EN
DE
Kreupele buur legt gezond gen het zwijgen op
Diverse genen die erfelijke darmkanker veroorzaken zijn al bekend. Enkele families stelden wetenschappers van het UMC St Radboud echter voor een raadsel. Onderzoek wees een bekend gen aan als de veroorzaker van hun erfelijke darmkanker, maar vreemd genoeg was dat gen volkomen normaal. Een speurtocht leidde tot de oplossing van het raadsel: in het naastgelegen gen zit een foutje. Dit foutje bij de buur blokkeert de werking van het normale gen en veroorzaakt op die manier erfelijke darmkanker. Vandaag publiceert de Nijmeegse onderzoeksgroep dit nieuwe genetische mechanisme, dat waarschijnlijk ook bij andere ziektes een rol speelt, online in Nature Genetics.
Mensen die denken dat er een erfelijke vorm van darmkanker in de familie zit, kunnen zich laten onderzoeken op de polikliniek familiaire tumoren van het UMC St Radboud. Bij een deel van deze mensen kan inderdaad een erfelijke oorzaak worden vastgesteld. ‘Enkele families stelden ons echter voor een raadsel’, zegt klinisch moleculair geneticus Marjolijn Ligtenberg. ‘Na onderzoek van de tumoren wisten we welk gen de darmkanker veroorzaakte. Het is een gen dat bij celdeling controleert of het DNA goed is gekopieerd, en bij foute kopieën zorgt voor reparatie. Is dit controle-gen kapot, dan ontstaan fouten in het DNA en wordt de kans op darmkanker veel groter.’
Nieuws biedt zekerheid
Vreemd genoeg zagen de onderzoekers dat dit gen perfect in orde was, terwijl de bijbehorende eiwitten - die in de cel het werk doen - afwezig waren. Verder onderzoek maakte duidelijk dat er een klein foutje zit in het stopsignaal van het naastgelegen gen. Bij het aflezen van dit kapotte gen wordt daardoor ook meteen het volgende, gezonde gen meegenomen. Het resultaat is een vreemd, ongebruikelijk product dat onmiddellijk door de cel wordt afgebroken. Bovendien zorgt de defecte buur er óók voor, dat het normale gen ernaast niet meer afzonderlijk kan worden afgelezen. Ligtenberg: ‘Het normale gen wordt dus compleet het zwijgen opgelegd door een fout in het voorafgaande gen. Dit principe, dat nooit eerder door onderzoekers is gevonden, kan ook een rol spelen bij andere ziektes waarvan we de oorzaak nog niet kennen. Voor zowel onderzoekers als artsen is het een hot onderwerp.’
De opheldering van dit nieuwe mechanisme van gene silencing is niet alleen voor wetenschappers van belang. Ook de families met deze vorm van darmkanker weten nu eindelijk dat het om een erfelijke aandoening gaat en wat de onderliggende oorzaak is. ‘Dat betekent dat binnen deze families is vast te stellen wie het defecte gen heeft’, zegt Ligtenberg. ‘Zij kunnen dan regelmatig gescreend worden, terwijl de andere familieleden geen screening meer nodig hebben.’ Een therapie is nog niet beschikbaar, maar erfelijke darmkanker ontstaat via poliepvorming. Ligtenberg: ‘Erfelijke darmtumoren zijn in principe te voorkomen door regelmatige screening en tijdige verwijdering van poliepen. De ontdekking van dit nieuwe genetische mechanisme leidt dus ook tot meer zekerheid en een betere, vroegere opsporing en behandeling binnen families.’
-
Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.
