Niertransplantatie

Komt u in aanmerking voor een nier­transplantatie?

U heeft met uw nefroloog besloten dat u in aanmerking wilt komen voor een niertransplantatie.

Om te kijken of u in aanmerking komt voor een niertransplantatie, komt u een dag naar het Radboudumc voor een aantal gesprekken met een nefroloog, uroloog en vaatchirurg. Ook onderzoeken zij u. Helaas is het niet altijd mogelijk om alles op 1 dag te plannen. 

In de uitnodigingsbrief die u ontvangt staat een link naar de voorlichtingsvideo over niertransplantatie. Het is belangrijk dat u deze video bekijkt vóór het telefonische gesprek met de verpleegkundige. Dit telefoongesprek vindt meestal 2 dagen voor de afspraken plaats. Op deze manier bent u goed voorbereid op de gesprekken met de artsen en kunt u gerichte vragen stellen.

Tijdens uw bezoek stelt de nefroloog u vragen over uw algemene gezondheidstoestand, bijvoorbeeld over uw medische voorgeschiedenis.

Ook de vaatchirurg stelt u wat vragen, bijvoorbeeld of u ooit geopereerd bent aan de bloedvaten, en of u suikerziekte heeft. Zo kan hij de toestand van uw bloedvaten beoordelen en eventueel aanvullende onderzoeken laten uitvoeren.

De uroloog vraagt u of er bijzonderheden zijn bij het plassen. Daarnaast beoordeelt de uroloog of er voldoende ruimte in de buik is om een transplantaatnier te plaatsen. Zo nodig worden aanvullende onderzoeken aangevraagd.

Vervolgens beoordelen de nefroloog, vaatchirurg en uroloog samen of u in de juiste conditie bent om een niertranplantatie te ondergaan. U en uw nefroloog ontvangen hierover bericht.

Het kan zijn dat zij nog een aanvullend onderzoek adviseren door bijvoorbeeld een cardioloog.
Deze eventuele onderzoeken vinden plaats in uw eigen ziekenhuis.

Als alle artsen akkoord zijn en uw nierfunctie zo slecht is dat u moet gaan dialyseren, plaatsen wij u op de wachtlijst bij Eurotransplant. We bepalen de achteruitgang van de nierfunctie op basis van 24 uurs urine, bloeduitslagen en de klachten die u heeft.

Eurotransplant kijkt bij het aanbod van een nier van een overleden donor welke ontvanger het beste past.
Dat is niet alleen afhankelijk van uw dialysetijd en uw bloedgroep, maar bijvoorbeeld ook hoe goed de donornier bij de ontvanger past. Het is dus niet zo dat u langzaam opschuift op de wachtlijst.

Eurotransplant kijkt bij het aanbod van een nier van een overleden donor welke ontvanger het beste past.
Dat is niet alleen afhankelijk van uw dialysetijd en uw bloedgroep, maar bijvoorbeeld ook hoe goed de donornier bij de ontvanger past. Het is dus niet zo dat u langzaam opschuift op de wachtlijst.

Misschien dat u het moeilijk vindt om over uw nierziekte te praten, maar door dit onderwerp te bespreken komt u te weten of uw naasten hier mogelijk voor open staan.
2x per jaar wordt er in het Radboudumc een voorlichtings-bijeenkomst georganiseerd. Hierin vertellen we over transplantatie, donatie bij leven en de (mogelijk) emotionele gevolgen. Wij nodigen u uit om deze bijeenkomst samen met uw naasten bij te wonen.

Daarnaast kan het nierteam ook bij u thuis komen. Zij geven dan in uw vertrouwde omgeving voorlichting over de effecten van nierziekten, over dialyse en transplantatie. U kunt dan familie, vrienden en andere belangstellenden uitnodigen om te komen luisteren. Als u hier interesse in heeft, neem dan contact op via
nierteamaanhuis.nier@radboudumc.nl. Meer informatie vindt u op de website.

Een nierdonor vinden

Als een niertransplantatie voor u de beste behandeling is, kunt u de wachttijd voor een donornier aanzienlijk verkorten als u zelf een donor vindt. Bovendien is de kwaliteit van een donornier meestal beter dan die van een overleden donor. Daardoor werkt een nier van een levende donor meestal beter en langer. Op deze pagina geven we u tips om een nierdonor te vinden. Transplantatiecentra zoals het Radboudumc adviseren hierover, maar hebben niet de taak om nierdonoren en nierpatiënten bij elkaar te brengen.

• Direct vragen. U kunt familieleden of andere bekenden rechtstreeks vragen of zij een nier aan u willen doneren. Veel mensen vinden dit moeilijk. 'Kun je zoiets van iemand vragen?' Ook de persoon aan wie u het vraagt kan zich ongemakkelijk voelen bij zo’n vraag. Mogelijk wil deze persoon geen nier afstaan. Als deze persoon het moeilijk vindt om dit met u te bespreken, kan hij/zij u gaan ontlopen. Ook kan het uw relatie met die persoon beïnvloeden. U kunt dan ook indirect vragen of iemand een nier aan u wil doneren.
• Indirect vragen. U kunt mensen vertellen over uw nierziekte en de behandelmogelijkheden zonder rechtstreeks te vragen of zij een nier willen doneren. Vertel dan dat niertransplantatie een behandelmogelijkheid is als u een geschikte nierdonor vindt. Zo wordt zonder de vraag te stellen toch duidelijk dat u een nierdonor nodig heeft. Ook kunt u een folder over nierdonatie op een zichtbare plek in uw woning of op uw werkplek neerleggen. Dit kan aanleiding geven tot een gesprek over dit onderwerp. Zo’n folder kunt u downloaden via de website van de Nierstichting.
• Nierteam aan huis. Het Nierteam aan Huis geeft informatie over nierschade, nierfalen, dialyse, niertransplantatie en nierdonatie bij leven. De verpleegkundig coördinator en de medisch maatschappelijk werker komen bij u thuis, of een nader te bepalen plaats, om aan uw familie en naasten (vrienden, collega’s, buren) voorlichting te geven. Zo kunt u aan een grotere groep uitleg geven over uw nierziekte. De kennis over de gevolgen van nierfalen neemt enorm toe door de voorlichting, maar ook worden passende behandelingen en de gevolgen bespreekbaar. De voorlichting duurt ongeveer 2 uur en er is ruimte om vragen te stellen. Het doel van de voorlichting is het vergroten van kennis rondom nierziekte en zo de communicatie te verbeteren. De verpleegkundig coördinator en de medisch maatschappelijk werker komen eerst met u kennismaken en ondersteunen u bij het organiseren van een thuisvoorlichting. Voor meer informatie klik hier.
• Via een e-mail/brief. U kunt ook een brief of e-mail aan uw naasten en bekenden sturen met uitleg over uw nierziekte en de behandelmogelijkheden, waaronder een niertransplantatie met een levende nierdonor. U kunt dan met zorg uw woorden kiezen en de ontvanger hoeft niet direct te reageren. Zo krijgt hij/zij de gelegenheid om na te denken over uw situatie en zijn/haar mogelijkheid om u te helpen.
• Voorlichting. U kunt mensen uitnodigen om mee te gaan naar een voorlichtingsbijeenkomst over niertransplantatie en –donatie. Twee keer per jaar is er zo’n voorlichtingsbijeenkomst in het Radboudumc. Deze zijn voor iedereen toegankelijk. Soms melden mensen zich na deze dag aan als nierdonor.
• Oproep in een blad/tijdschrift. Sommige nierpatiënten vinden een nierdonor via een oproep in het blad van hun (sport)club of het kerkgenootschap waar ze bij horen.
• Via sociale media. U kunt een oproep doen om een nierdonor te vinden via sociale media, bijvoorbeeld Facebook. Zo kunt u een bekend iemand vinden die een nier aan u wil afstaan, maar ook onbekenden kunnen zich aanbieden. Dat laatste heet een gerichte altruïstische donatie. Er is een stappenplan dat u kunt lezen om te zien welke stappen u kunt nemen als u wilt gaan zoeken naar een gerichte altruïstische donor.
• Het kan zijn dat u veel antistoffen heeft (bijvoorbeeld door eerdere transplantaties). Dit kan de kans op het vinden van een geschikte nierdonor aanzienlijk verkleinen. We raden daarom aan om altijd eerst even met uw nefroloog te overleggen voordat u probeert een nierdonor te vinden via facebook. Dit om mogelijke teleurstelling te voorkomen.

Één of meer nierdonoren aanmelden

Heeft u één persoon gevonden die zijn/haar nier aan u wil doneren? Dan kan deze donor zich aanmelden via deze website of contact opnemen met de verpleegkundig coördinatoren levende nierdonatie: (024) 361 08 49.

Wanneer meer personen een nier aan u willen doneren, kunt u twee dingen doen:

• U kunt één persoon kiezen die zich meldt bij de verpleegkundig coördinatoren. Een beoordelingsprocedure (reguliere medische en psychosociale screening) wordt slechts voor één nierdonor tegelijk opgestart omdat de onderzoeken die een nierdonor ondergaat belastend zijn. Als deze nierdonor niet geschikt is als donor voor u, kunnen we met een volgende nierdonor het donatietraject starten.
• U kunt meerdere personen wijzen op de brieven voor gerichte altruïstische donoren. Eén van deze brieven geeft de potentiële nierdonor informatie over het doneren van een nier. De andere brief is een voorbeeldbrief die de donor mee kan nemen of op kan sturen naar of zijn/haar huisarts. Hiermee kan hij/zij toestemming geven tot inzage in zijn/haar medische gegevens. Op basis daarvan beoordeelt de nefroloog welke nierdonor het beste voor u is.
• U kunt dan met één persoon de beoordelingsprocedure opstarten of een voorlichtingsgesprek met maximaal twee geschikte nierdonoren laten organiseren als er meerdere donoren geschikt zijn. In het laatste geval kiest u daarna met wie u de beoordelingsprocedure start. Als de gekozen nierdonor toch niet geschikt blijkt als donor voor u, kunnen we met een volgende nierdonor het donatietraject starten.

Privacy nierdonor

Vanwege privacyredenen informeert het transplantatiecentrum u niet over de onderzoeken van de nierdonor en of deze geschikt is als donor voor u. U zult dit zelf met hem/haar moeten bespreken. Realiseert u zich dat het beoordelen van een nierdonor 3 tot 6 maanden kan duren en dat ongeveer 20% van de nierdonoren wordt afgekeurd tijdens het traject.

Voor- en nadelen van een niertransplanta­tie

Een niertransplantatie is meer dan een lichamelijke ingreep. Het is een gebeurtenis die veranderingen op zowel lichamelijk, psychisch als sociaal gebied teweeg kunnen brengen. Voor ieder persoon is dit anders en ieder zal het verloop van de ziekte en herstel op zijn eigen manier ervaren.
 
Voordelen:

• Geen dialyse (meer) nodig.
• Nauwelijks dieetbeperkingen. U wordt geadviseerd geen zout aan uw eten toe te voegen.
• Minder vermoeidheid. Het is niet zo dat u zich herboren zult voelen. De meeste mensen hebben meer energie na de transplantatie, maar de mate waarin verschilt van patiënt tot patiënt. Ook het opbouwen van energie gaat niet bij alle patiënten even snel.
• U zult het minder snel koud hebben na de transplantatie.
• De mate waarin u deel kunt nemen aan het maatschappelijk leven neemt mogelijk toe. Het kan zijn dat u weer kunt gaan werken of uw werkzaamheden kunt uitbreiden. Ook kunt u weer meer gaan sporten.
• Als uw conditie verbeterd is hebt u ’s avonds waarschijnlijk ook nog energie over om een feestje te bezoeken of uit te gaan.

• Als na de niertransplantatie de conditie beter is neemt het libido meestal ook weer toe. Mannen hebben tijdens de periode waarin de nierfunctie slecht is vaak erectieproblemen. Vrouwen kampen in deze fase vaak met klachten van vaginale droogte. Bij een deel van de patiënten kunnen deze seksuele problemen afnemen of zelfs verdwijnen, maar mogelijk blijven er seksuele problemen bestaan. Als dit zo is kunt u doorverwezen worden naar de uroloog, gynaecoloog of seksuoloog.

 Nadelen:

• Complicaties van de operatie. Een niertransplantatie is een middelzware operatie en kan net zoals andere operaties gecompliceerd worden door een bloeding, trombose, wondinfectie of andere postoperatieve complicaties.
• Veel medicatie gebruiken. In de eerste weken tot maanden na de transplantatie krijgt u veel medicatie tegen het afstoten van de nier én medicatie tegen de bijwerkingen die deze medicijnen hebben.
• Bijwerkingen van medicatie tegen afstoting zijn: een verhoogd risico op infecties, suikerziekte, hoge bloeddruk, botontkalking, of schade aan nier, lever of longen en op de langere termijn kwaadaardige aandoeningen (met name huidtumoren). Zie ook hoofdstuk 4.
• Onzekerheid. Na de transplantatie kunt u te maken krijgen met complicaties als bijvoorbeeld infecties of afstotingsreacties. Ook weet u niet hoe lang de nier zal blijven functioneren. Dit kan teleurstellend zijn en een gevoel van onveiligheid geven. Als het nodig is kan professionele hulpverlening ingeschakeld worden, zoals het Medisch Maatschappelijk Werk.
• Heropnames. Als zich complicaties voordoen wordt u opgenomen in het Radboudumc. Het merendeel van de patiënten na een niertransplantatie wordt één of meerdere keren heropgenomen.
• Frequente controles na de niertransplantatie in het Radboudumc. Na ontslag bezoekt u één à twee maal per week onze polikliniek. Na enkele maanden wordt de frequentie afgebouwd. Na ongeveer een jaar kunt u terug naar het ziekenhuis waar u behandeld werd vóór de transplantatie.

Laboratorium­bepalingen ter voorbereiding op een nier­transplantatie

Wat zijn de voorwaarden voor transplantatie?

• Bloedgroep- en weefseltypering zijn afgerond (AB0- en HLA-typering)
• Antistoffen tegen HLA zijn onderzocht
• De medische voorbereidingen bij de patiënt zijn afgerond

Bloedgroep- en Weefseltypering (AB0- en HLA-typering)

AB0 bloedgroep kenmerken komen voor op rode bloedcellen, en daarnaast in mindere mate ook op alle overige cellen van het lichaam. Daarom wordt bij een orgaantransplantatie rekening gehouden met de bloedgroep. Naast de AB0 kenmerken heeft ieder individu op al zijn lichaamscellen, uitgezonderd de rode bloedcellen, een combinatie van HLA kenmerken. Deze kenmerken worden van ouder op kind overgedragen en beide ouders geven ieder de helft van hun erfelijke informatie door. Iedereen krijgt van zijn vader en moeder 1 HLA A, 1 HLA B, 1 HLA C, 1 HLA DP, 1 HLA DQ en 1 HLA DR kenmerk, opgeteld twee kenmerken per type (figuur 1).


figuur 1

De totale set van HLA kenmerken is het weefseltype. Binnen een familie is de kans op een 100% HLA identieke broer of zus 25%. De overeenkomst tussen ouder en kind is minimaal  50%. De kans op een identiek weefseltype bij twee niet verwante individuen is heel klein. 
Hoe groter de overeenkomst in weefselkenmerken hoe beter de transplantaatoverleving. Verschillen in kenmerken leiden tot transplantaatafstoting (rejectie). De transplantaatafstoting is een normale reactie van het afweersysteem (immuunsysteem) wat het transplantaat herkent als een vreemde binnendringer. Bij een afstotingsreactie kunnen witte bloedcellen en antistoffen betrokken zijn. De afweerreactie kan met medicatie worden tegen gegaan (immuunsuppressie). Als antistoffen echter al aanwezig zijn op het moment van transplantatie wordt een transplantatie vermeden.  

HLA antistofonderzoek (screening en identificatie)

Kwartaalscreening, kwartaalserum, rondstuurserum
Antistoffen tegen vreemde HLA kenmerken kunnen worden opgewekt door zwangerschappen, transplantaties en transfusies. Het is daarom van belang te weten of een niertransplantatie kandidaat één of meer van deze gebeurtenissen heeft doorgemaakt. Indien HLA-reactieve antistoffen zijn aangetoond wordt vervolgens onderzocht tegen welke HLA-kenmerken deze antistoffen precies gericht zijn. De HLA-kenmerken waartegen antistoffen gevormd zijn mogen niet op het donororgaan voorkomen. Als dit toch zou gebeuren is een onmiddellijke afstoting het gevolg. 

Waarom elke 3 maanden opnieuw?
Om na te gaan of de patiënt sinds het laatste onderzoek antistoffen is gaan vormen die schadelijk kunnen zijn voor een toekomstig transplantaat. Nieuwe antistoffen tegen HLA kunnen bijvoorbeeld worden gevormd door een bloedtransfusie. Ook kan de aanmaak van reeds bestaande antistoffen tijdelijk toenemen na activering van het afweersysteem door een vaccinatie of ontsteking. Antistoffen die eerst niet meetbaar waren, kunnen dan mogelijk wel opgespoord worden. Het beloop van de hoeveelheid antistoffen tegen HLA in het bloed verschilt sterk van persoon tot persoon (figuur 2).  Door een persoon gedurende 1 jaar (alle seizoenen) te vervolgen kunnen we meer inzicht krijgen in de aanwezigheid van antistoffen bij deze persoon.


figuur 2

Elk kwartaal wordt daarom door het Laboratorium voor Medische Immunologie (LMI) informatie opgevraagd over vaccinaties, infecties, transfusies en ontstekingen. Door gedurende een jaar iedere 3 maanden antistofonderzoek te doen wordt de kans dat bestaande antistoffen tegen HLA niet ontdekt worden zeer klein. Een recente screening is ook een voorwaarde voor Eurotransplant om een patiënt voor een nieraanbod in aanmerking te laten komen. Het laatste kwartaalserum van elke patiënt met HLA antistoffen wordt in het centrum waar een donornier beschikbaar komt gebruikt om alvast een kruisproef uit te voeren voordat de nier op transport gaat. Indien er geen actueel kwartaalserum beschikbaar is krijgt de patiënt geen aanbod van een donornier.

Voorbereiding operatie

U heeft een oproep voor uw niertransplantatie en u komt op de afgesproken tijd naar de verpleegafdeling. De zaalarts ontvangt en onderzoekt u. Tijdens uw opname komt de zaalarts iedere dag bij u langs om uw herstel te bespreken en uw vragen te beantwoorden. De verpleegkundige maakt u wegwijs op de afdeling. Zij neemt bloed bij u af en ondersteunt u bij uw herstel. Ook geeft de verpleegkundige uitleg over uw nieuwe medicijnen. 

Nadat u medicatie heeft gehad, ter voorbereiding op de narcose, mag u niet meer uit bed. U gaat in bed naar de operatiekamer. Na weer een paar controles, wordt u onder narcose gebracht en begint de operatie.

Verpleegafdeling

Meenemen bij opname:

• Eigen medicatie in originele verpakking, voldoende tot aan de operatie.
• Recente medicijnlijst. Deze kunt u opvragen bij uw apotheek, of als u dialyseert (hemodialyse) bij de dialyseverpleegkundige van uw dialysecentrum.
• Telefoonnummer van twee contactpersonen
• Mobiele telefoon
• Toiletspullen
• Ochtendjas en slippers/pantoffels
• Wijde broek met wijdere of korte pijpen/rok; tijdens uw verblijf heeft u een blaaskatheter en ruimte voor de afvoerslang nodig. Uw buik is na de transplantatie nog wat opgezet: een strakke broek/rokband zit dan niet lekker.
• E11 of  E112 formulier (alleen voor Duitse patiënten).
• Prokaart of polcard meenemen (indien u 's nachts buikspoeling doet).

Niet meenemen bij opname

• Waardevolle spullen. Iedere patiënt heeft een kast met een slot erop, helaas biedt dit geen 100% zekerheid dat er niets ontvreemd wordt. Het ziekenhuis is niet aansprakelijk voor vermissing van eigendommen.
• Maaltijden van thuis. Door het vervoeren van maaltijden kan er bacteriegroei in het eten ontstaan. Uw weerstand is verlaagd door de medicatie tegen afstoting; u zou hiervan ziek kunnen worden.

Verpleegafdeling Nierziekten

Voor de transplantatie wordt u opgenomen op de verpleegafdeling Nierziekten. Deze afdeling vindt u via de hoofdingang, route 686. Zo nodig kunt u bij de receptie terecht met vragen.
Er zijn op de verpleegafdeling éénpersoonskamers. Er wordt ‘gemengd’ verpleegd, dat wil zeggen dat mannen en vrouwen bij elkaar op de kamer kunnen liggen.
Er zijn veel verschillende medewerkers betrokken bij uw behandeling. Met artsen en verpleegkundigen krijgt u het meest te maken. U kunt uw mobiele telefoon gebruiken in het ziekenhuis. U kunt gebruik maken van Wifi op de afdeling.

Lees meer over de verpleegafdeling Nierziekten

Familie

Als er familieleden mee zijn gekomen naar het ziekenhuis betrekken de verpleegkundigen hen zoveel mogelijk bij de gang van zaken.
Het wachten voor de operatie kan voor hen soms erg lang zijn. Familieleden kunnen de afdeling bellen voor meer informatie.
 

De operatie

De vaatchirurg begint met de operatie. Hij maakt een snee langs de heup en opent de buik. De vaatchirurg pakt een bleekgekleurde nier uit een bakje met vloeistof en plaatst deze nieuwe nier in de buik. Hij sluit eerst de ader en daarna de slagader van de nier aan op de grote bloedvaten. Het bloed komt de nier in en de nier kleurt roze.

De uroloog neemt de operatie over en sluit de afvoer van urine van de nier naar de blaas aan met een dun slangetje. Daarna wordt de nieuwe urineleider gehecht. Na ongeveer 2-3 weken halen we het dunne slangetje uit uw blaas. De blaaskatheter verwijderen wij al tijdens uw ziekenhuisopname. 

De uroloog legt een drain ofwel afvoer aan om wondvocht af te voeren en maakt daarna de wond dicht. Als de nier snel op gang komt druppelt er al op de operatietafel wat urine uit de blaaskatheter. 

Na de operatie

Na de operatie gaat u naar de medium care voor extra bewaking. U heeft een infuus voor pijnstilling. Ook hangen er 2 zakjes aan het bed. 1 voor de blaaskatheter en 1 voor de drain. 

In principe gaat u de dag erna terug naar de eigen afdeling en mag u al wat meer bewegen. Wandelen op kamer en gang of op de hometrainer. 

Infuus en drains worden daar zodra dat mogelijk is verwijderd. tijdens uw opname krijgt u informatie over medicatie, suiker prikken en bloeddruk meten. Mits alles goed gaat mag u na 5 tot 7 dagen naar huis.

We zien u de eerste 2 maanden wekelijks voor controle op de polikliniek. Daarna spreekt u samen met uw arts of verpleegkundig specialist hoe vaak een bezoek aan onze poli nodig is. 

• Buikwond en pijnstilling

  Na de operatie heeft u een buikwond links- of rechtsonder.
  U kunt pijn in het wondgebied hebben, waarvoor u pijnstilling krijgt. U krijgt 4x daags paracetamol. Verder zult u een zogenaamde PCA- pomp aan uw infuus hebben met een drukknop: zodra u pijn voelt kunt u zichzelf pijnstilling toedienen door op deze knop te drukken. De pijnstillende medicatie die via deze pomp wordt toegediend is een morfinepreparaat. U hoeft niet bang te zijn voor een overdosis: de pomp is zo ingesteld dat u uzelf niet méér kunt toedienen dan verantwoord is. Ook raakt u niet verslaafd aan deze pijnstilling; u houdt de pomp slechts enkele dagen. Het is belangrijk dat u niet gehinderd wordt door te veel pijn, zodat u goed kunt bewegen, doorademen of ophoesten. En het is belangrijk dat u eerlijk aangeeft wanneer u klachten hebt van bijvoorbeeld pijn of misselijkheid. De verpleegkundige kan extra controles uitvoeren en u zo nodig extra medicatie geven. Tevens vraagt hij u om aan de ervaren pijn een getal te geven tussen de 0 en 10, waarbij 3 nog acceptabel is.
  Als u niet misselijk bent na de operatie mag u al wat heldere vloeistof drinken; u krijgt verder vocht en medicijnen via een infuus.
  Om de nierfunctie te controleren wordt er iedere ochtend bloed afgenomen.
  Als de nier in het begin nog niet optimaal werkt is hemodialyse behandeling nog nodig. Het kan zijn dat u nog helemaal geen urineproductie hebt, het kan ook zijn dat u wel plast, maar dat dit voornamelijk water is zonder veel afvalstoffen. Dit duurt enkele dagen tot weken. Dit wil niet zeggen dat de niertransplantatie mislukt is. Het duurt soms lang voor de nier herstelt van de schade die er ontstaan is toen deze buiten het lichaam bewaard werd. De eventuele dialysebehandeling vindt plaats op de dialyseafdeling.
  Als u voor de operatie buikspoeling deed zal, indien nodig, deze worden hervat. De verpleegkundige zal dit in eerste instantie voor u doen, totdat u de wisselingen weer zelf kunt uitvoeren.
  Als de nierfunctie goed op gang komt kan de dialyse of PD-behandeling gestopt worden.
   

• Dag 1 na de operatie

  In principe wordt u deze dag overgeplaatst naar de afdeling Nierziekten.
  U gaat deze dag even uit bed om te wegen. Het is belangrijk dat uw gewicht in de gaten gehouden wordt zodat de arts kan beoordelen of u niet te veel vocht vasthoudt.
  Dagelijks komt de afdelingsarts bij u aan bed om te kijken hoe het met u gaat. Deze afdelingsarts werkt nauw samen met een nefroloog (hoofdbehandelaar). Zij kijken met name naar de bloeddruk, nierfunctie, gewicht en medicijnen. De uroloog komt ook dagelijks bij u langs om te kijken hoe het met u gaat en kijkt vooral naar de wond, urinekatheter(s) en wonddrain.
  Soms is er onderzoek nodig (bijvoorbeeld een röntgenfoto van de longen of een echo van de getransplanteerde nier). Dat gebeurt op de afdeling Radiologie.

  Omdat u net geopereerd bent kunt u de eerste 2 dagen nog niet gemakkelijk uit bed voor uw lichamelijke verzorging. De verpleegkundige of verpleegassistent helpen u hierbij.
  Als u een nier ontvangt van een, u bekende, levende donor, is het mogelijk om telefonisch contact te hebben met de donor. Als de donor in staat is om vervoerd te worden, kan hij of zij een bezoek aan u brengen. Dit is vaak een emotioneel moment. Tijdens de dagen na de operatie kunt u emotioneel lastige momenten hebben, ook wanneer uw herstel voorspoedig verloopt. U kunt dit altijd bespreken met de arts, verpleegkundige of het medisch maatschappelijk werk van de afdeling Nierziekten. Zij beseffen dat u de nodige emoties ervaart. Het is goed dat deze spanningen of onzekerheden geuit worden. Tijdens de opname komt een medisch maatschappelijk werker bij u langs ter kennismaking en om te informeren of er op dat moment ondersteuning gewenst is. Dit kan gaan om psychosociale ondersteuning en/of praktische ondersteuning.

  Eten en drinken

  Deze dag luistert de arts naar uw buik om te horen of de darmen goed werken. Als dit zo is mag u beginnen met licht verteerbaar eten. Na de operatie zult u ongeveer 2 tot 2,5 liter per etmaal moeten drinken. Voor degenen die een vochtbeperking hadden kan dit in het begin moeilijk zijn.

  Medicijnen

  Gelijk na de operatie start u met medicijnen tegen afstoting van de getransplanteerde nier. Deze verlagen ook uw afweer tegen bacteriën en virussen. Daarom zijn planten en bloemen niet toegestaan op de afdeling, omdat potaarde en bloemenwater bacteriën bevatten (dit geldt niet voor thuis).
  De medicijnen tegen afstoting kunnen ook nog andere bijwerkingen hebben.

  Dagelijkse controles

  Dagelijks neemt een laborant of verpleegkundige bloed bij u af. Dit gebeurt tussen 8.15 - 9.30 uur. Het is prettig als u wacht met de lichamelijke verzorging totdat er bloed bij u afgenomen is.
  Drie maal per dag voert de verpleegkundige controles uit:

  • Pols, bloeddruk, temperatuur, zuurstofgehalte en gewicht worden gemeten.
  • De pijnscore wordt afgenomen.
  • De urinehoeveelheid wordt gemeten (tijdens de hele opname wordt de urine iedere 24 uur gespaard).
  • Er wordt gekeken hoeveel u gedronken hebt en/of hoeveel infuus vloeistof u heeft gekregen.
  • De katheterzakken en de opvangzak voor het wondvocht worden leeggemaakt.
  • De wondcontrole gebeurt tijdens de verzorging. 

  Deze gegevens zijn belangrijk voor het bepalen van het medisch en verpleegkundig behandelplan dat tijdens de dagelijkse visite wordt bepaald.
   
  Wondverzorging
  Dagelijks zal de verpleegkundige de buikwond en de insteekopeningen van de drain en katheter verzorgen.
  Soms blijft de wonddrain te veel produceren en gaat u met deze drain naar huis. De productie kan nog enige tijd door gaan maar stopt uiteindelijk altijd.
  Er kan ook sprake zijn van urinelekkage in de buikholte doordat de aanhechting van de urineleider van de nieuwe nier op de blaas niet helemaal dicht is, waardoor het lijkt of er veel wondvocht wordt geproduceerd. Dit geneest meestal spontaan.
   

• Dag 2 na de operatie

  Eten en drinken

  Als het uitbreiden van het eten goed gaat, eet u vandaag de standaard maaltijden (2 keer broodmaaltijd en een keer warme maaltijd), met tussendoor nog 3 keer een hapje.
  Om een goed overzicht te krijgen over de hoeveelheid die u drinkt op een dag, wordt een vochtregistratie bijgehouden.
  Als u in staat bent om steeds meer te drinken kan de infuusvloeistof worden verminderd.

  Mobiliseren

  U kunt iedere dag meer zelf doen aan uw lichamelijke verzorging en uiteindelijk bent u weer geheel zelfstandig. Over het algemeen gaat dit sneller dan verwacht.
  Vandaag gaat u beginnen met mobiliseren, dit is belangrijk om complicaties te voorkomen, bijvoorbeeld longontsteking, doorliggen of een trombosebeen. U mag 2 keer uit bed en u kunt ongeveer een kwartier tot een half uur op de stoel zitten. Zo mogelijk kunt u al zelf naar het toilet lopen. Dit verloopt per patiënt heel wisselend.

  Thuiszorg

  De verpleegkundige bespreekt met u of er thuiszorg geregeld moet worden. Het is belangrijk dat dit op tijd gebeurt zodat u de zorg krijgt die u nodig heeft.
  Als u een geplande niertransplantatie krijgt, kunt u eventuele huishoudelijke hulp al vóór de opname aanvragen via het loket WMO van de gemeente waar u woont. Krijgt u de nier van een overleden donor, dan moet tijdens de opname deze hulp geregeld worden.
   

• Dag 3 na de operatie

  Drinken

  Als u in staat bent om voldoende te drinken, mag het infuus rond deze dag afgekoppeld worden. Het naaldje blijft nog een dag zitten voor de toediening van medicatie op dag 4.

  Mobiliseren

  Deze dag wordt het mobiliseren verder uitgebreid en kunt u, als u dit prettig vindt, gaan douchen. U kunt hier naartoe lopen met of zonder begeleiding van de verpleegkundige.
  Het is belangrijk dat u vanaf dag 3 na de operatie het bewegen en uit bed zijn geleidelijk uitbreidt. Dit voorkomt complicaties en bevordert het op gang komen van een normaal ontlastingpatroon na de operatie.
   

• Dag 5 na de operatie

  Als u een ureterkatheter/splint heeft gekregen, wordt deze vandaag door de uroloog verwijderd. Bij patiënten met suikerziekte wordt dit 2 dagen later gedaan, omdat de wondgenezing vaak trager verloopt. De blaaskatheter blijft dan nog 2 dagen zitten.

  Als u een JJ-katheter heeft gekregen, wordt vandaag de blaaskatheter door de verpleegkundige verwijderd.
  In dit laatste geval kunt u, als verder alles goed is en u voldoende bent hersteld, met ontslag op deze dag. 
   

• Dag 7 na de operatie

  Als u een ureterkatheter/splint heeft gekregen, wordt deze dag de blaaskatheter door de verpleegkundige verwijderd. Ook hier geldt dat bij een patiënt met suikerziekte dit 2 dagen later gebeurt.

  Na het verwijderen van de blaaskatheter is het belangrijk om na te gaan of het plassen goed gaat. Als u voor de transplantatie geen urineproductie meer had, moet u in het begin vaak kleine beetjes plassen. Geleidelijk aan rekt de blaas weer op en worden de hoeveelheden groter.

  Als het beloop tot nu toe ongecompliceerd geweest is kunt u deze dag of de volgende dag naar huis. Bij een aantal patiënten duurt de opname iets langer, gemiddeld zo’n 10-14 dagen.
   
  Verder wordt er voor het ontslag standaard een echo van de transplantaatnier gemaakt. Tenslotte vindt er een gesprek plaats met de verpleegkundige en de arts waarin het beloop van de opname nog even wordt doorgenomen en u adviezen voor thuis krijgt.

• Afstoting

  Dankzij de krachtige medicijnen tegen afstoting, zijn de resultaten van transplantaties momenteel heel goed. Toch komt het soms voor dat het lichaam van de ontvanger op het vreemde orgaan reageert met een aantal verschijnselen die doen denken aan een ontsteking. In medische termen heet dat een acute afstotingsreactie of rejectie. Een afstoting kan al tijdens de opname optreden, maar ook als u met ontslag bent.

  Waarschijnlijk voelt u hier niets van. De arts ziet in het bloed dat de nierfunctie achteruit gegaan is. Er volgt dan nader onderzoek om te weten te komen of dit veroorzaakt wordt door een afstotingsreactie. In dit stadium is deze acute afstoting vrijwel altijd goed te behandelen met extra medicijnen, waardoor de opname langer gaat duren, of waarvoor u, als u al met ontslag was, opnieuw opgenomen wordt.

Naar huis

U heeft een niertransplantatie gehad en mag naar huis. Wanneer u weer thuis bent zijn er een aantal zaken waar u aan moet denken en rekening mee moet houden. Wij vragen u om thuis uw bloeddruk, gewicht en suiker te controleren. Op de verpleegafdeling heeft u hierover al informatie gehad. Deze is na te kijken op onze website. 

Eenmaal thuis moet u zelf de medicijnen klaarzetten. Dit heeft u al geoefend op de verpleegafdeling.
Voor uitgebreide informatie verwijzen we u naar de MIEB film die op de website staat. 

Bij ontslag krijgt u een overzicht mee met een aantal afspraken voor controle op de polikliniek voor de eerste weken. Het kan zijn dat u daar ver voor moet reizen. Wij adviseren u om alvast na te denken over hoe u de eerste weken naar de poli-afspraken komt als u zelf nog niet mag rijden of zelf niet met het openbaar vervoer kan. Bespreek dit met uw omgeving.

Soms vergoedt de zorgverzekeraar de taxi. Vraag van tevoren na of de taxi inderdaad vergoed wordt.
Maatschappelijk werkers in het eigen centrum kunnen u hier mee helpen.

Tijdens de afspraak op de poli kunt u vragen stellen en uw eventuele klachten bespreken.
Omdat u thuis uw bloeddruk, gewicht en bloedsuiker meet, bespreken we ook die uitkomsten met u.
Als het nodig is onderzoeken we u. Zo kunnen we bijvoorbeeld even de wond controleren.

Ongeveer 75 minuten voor het gesprek met de arts of verpleegkundig specialist nemen we bloed af en vragen we u om urine in te leveren. Dit doen we niet alleen om de nierfunctie in de gaten te houden, maar bijvoorbeeld ook om te zien of u bloedarmoede heeft.

Het kan zijn dat we naar aanleiding van de bloeduitslagen uw medicatie moeten aanpassen.
Bijvoorbeeld omdat blijkt dat u te veel van bepaalde medicijnen krijgt. Zorg daarom dat u telefonisch bereikbaar bent.

Mocht u zelf in de tussentijd klachten zoals braken en diarree ervaren, dan kunt u ons natuurlijk ook altijd bellen. In geval van koorts, minder plassen of diarree kunt u het beste meteen contact opnemen.
We zijn het best bereikbaar binnen kantooruren, maar mocht u 's avonds of in het weekend dergelijke klachten hebben dan kunt u ook contact met ons opnemen. U heeft bij ontslag de telefoonnummers meegekregen die u kunt bellen.

Niet dringende vragen kunt u stellen via MijnRadboud. Bijvoorbeeld bij een vraag over de te plannen vakantie.
Dit kan via uw mobiele telefoon, maar ook via uw PC.

Complicaties:
Kort na transplantatie, maar soms ook jaren later kunnen er complicaties optreden, bijvoorbeeld wondbreuk, infecties, afstotingsreacties of urine die niet goed naar de blaas afloopt. Hierover vertellen we u meer in het hoofdstuk Complicaties en Bijwerkingen. U kunt last krijgen van verschillende bijwerkingen: haaruitval; trillende
handen; ontwikkelen van suikerziekte; stemmings-wisselingen; meer eetlust en hogere bloeddruk.
Meer informatie krijgt u in het hoofdstuk Complicaties en bijwerkingen.

Vervoer

Kort na transplantatie is het de eerste weken niet mogelijk om zelf auto te rijden, met name over langere afstand. Tijdens de eerste controle na de niertransplantatie op de polikliniek kunt u met  de arts of verpleegkundig specialist overleggen wanneer u zelf weer kunt autorijden.

In verband met de controles in het ziekenhuis kunt u contact opnemen met uw zorgverzekeraar om te informeren of een machtiging voor zittend ziekenvervoer mogelijk is. Deze machtiging is nodig voor het krijgen van een vergoeding voor eigen vervoer, taxi-/ rolstoelvervoer of het openbaar vervoer. U kunt de zorgverzekeraar vragen hoe u een machtiging voor vervoer kunt aanvragen. Een eerder verkregen machtiging voor vervoer naar dialyse komt na transplantatie te vervallen. U moet dan opnieuw een machtiging aanvragen voor vervoer na transplantatie. Afhankelijk van hoe en waar u verzekerd bent wordt  er wel of geen machtiging voor vervoer afgegeven.

Mocht u geen vergoeding krijgen vanuit de basisverzekering voor zittend ziekenvervoer op basis van controle na transplantatie, informeer dan bij uw zorgverzekeraar of u in aanmerking komt voor de hardheidsclausule. Dat is een uitzonderingsregel waarmee u in sommige gevallen alsnog de vervoerskosten vergoed krijgt. U kunt dit het beste doen zodra de operatiedatum bekend is. Houd er rekening mee dat u per kalenderjaar een eigen bijdrage moet betalen voor vervoer. Bovendien gaat de vergoeding ook van uw verplicht eigen risico af (als deze nog niet volledig gebruikt is).

Mocht vervoer via de zorgverzekeraar niet (meer) mogelijk zijn, dan kunt u proberen de reiskosten op te voeren bij de aftrekpost bijzondere ziektekosten bij uw belastingaangifte. Hiervoor kunt u een overzicht met alle data dat u een bezoek heeft gebracht aan het Radboudumc opvragen via de afdeling kosten van zorg of via mijn Radboud. Dit overzicht kunt u gebruiken om een onkostenvergoeding aan te vragen bij uw zorgverzekeraar of voor belastingteruggave.

Voor vervoer naar het Radboudumc zijn er ook nog de volgende mogelijkheden:

• u vraagt familie/kennissen om te rijden
• u maakt gebruik van het openbaar vervoer
• u maakt gebruik van stadregiotaxi
• wanneer u verder van het ziekenhuis af woont, dan is Valys (boven regionaal vervoer) soms een mogelijkheid.

Als u vragen heeft of graag ondersteuning wil bij het regelen van een machtiging voor vervoer, dan kunt u contact opnemen met het Medisch Maatschappelijk Werk. U kunt mailen naar: mmw.nier@radboudumc.nl  of bellen via secretariaat van de Dialyseafdeling: (024) 361 54 10.

Mogelijke complicaties en bijwerkingen

Meestal verloopt een niertransplantatie zonder al te grote problemen, maar helaas niet altijd. Het is belangrijk dat u zich hierop voorbereid, daarom leggen we u uit wat mogelijke complicaties kunnen zijn.

Een veel voorkomende situatie is de nierfunctie achteruit gaat. De waarde van kreatinine in het bloed gebruiken we om de nierfunctie te bepalen. Als het kreatinine oploopt is dat een teken dat er iets aan de hand is, maar dat wil niet meteen zeggen dat de nier afgestoten wordt. Er zijn meestal verschillende oorzaken.

Eerst kijken we naar de medicijnen die de nierfunctie beïnvloeden. Het medicijn Tacrolimus beschermt heel goed tegen het afstoten van de nier, maar het gebruik hiervan kan ook de reden zijn dat het kreatinine omhoog gaat.

De hoeveelheid tacrolimus in het bloed, ook wel “spiegel” genoemd, kunnen we meten. Als het kan, verlagen we de dosering. Dan zien we vaak weer een daling van het kreatinine.

Als het kreatinine niet daalt, kijken we verder. Het is mogelijk dat de urine vanuit de nier niet goed afloopt naar de blaas. Een echografie van de nier kan dat aantonen. Daarvoor kunnen verschillende oorzaken zijn:

• Er kan bijvoorbeeld een vochtbubbel ontstaan die op de nier of de afvoer van de nier naar blaas drukt.
• Of kan er een vernauwing ontstaan in de afvoer van de nier naar de blaas.

In beide gevallen vragen we of de uroloog meekijkt. Het kan zijn dat u dan een uitwendige- of een inwendige slang krijgt.

Als de echografie geen afwijkingen laat zien, nemen we een biopsie. Met een lange naald nemen we een klein stukje uit de nier. Op het lab onderzoeken we onder andere of er afstotingscellen aanwezig zijn. Als dat zo is, krijgt u een behandeling met extra afweerremmers.

Bijwerkingen:

Alle medicijnen hebben bijwerkingen, ook de medicijnen tegen afstoten. Dat verschilt per middel, maar ook per persoon: niet iedereen krijgt last van dezelfde bijwerkingen. De medicijnen tegen afstoten verlagen de afweer tegen “vreemde lichamen”, dus ook tegen virussen en bacteriën. We maken een onderscheid tussen ernstige en vervelende bijwerkingen.

Suikerziekte is een vervelende bijwerking van prednison en tacrolimus. Als u al suikerziekte heeft, kan dat betekenen dat er grote verschillen zijn in de bloedwaardes en u veel meer insuline moet gaan spuiten. Om botontkalking van de prednison te voorkomen krijgt u uit voorzorg calcium en vitamine D tabletten.

Maar ook infecties in de mond komen vaak voor. Zeker als u ooit een koortslip gehad heeft, is er kans op een ontsteking van de mond. Het virus dat een koortslip veroorzaakt blijft namelijk in het lichaam aanwezig. Als de weerstand afneemt kan het virus weer opspelen.

Het kan ook zijn dat u na een aantal maanden last krijgt van haaruitval. Dat kan nog komen van de narcose, maar het kan ook een bijwerking zijn van het medicijn tacrolimus. Meestal is dit tijdelijk.

Na transplantatie neemt de eetlust vaak toe: het eten smaakt beter dan voorheen, er zijn geen beperkingen meer en door de prednison krijg je honger. Dat maakt dat veel mensen meer gaan eten en dus aankomen in gewicht.

Daarnaast is het goed om alert te zijn op verandering van de huid, zoals wratjes of moedervlekken. Als die groter worden moet u dit altijd met uw nefroloog of verpleegkundig specialist bespreken. Als het nodig is verwijzen zij u naar een dermatoloog.

Na een transplantatie moet u niet alleen lichamelijk herstellen, maar kunnen emoties ook een rol spelen. Dat kunnen hele verschillende emoties zijn.

Trillende handen is een hele hinderlijke bijwerking. Soms trillen ze zo erg dat het eten van bijvoorbeeld soep lastig wordt. Meestal verdwijnt dit als we de dosering van de medicijnen verlagen.

Een ernstige bijwerking van de afweerremmende medicijnen is het krijgen van kanker. Met name huidkanker komt regelmatig voor. We adviseren om op zonnige dagen altijd een zonnebrandcrème met factor 50 te gebruiken.

Ook andere vormen van kanker komen voor zoals bijv. baarmoederhalskanker en lymfklierkanker. Wij adviseren u dan ook om te blijven deelnemen aan de verschillende bevolkingsonderzoeken.

Hart-vaatziekten komen veel voor bij nierpatienten. Na transplantatie wordt de kans hierop iets groter.

Het is daarom belangrijk om een aantal dingen goed in de gaten te houden:

• De bloeddruk
• Het gewicht
• Suikerziekte
• Stoppen met roken
• Bewegen
• Gezond eten

Voor meer informatie verwijzen wij u naar de website van nieren.nl.

Heeft u vragen of maakt u zich zorgen, dan kunt u dit bespreken met uw arts of verpleegkundig specialist.

Leefstijladviezen

Na de transplantatie is een gezonde leefstijl belangrijk. Op deze pagina vindt u adviezen over uiteenlopende onderwerpen.

Beweging

Probeer elke dag minstens een half uur te wandelen, fietsen, tuinieren of iets dergelijks. Hiermee verbetert u uw conditie. Na een aantal weken voelt u zich meestal weer goed genoeg om te kunnen sporten. Soms wordt medische fitness (gedeeltelijk) vergoed door de zorgverzekeraar. Kies een activiteit die bij u past en bouw uw inspanningen geleidelijk op. Zorg dat u bij het sporten zo min mogelijk stoten of trappen tegen de transplantaatnier krijgt.

Ook kunt u eens per maand meewandelen met Walk & Talk. Dit is een beweegprogramma voor getransplanteerden waarin bewegen en ontmoeten centraal staat. Samen wandelen biedt de mogelijkheid om ervaringen en tips uit te wisselen. Daarnaast is het goed voor de conditie en draagt het bij aan een gezonde leefstijl. Je kunt hierover meer lezen op de website. Als je wilt meewandelen, kun je een mail sturen naar: nijmegen@walk-talk.nl.

Mondverzorging

Door de medicijnen wordt uw afweer onderdrukt en heeft u meer kans op mondinfecties. Poets daarom twee maal per dag met een fluoridetandpasta. En gebruik flossdraad, tandenstokers of ragers om uw gebit goed schoon te houden. Poets niet meteen na een maaltijd, fruit of vruchtensap. U kunt dan de glazuurlaag op uw tanden makkelijk wegpoetsen waardoor uw gebit sneller slijt. Ga ook eens per jaar voor controle naar de tandarts. Wanneer u een behandeling moet ondergaan waarbij het kan bloeden in uw mond, adviseren we uit voorzorg antibiotica in te nemen. Uw arts kan u hiervoor een recept voorschrijven.

Alcohol, roken en drugs

De meeste patiënten kunnen zonder problemen 1 tot 2 alcoholische drankjes per dag gebruiken. Roken en drugs worden afgeraden. Wilt u deze middelen toch gebruiken, overleg dan zeker met uw arts of verpleegkundige.

Zonnen

De medicijnen tegen afstoting verhogen de kans op huidkanker. Daarom adviseren we u fel zonlicht zoveel mogelijk te mijden. Zoek met zonnig weer zoveel mogelijk de schaduw op. Gebruik zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor en een pet/hoed en bedekkende kleding. Het gebruik van een zonnebank wordt afgeraden.

Vruchtbaarheid

Vrouwen
Vóór een niertransplantatie hebben vrouwen vaak een onregelmatige menstruatiecyclus. Of u menstrueert helemaal niet. Na een geslaagde transplantatie herstellen de menstruatie en vruchtbaarheid zich vaak. Vanwege risico’s voor de transplantatienier wordt afgeraden de eerste anderhalf jaar na de transplantatie  zwanger te worden. Ook kunnen de medicijnen die u na de niertransplantatie gebruikt ernstige afwijkingen aan een ongeboren kind veroorzaken. Overleg met uw arts of verpleegkundige welke anticonceptie u kunt gebruiken. Meestal is de pil of een spiraaltje toegestaan. Heeft u een kinderwens? Bespreek dit dan met uw arts of verpleegkundige. Als uw gezondheid het toelaat kunnen zij u helpen bij het aanpassen van uw medicatie en tijdens de eventuele zwangerschap.

Mannen
Mannen met een slechte nierfunctie zijn vaak minder vruchtbaar. Na een geslaagde niertransplantatie kan zich dat weer herstellen.

Seksualiteit

Mensen met een ernstig verslechterde nierfunctie hebben soms seksuele problemen zoals verminderde seksuele behoefte, erectiestoornissen of vaginale droogte. Vaak speelt vermoeidheid daarbij een rol. Na een geslaagde transplantatie kunnen deze problemen verdwijnen, maar dat hoeft niet. U kunt seksuele problemen bespreken met uw arts of verpleegkundige. En we kunnen u doorverwijzen naar de polikliniek Urologie of medische seksuologie van ons ziekenhuis.

Voeding na een niertransplantatie

‘Eindelijk geen dieetbeperkingen meer’, dit is een veel gehoorde uitspraak over de voeding na een niertransplantatie, maar dit betekent niet dat u alles onbeperkt kunt eten. Bij een goede nierfunctie vervallen de beperkingen zoals de kalium- en fosfaatbeperking. Een verandering is dat uw eetlust behoorlijk kan toenemen doordat de afvalstoffen weer goed worden uitgescheiden in combinatie met het gebruik van bepaalde medicatie.

Na een transplantatie is het belangrijk gezonde voeding te gebruiken met niet te veel calorieën. Overgewicht is een gezondheidsrisico en verhoogt de kans op het ontstaan van diabetes en hart- en vaatziekten en heeft een ongunstig effect op de levensduur van de transplantaatnier.

Gezonde leefstijl na niertransplantatie

Een gezonde voeding is één van de onderdelen van een gezonde leefstijl. Hieronder volgen belangrijke aandachtspunten voor een gezonde voeding na een niertransplantatie.  

Drink voldoende: 1,5 tot 2 liter per dag. Dit is nodig om de donornier optimaal te laten werken. Het is mogelijk dat u van de nefroloog (soms mede op advies van een andere specialist) een ander, persoonlijk advies krijgt over de hoeveelheid vocht. Kies bij voorkeur voor dranken zonder suiker, zoals water, thee of koffie, mineraalwater, light frisdranken en magere of halfvolle melkproducten zonder toegevoegde suikers. 

Om te veel gewichtstoename te voorkomen is het beter om de maaltijden goed te verdelen over de dag en niet te veel tussendoortjes te gebruiken. Tussendoortjes bevatten vaak meer vet en calorieën dan verwacht. Hoeveel calorieën per dag nodig zijn, verschilt per persoon. Voor meer informatie zie ook de website van het Voedingscentrum.

Door de medicatie kan het zijn dat u de hele dag zin heeft in eten. Probeer de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden van Het Voedingscentrum aan te houden. Wees zuinig met de inname van vet en suiker. Kies bij voorkeur zoutbeperkte (maximaal 5 gram) voeding, met vezelrijke producten en zorg voor voldoende calciuminname. Als u diabetes heeft of ontwikkelt, vraag dan uw arts om een verwijzing naar de diëtist.

Voeding en medicatie na een niertransplantatie

Vanwege de wisselwerking met medicatie Tacrolimus(Prograft®, Dailiport®, Advagraf®), Ciclosporine(Neoral®), Sirolimus(Rapamune®), Everolimus(Certican®) is het af te raden om de volgende producten te gebruiken: 

• grapefruit 
• mineola
• pomelo
• ugli
• producten met St Janskruid

Als u aanvullende supplementen wilt gebruiken, overleg dit dan altijd eerst met uw nefroloog.

Hepatitis E- virus (HEV)

Hepatitis E is een virus dat voor kan komen in vlees van varken of wildzwijn en edelhert. Met name varkenslever en varkensleverproducten (varkensleverworst of varkenspaté) kunnen besmet zijn. Bij gezonde mensen is dat geen probleem, maar bij personen met een verminderde weerstand of bij het gebruik van afweeronderdrukkende medicatie, zoals na een niertransplantatie, kan dit gevaarlijk zijn. Daarom gelden na een niertransplantatie onderstaande adviezen:

Voor meer info over het hepatitis E-virus, zie de website van het Voedingscentrum.

• Gebruik GEEN van onderstaande producten en GEEN levensmiddelen waarin onderstaande producten verwerkt zijn. De volgende producten worden zowel verhit als rauw afgeraden:
  • Varkens-, zwijnen- en hertenlever. Let op: controleer de ingrediëntendeclaratie (kalfsleverworst kan bijvoorbeeld ook varkenslever bevatten).
  • Varkensbloed en varkensbloedproducten. Varkensbloedproducten die zijn gebruikt als ingrediënten in voedingsmiddelen zijn op het etiket vermeld als varkenseiwit of varkenshemoglobine.
  • Voedingsmiddelen met varkenslever of -bloed: leverkaas, likkepot, hoofdkaas, balkenbrij, Gentse kop, bloedworst, alle soorten terrines die varkens, zwijnen- of hertenlever bevatten, gebakken pastei.

Onderstaand product mag, als het door en door verhit is, wel gebruikt worden:

• Varkensvlees. Let op: in gedroogde of gefermenteerde worsten (zoals boeren metworst, salami, chorizo en fuet) kan rauw varkensvlees verwerkt zijn.

Hygiëne

Rauwe of halfrauwe producten kunnen meer bacteriën bevatten. Voorzichtigheid en een goede hygiëne bij deze producten zijn belangrijk. 

Voorbeelden van rauwe producten:

• Rauw vlees zoals: tartaar, carpaccio, half doorbakken biefstuk, rauwe kip. 
• Rauwe of gedroogde vleeswaren zoals: filet americain, ossenworst, rosbief, rauwe ham, parmaham, coburger ham, serranoham, bacon, gerookt spek.
• Rauwe vis (waaronder haring en sushi), of gerookte kant- en klare vis uit de koeling, zoals gerookte zalm en makreel, ook niet als dit vacuüm verpakt is of als dit op een andere manier verpakt is.
• Rauwe schaal- en schelpdieren zoals: kreeft, garnalen, krab, mosselen, oester, coquilles, kokkels. Gebakken of gekookt of uit blik of glas mogen deze producten wel gegeten worden. Het beste kunt u producten zoals vlees, vis, kip en ei door en door verhitten.

Het gebruik van medicatie tegen afstoting van de nier heeft invloed op uw weerstand, een goede hygiëne rondom voeding is daarom extra belangrijk. Enkele tips om een voedselinfectie te voorkomen:

• Was uw handen regelmatig. 
• Neem iedere dag een schone vaatdoek en was de vaatdoekjes op minimaal 60ºC. 
• Zorg dat de temperatuur in de koelkast 4ºC is.
• Voorkom kruisbesmetting. Kruisbesmetting is het overbrengen van bacteriën van rauwe voedingsmiddelen op bereide gerechten. Dit gaat via de handen, het keukenmateriaal of bestek. 

Meer informatie over het voorkomen van een voedselinfectie vindt u op het Voedingscentrum.

Probiotica

Gebruik het eerste jaar na de transplantatie geen producten met probiotica, zoals Yakult of yoghurtdranken met probiotica (bijvoorbeeld Vifit, Activia). Dit is vanwege mogelijke interacties met tacrolimus of door mogelijke verandering van uw darmflora, wat van invloed kan zijn op de opname van medicatie. Alsu deze producten na het eerste jaar wilt gebruiken, kunt u dit overleggen met uw nefroloog.

Verminderde nierfunctie na een niertransplantatie

Gebruik bij een verminderde nierfunctie geen sterfruit (carambola).

Aanvullende informatie over voeding na een niertransplantatie vindt u op www.nieren.nl

Ziek worden na een transplantatie

Wat moet ik doen als ik heb overgegeven?

Als u moet overgeven binnen 30 minuten na medicijninname, kunt u de medicatie opnieuw innemen. Braakt u later dan 30 minuten na inname van de medicijnen, dan mag u deze niet opnieuw innemen. Neem contact op met uw behandelend arts als u zoveel braakt dat u onvoldoende vocht binnenhoudt.

Wat moet ik doen als ik diarree heb?

Drink voldoende water, thee, bouillon en gebruik geen Norit tabletten. Neem contact op met uw arts als u gedurende 2 dagen meer dan 3 keer per dag waterdunne ontlasting heeft.

Wat moet ik doen als ik pijn heb?

Als u pijn heeft, kunt u 1 of 2 paracetamol van 500 mg innemen, maximaal 4 keer per dag. Behalve als u nieuwe of onduidelijke pijnklachten heeft. Neem dan contact op met uw arts.
NSAID’s pijnstillers kunt u beter niet nemen. Deze hebben een negatieve invloed op de nierfunctie. Denk aan Diclofenac, Naproxen, Ibuprofen, Aleve, Nurofen, Sarixell, Advil en Voltaren.

Wanneer neem ik contact op met de nefroloog?

• Bij een temperatuur boven 38 graden Celsius
• Als u minder plast
• Bij pijn
• Bij kortademigheid
• Bij diarree
• Als u braakt
• Als u onvoldoende kunt drinken
• Bij erg dikke voeten
• Hoge of juist hele lage bloeddruk
• Als u vergeten bent uw medicijnen in te nemen
• Alle andere plotseling ontstane klachten 

Overdag kunt u bellen met het secretariaat Nierziekten: (024) 361 47 61. Buiten kantooruren kunt u de verpleegafdeling Nierziekten bellen: (024) 361 89 85.

Op reis

Gaat u na de niertransplantatie op reis? Houd dan rekening met de hygiënenormen in het land van uw bestemming. Dit is belangrijk omdat uw weerstand verlaagd is door de medicijnen tegen afstoting. Om de kans op ziekte klein te houden geven we u een aantal adviezen. Vraag uzelf daarnaast af of u op uw vakantiebestemming goed geholpen kunt worden als u toch ziek wordt. En overweeg een reis- en/of annuleringsverzekering af te sluiten.

Vaccinaties

Omdat uw weerstand verlaagd is door de medicijnen tegen afstoting, kunt u niet zomaar een vaccinatie halen bij uw huisarts of de GGD. Wel kan uw behandelend arts u doorverwijzen naar een geschikte GGD-arts of naar de Radboud Reis- en Vaccinatiepoli. U mag geen vaccinaties met een levend virus omdat u daar ernstig ziek van kunt worden. Ook medicijnen om ziekten te voorkomen kunt u niet altijd combineren met uw medicijnen tegen afstoting. Bijvoorbeeld anti-malariatabletten. Neem uw medicijnkaart mee als u de GGD-arts bezoekt.

Zon

De medicijnen tegen afstoting van uw getransplanteerde nier vergroten het risico op huidkanker. Probeer daarom zoveel mogelijk in de schaduw te blijven, zeker tussen 12.00 en 15.00 uur. Ga ook niet onder de zonnebank. Bescherm u tegen de zon met een hoed/pet, parasol en een goede zonnebrand (factor 30 tot 50). Ook onder water heeft u bescherming nodig tegen de zon. Gebruik een waterproof zonnebrandmiddel en breng dit meerdere keren per dag aan. 

Ook als u op wintersport gaat is goede zonbescherming aan te raden. Gebruik naast zonnebrand een goede zonnebril.

Meenemen

• Medicijnen: neem voor meer dagen mee dan u op reis gaat, voor als u onverwacht langer moet blijven. Stop medicijnen in uw handbagage als u met het vliegtuig reist en informeer naar de regels van de luchtvaartmaatschappij als u vloeibare medicijnen gebruikt. Vraag hoe u toestemming kunt krijgen om meer mee te mogen nemen als dat nodig is. Als u regelmatig last heeft van blaasontsteking of jicht, vraag dan uw arts of u medicijnen hiervoor mee moet nemen op vakantie.
• Vakantiebrief: Vraag voor u op vakantie naar het buitenland gaat een vakantiebrief aan uw verpleegkundige of behandelend arts. In deze Engelstalige brief staat:
  • wanneer u een niertransplantatie heeft gehad
  • welke medicijnen u gebruikt
  • hoe uw bloeduitslagen normaal gesproken zijn
  • dat u een antibioticum moet krijgen als u een operatie moet ondergaan
  • de telefoonnummers van de afdeling Nierziekten van het Radboudumc zodat een buitenlandse arts kan overleggen met één van onze artsen
• Medicijnkaart en het verzekeringsbewijs van uw ziektekostenverzekering.
• European Health Insurance Card: deze kunt u kosteloos bij uw ziektekostenverzekeraar aanvragen voor u en uw gezinsleden. De kaart geeft u binnen Europa recht op vergoeding van kosten die u moet maken bij spoedeisende hulp en/of ziekenhuisopname. U hoeft deze kosten dan niet voor te schieten.
• Thermometer: als u zich ziek voelt is het belangrijk om te weten of u koorts heeft.
• Betadine: betadine of betadinezalf voor desinfectie van kleine verwondingen.
• Tekenpincet: als u in de natuur geweest bent, inspecteer dan uw huid op teken en verwijder ze. Noteer de datum van de tekenbeet en bezoek een arts als er een rode verkleuring ontstaat om de plaats waar u gebeten bent. Als u een antibioticum nodig heeft, overleg dan met uw behandelend arts in Nederland. Niet ieder antibioticum is geschikt na de niertransplantatie.

Voorkom voedselvergiftiging

Goede hygiëne vermindert de kans dat voedsel besmet wordt met ziekteverwekkers. Zorg daarom dat u voedsel gekoeld bewaart en probeer niet meer in te kopen dan u binnen één dag gebruikt. Wanneer u voedsel goed verhit, doodt u de meeste ziekteverwekkers.

Tips

• Was uw handen goed na gebruik van toilet, vóór u gaat koken en vóór u gaat eten.
• Drink geen kraanwater, maar flessenwater. IJsklontjes zijn meestal van kraanwater gemaakt, mijd deze dus ook. Als u kraanwater minimaal 5 minuten kookt, kunt u het wel gebruiken. 
• Eet geen onverpakt ijs dat uit een karretje langs de weg verkocht wordt. Verpakt ijs en schepijs uit een schone drukbezochte winkel leveren meestal geen bezwaar op.
• Was groente en fruit in schoon water. Twijfelt u aan de zuiverheid van het water, gebruik dan gekookt water of flessenwater. Fruit kunt u het beste schillen.
• Breng eten snel aan de kook en laat het een kwartier doorkoken.
• Eet geen (half)rauw vlees (tartaar), rauwe schelpdieren of etenswaren waar rauwe eieren in verwerkt zijn. Kook eieren altijd hard.
• Bereid voeding op een schone onderlaag.
• Bewaar vacuüm verpakt vlees in de koelkast en bescherm uw voedsel tegen vliegen.
• Bewaar eten in een koelkast, een koeltas of koelbox koelen onvoldoende.
• Laat personen die buikpijn en/of diarree hebben zoveel mogelijk buiten de keuken blijven en laat hen hun handen vaak en goed wassen.
• Doe de vaat in heet sop en spoel af met zuiver water.
• Laat een vaatdoek niet op een propje of opgevouwen op het aanrecht liggen. Was alle keukendoeken na gebruik uit in een heet sopje en hang ze (het liefst in de zon) te drogen. Verschoon dagelijks het keukenlinnen.
• Neem een douche na het zwemmen.
• Zwem niet in stilstaand zoet water.
• Slik geen zwembadwater in.
• Vermijd vuile toiletten.
• Gebruik desinfecterende handgel als u onderweg uw handen niet kunt wassen. Deze is te koop bij de drogist.

Reizigersdiarree en voedselvergiftiging

Krijgt u ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch diarree, probeer dan voldoende vocht binnen te krijgen. Drink veel kleine beetjes niet te koud flessenwater, thee, ontvette bouillon of frisdrank. Mijd vruchtensappen en suikervrije frisdrank die gezoet is met zoetstof. Deze kunnen diarree veroorzaken. Wel kunt u orale rehydratie vloeistof (ORS) gebruiken. Dit zijn zakjes poeder die mineralen (zouten) en glucose (suiker) bevatten die u oplost in flessenwater. Koop deze voordat u op reis kopen gaat bij de apotheek of drogist. Of maak het zelf:

• een afgestreken theelepel keukenzout
• drie afgestreken eetlepels voedingssuiker (bijv. dextropur, te koop bij de drogist)
• een liter water
• eventueel voor de smaak wat citroensap en/of vanillesuiker (niet geschikt voor diabetici).

Ook cola kan helpen tegen diarree, evenals diarreeremmers als loperamide. Norit mag u nooit gebruiken. Dit middel bevat koolstof dat ook de werkzame stoffen uit uw medicatie absorbeert en afvoert. Probeer ook zo snel mogelijk weer normaal te eten. Dit bevordert uw herstel.

Vochtverlies

Als u veel vocht verliest door braken en/of diarree, kunt u uitdrogen. Dit is voor ieder mens een bedreigende situatie. Maar na een niertransplantatie is het extra belangrijk voldoende te drinken, omdat anders uw transplantatienier hieronder lijdt. Als u veel vocht verliest kunt u de volgende medicijnen beter tijdelijk niet innemen: metformin (Glucophage), plastabletten (zoals furosemide/Lasix) en bloeddrukverlagers. Kenmerken van uitdrogen:

• niet of nauwelijks plassen
• diepliggende ogen
• droge mond
• lusteloosheid
• niet meer willen drinken
• een droog aanvoelende huid zonder veerkracht

Waarschuw een arts las u vermoedt dat u uitdroogt.

Overdraagbare aandoeningen

Gebruik condooms om u te beschermen tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. Condooms uit Nederland zijn betrouwbaar en in verschillende maten verkrijgbaar. Gebruik ze niet na de uiterste gebruiksdatum op de verpakking.

Vermijden

• Bezoek in het buitenland alleen een tandarts als dit strikt noodzakelijk is i.v.m. steriliteit van de gebruikte instrumenten.
• Vermijd, als er geen noodzaak is, bezoek aan ziekenhuizen, injecties, infusen en bloedtransfusies in het buitenland.
• Laat piercings of tatoeages alleen aanbrengen op plaatsen waar steriel gewerkt wordt.

Legionella of veteranenziekte

De legionellabacterie komt voor in waterleidingen. U kunt besmet raken via waternevel. Als u een douche of kraan wilt gebruiken die langere tijd niet gebruikt is, vraag dan iemand anders om de warme kraan enkele minuten te laten doorlopen. En zorg dat u buiten het appartement/vakantiewoning wacht tot de ruimte minstens 15 minuten goed geventileerd is.

Psychosociale gevolgen en ondersteuning

Een niertransplantatie is een ingrijpende gebeurtenis in uw leven. Niet alleen lichamelijk. 

Psychische gevolgen

Bij een niertransplantatie kunt u vreugde en dankbaarheid voelen, maar ook angst voor afstoting of infecties. En het kan lastig zijn om uw leven na de transplantatie opnieuw vorm te geven. Of u heeft te hoge verwachtingen vooraf waardoor het herstel tegenvalt. Een medisch maatschappelijk werker kan u helpen tijdens de voorbereidingen op een transplantatie en/of de periode na de transplantatie om hiermee om te gaan.

Emotionele aspecten

Als de transplantatie heeft plaatsgevonden, breekt er een spannende en onzekere tijd aan. Gaat het allemaal goed en zal het goed blijven gaan? Duiden de klachten die ik heb op afstoting?
Het vraagt het nodige van uw incasseringsvermogen om eventuele tegenslagen aan te kunnen. Als er bijvoorbeeld kortdurend dialyse nodig is, kan dit verwarring en zorgen opleveren. Ook een langere opname dan verwacht kan de nodige zorgen opleveren voor u en voor uw directe omgeving. Ook voor gezinsleden en uw naasten is het een spannende tijd.

Als de transplantatie goed gaat, kan voor u het nieuwe leven nogal plotseling beginnen. U mag weer meer, u kunt weer meer en u wilt weer meer. U bent waarschijnlijk heel dankbaar dat u een nier hebt ontvangen en u wilt dit graag uiten. Als u een donor heeft die bij leven een nier aan u heeft gegeven, dan kunt u met de donor de verwachtingen over hoe om te gaan met dankbaarheid al voor de transplantatie bespreken. Als u een nier hebt ontvangen van een overleden donor, dan bestaat de mogelijkheid dat u een anonieme brief / kaart stuurt naar de nabestaanden. Deze brief kunt u afgeven aan de verpleging, arts of medisch maatschappelijk werker.

Als de transplantaatnier na donatie door een levende donor niet goed functioneert, kunt u zich daarover schuldig gaan voelen. U kunt het heel erg vinden dat uw naaste, waar u een nier van heeft gekregen, dit voor uw gevoel voor niets heeft gedaan. En dat hij verder moet leven met één nier. Het risico dat dit kan gebeuren, wordt met de donor besproken in het voortraject. Over het algemeen is de donor zich van dit risico bewust, maar toch kiest de donor ervoor om de nier af te staan. De donor vindt over het algemeen ook niet dat de getransplanteerde zich hierover schuldig hoeft te voelen. Op de afdeling weten de verpleegkundigen hoe spannend het allemaal is voor u als ontvanger en zij zullen u daar zo goed mogelijk in begeleiden. U kunt hierover altijd praten met de verpleegkundigen of artsen, geestelijk verzorger, maar u kunt ook begeleiding krijgen van een medisch maatschappelijk werker verbonden aan de afdeling Nierziekten.
Eén van de medewerkers van het medisch maatschappelijk werk komt enkele dagen na de operatie kennis met u maken.

Relationele en sociale gevolgen

Sommige patiënten hebben moeite met reacties van vrienden of bekenden na een transplantatie. Hun gevoelens en gedachten sluiten niet altijd aan bij die van uzelf. Voor hen is het soms lastig te begrijpen dat u na de transplantatie nog steeds beperkingen heeft. Probeer hierover met hen te praten. Vindt u dat lastig of weet u niet goed hoe dat aan te pakken? Dan is het mogelijk hierbij begeleiding te ontvangen van een medisch maatschappelijk werker.
 

Maatschappelijke gevolgen

Een transplantatie kan ook effect hebben op uw maatschappelijke positie. Omdat u bijvoorbeeld uw werk of studie weer oppakt of op zoek zult gaan naar een nieuwe baan. Ook hierbij kan een medisch maatschappelijk werker u helpen.

Hulpverlening

Een medisch maatschappelijk werker kan u op verschillende manieren ondersteunen:

• Begeleiding bij het verwerken van wat er gebeurd is en leren omgaan met de nieuwe werkelijkheid (psychosociale hulpverlening).
• Begeleiding bij praktische zaken.
• Informatie en advies.

Aanvragen medisch maatschappelijk werk

Zolang u onder behandeling bent bij het Radboudumc, dan kunt u begeleiding ontvangen van onze medisch maatschappelijk werkers. Zowel voor, tijdens als na de transplantatie. Ongeveer een jaar na de transplantatie gaat u terug naar het ziekenhuis in uw regio. De medisch maatschappelijk werker draagt uw begeleiding dan over naar het medisch maatschappelijk werk van uw ziekenhuis.
E mmw.nier@radboudumc.nl
T (024) 361 54 10

Daarnaast kunt u informatie terugvinden op onderstaande sites.
Belangrijke sites:                                           
www.nieren.nl                    Zoek in bibliotheek op het woord: transplantatie
www.nierstichting.nl           Zoek in folders particulieren
                                           sport en beweging na transplantatie
                                           Factsheet Niertransplantatie, donatie en wachtlijst
www.nierwijzer.nl               kijk bij: Onderwerpen en behandelingen (filmpjes van ervaringsdeskundigen)