandse adoptieprocedures wordt de transgenderachtergrond van een kandidaat-adoptant zeker besproken tijdens de screening, omdat men uw levensverhaal doorloopt. Men zal zeker nagaan hoe u (en uw partner) deze fase hebben beleefd, hoe u dit gegeven denkt aan te kaarten bij uw kind later, enzovoort. Kortom: het transgender zijn op zich is geen belemmering, maar de beleving, verwerking en plaatsing hiervan in uw leven zal zeker een aandachtspunt zijn. Helaas is er weinig tot geen informatie en onderzoek beschikbaar naar het welzijn van kinderen van transgender-ouders. Dit kan van invloed zijn op de procedure.