EN
DE
In een familie met een verhoogde bloedingsneiging hebben onderzoekers van het Radboudumc met Belgische en Duitse collega’s een nieuw, belangrijk gen gevonden, dat de vorming van bloedplaatjes regisseert. Het artikel waarin ze hun ontdekking beschrijven, verschijnt op 16 januari in The New England Journal of Medicine.
Stamcellen
Stamcellen in ons beenmerg zijn onvermoeibare kopieer- en productiemachines. Door voortdurend cellen af te scheiden, die zich weer verder ontwikkelen en afsplitsen, ontstaan complexe productielijnen van cellen. Een van de productielijnen zorgt voor de aanvoer van bloedplaatjes (trombocyten). Zie de meest linkse vertakking in onderstaande illustratie, van pluripotente stamcel tot trombocyt.
Bron: www.hematologienederland.nl
Grijze bloedplaatjes
In de productielijnen kan van alles mis gaan. Zo zag de Nijmeegse hematoloog Clemens Haanen in 1968 enkele mensen van een familie die allemaal dezelfde bloedziekte hadden. Bij een bloeding duurde het lang voordat het bloeden bij hen stopte. “Hun bloedplaatjes werkten niet goed vanwege een genetische fout”, zegt moleculair bioloog Bert van der Reijden van het Radboudumc. “Maar in welk gen die fout precies zat was niet duidelijk.”
Haanen zag destijds al wel dat de bloedplaatjes, in tegenstelling tot normale bloedplaatjes, niet kleurden als er een kleurstof werd toegevoegd. Daarom werd de aandoening het ‘grijze plaatjessyndroom’ genoemd. Van der Reijden, werkzaam bij het Laboratorium Hematologie van de Afdeling Laboratoriumgeneeskunde: “De defecte bloedplaatjes kleuren niet, omdat ze nauwelijks korreltjes - granules - bevatten die de kleurstof opnemen. Juist deze korreltjes bevatten de eiwitten waarmee de bloedplaatjes hun stollende, bloedstelpende werk doen. Blijven bloedplaatjes grijs na aankleuren, dan weet je onmiddellijk dat ze dus niet goed functioneren.”
Belangrijke ‘regisseur’
Drie jaar geleden is een gen gevonden dat - wanneer het defect is - tot het grijze plaatjessyndroom leidt. Van der Reijden: “Dat waren steeds recessieve aandoeningen, waarbij de patiënt een defect gen van zowel vader als moeder krijgt. Maar met dat gen konden we het syndroom bij ‘onze’ familie niet verklaren.”
Met nieuwe genoomanalysetechnieken en in nauwe samenwerking met onderzoeksgroepen in Antwerpen en Essen is dat nu wel gelukt. Het gaat om een dominante aandoening, die al tot uiting komt als de patiënt het defecte gen van één van de ouders ontvangt. Het gevonden gen - growth factor independent 1B (GFI1B) - is bovendien een transcriptiefactor. Dat wil zeggen dat het als ‘regisseur’ de activiteit van diverse andere bloedvormende genen regelt.
Eiwit verliest zijn greep
De groep van Van der Reijden laat verder zien dat de bloedplaatjes bij dit gendefect niet alleen granules missen. In de productielijn van pluripotente stamcel tot bloedplaatje (trombocyt) gaat het namelijk al eerder mis. Van der Reijden: “Ook de megakaryocyten, hele grote cellen in het beenmerg die de kraamkamer van de bloedplaatjes vormen, vertonen al duidelijke afwijkingen. Ze zitten op vreemde plaatsen in het beenmerg, zijn talrijker en hebben sterk afwijkende vormen. Dit bekent dat GFI1B al in een eerder stadium de aanmaak van bloedplaatjes beïnvloedt.” Mede daarom is het artikel van Van der Reijden en collega’s verschenen in het prestigieuze The New England Journal of Medicine.
De onderzoekers toonden ook nog aan dat het defecte gen veranderingen in het bijbehorende eiwit veroorzaakt, waardoor dit eiwit andere genen niet goed meer kan ‘vastpakken’ en aansturen. Van der Reijden: “We denken dat we nog maar een klein deel van de functies en activiteiten van het eiwit in beeld hebben gebracht. Een deel van ons onderzoek is nu gericht op de verdere ontrafeling van deze regisseur van de bloedontwikkeling.”
Publicatie New England Journal of Medicine:
A Dominant-Negative GFI1B Mutation in the Gray Platelet Syndrome - Davide Monteferrario, Nikhita A. Bolar, Anna E. Marneth, Konnie M. Hebeda, Saskia M. Bergevoet, Hans Veenstra, Britta A.P. Laros-van Gorkom, Marius A. MacKenzie, Cyrus Khandanpour, Lacramiora Botezatu, Erik Fransen, Guy Van Camp, Anthonie L. Duijnhouwer, Simone Salemink, Brigith Willemsen, Gerwin Huls, Frank Preijers, Waander Van Heerde, Joop H. Jansen, Marlies J.E. Kempers, Bart L. Loeys, Lut Van Laer, and Bert A. Van der Reijden, Ph.D
-
Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.
