Tijdlijn

Avasculaire necrose

Avasculaire necrose, ook wel AVN, betekent dat de doorbloeding van de heupkop op enig moment verstoord is geraakt, waardoor de heupkop uiteindelijk afsterft.

AVN kan verschillende oorzaken hebben:

• corticosteroïd geïnduceerde avasculaire necrose. Dit betekent dat door langdurig gebruik van een ontstekingsremmers, zoals bijvoorbeeld Prednison, een verminderde doorbloeding van de heupkop is ontstaan. Hoe deze verminderde doorbloeding van de heupkop precies ontstaat is onduidelijk.
• overmatig gebruik van alcohol.
• na een breuk aan de heup. In sommige gevallen wordt de doorbloeding van de heupkop tijdelijk verstoord wanneer er een breuk ontstaat bij bijvoorbeeld een ongeval. Wanneer de doorbloeding herstelt levert dit geen problemen op langere termijn op. In sommige gevallen herstelt de doorbloeding echter niet meer en kan er avasculaire necrose ontstaan.
• spontaan zonder dat er een oorzaak kan worden achterhaald.

Het is niet geheel duidelijk hoe de necrose nu precies ontstaat. Wel is duidelijk dat de avasculaire necrose er voor zorgt dat de heupkop minder voedingsstoffen krijgt. Het gevolg hiervan is dat de botcellen in de heupkop langzaam afsterven. In veel gevallen ontstaan er dan eerst kleine cystes (ruimtes gevuld met vocht) in de heupkop. Op den duur kunnen er zelfs kleine breukjes of grotere inzakkingsbreuken ontstaan in de heupkop.

Ziekte van Perthes

De ziekte van Perthes komt op kinderleeftijd voor, vaker bij jongens dan bij meisjes. Waardoor het precies ontstaat is niet duidelijk.

Bij de ziekte van Perthes wordt de bloedtoevoer naar de heupkop tijdelijk verstoord. Hierdoor verandert de heupkop van vorm, waardoor heupkop en heupkom minder goed in elkaar passen. Dit kan leiden tot vervroegde artrose.

Epifysiolyse

Epifysiolyse is een aandoening van de heupkop die tijdens de pubertijd kan ontstaan. Wanneer je in de groei bent bestaat de heupkop uit 2 delen met daartussen een groeischijf. Bij epifysiolyse glijdt een gedeelte van de heupkop af, waardoor de heup zich op een andere manier ontwikkeld. Hierdoor verandert de vorm van de heupkop, waardoor heupkop en heupkom minder goed in elkaar passen. Dit kan leiden tot vervroegde artrose.

Fysiotherapie en pijnstilling

De eerste stap in de behandeling van een heupaandoening is starten met fysiotherapie en het innemen van pijnstilling.

De fysiotherapeut kan helpen om de spierbalans in de bekkenregio zo optimaal mogelijk te maken, waardoor het heupgewricht wat ontlast wordt. Daarnaast kan een fysiotherapeut ondersteunen in het verbeteren van het looppatroon.

Met pijnstilling kunnen klachten soms goed onder controle worden gebracht, waardoor een operatie uitgesteld kan worden. De huisarts kan begeleiden bij het kiezen van de juiste pijnmedicatie.

Problemen in het dagelijks leven

Het hebben van een heupprobleem kan problemen in het uitvoeren van de dagelijkse activiteiten met zich mee brengen. Denk aan werken, sporten, uitgaan, festivals bezoeken, zorg dragen voor (kleine) kinderen etc. Daarnaast is het een emotioneel proces, waarbij gevoelens als frustratie, boosheid en verdriet een grote rol kunnen spelen.

Tijdens het bezoek aan de polikliniek, maar ook daarbuiten, willen we ook aandacht geven aan deze onderwerpen. Zo kunnen we bespreken tegen welke problemen je aanloopt in het uitvoeren van je werkzaamheden en kan er eventueel een arbeidsdeskundige ingeschakeld worden om je verder te begeleiden. We bespreken de opties rondom sporten. Ook andere aspecten die voor jou van belang zijn kunnen we bespreken, zoals emoties en gezin. Geef dit gerust aan.

Tijdens de thema-avonden komen dergelijke onderwerpen ook aan bod, en er is altijd een mogelijkheid om je in contact te brengen met lotgenoten.
 

Projectgroep HYPS

Omdat we in de praktijk zien dat er verschillende problemen om verschillende momenten kunnen spelen hebben we een projectgroep (HYPS) opgericht. De projectgroep bestaat uit verschillende deelnemers: patiënten, verpleegkundige, fysiotherapeut, orthopedisch chirurg, verpleegkundig specialist en een onderzoeker. De rol van de patiënten binnen het project vinden we van groot belang en zeer waardevol, omdat alleen door de ervaringsdeskundigen de juiste informatie en input kan worden verworven. 

Wat is de operatieve behandeling?

Bij de operatie wordt het aangetaste gewricht vervangen door een pro­these, een kunstgewricht. Er wordt een nieuwe kom in het bekken aangebracht, welke met cement gefixeerd wordt. In het dijbeen wordt een steel geplaatst met daarop de nieuwe kop. De steel wordt ook met cement gefixeerd. De steel is van roestvrij staal, de kom van polyethyleen. Kop en kom passen precies in elkaar.

Tijdens de operatie wordt er gebruik gemaakt van zogenaamde botsnippers, ook wel de Bone Impaction Grafting techniek genoemd. Bone impaction grafting betekent dat er tijdens de operatie botsnippers geplaatst worden in de eigen heupkom, voordat de nieuwe kom van de heupprothese geplaatst wordt. Deze snippers zijn bij een eerste heupprothese afkomstig uit van de eigen heupkop. Bij een hersteloperatie komen de snippers van donorbot. Donorbot is in staat om zich in korte tijd aan te passen naar het lichaamseigen bot.
De botsnippermethode is ontwikkeld in het Radboudumc en wordt al tientallen jaren met succes toegepast. Wij willen hiermee de botopbouw van het heupgewricht zo natuurlijk mogelijk laten herstellen.

Soms is het nodig om met een matje van metaal en schroeven de vorm van de heupkom te verbeteren, zodat de prothese stabiel geplaatst kan worden. Dit wordt ook wel een mesh genoemd. Dit heeft consequenties voor de belastbaarheid van de heup na de operatie. In dat geval mag de eerste 6 weken het been maar voor 10% belast worden. Concreet betekent dit dat je wel de loopbeweging maakt met behulp van krukken, maar eigenlijk al het gewicht op je armen draagt. Na 6 weken mag uitgebreid worden naar 50% belasten, dit betekent dat op beide benen evenveel gewicht mag worden gezet. Ook dan heb je nog 2 krukken nodig, maar neem je minder gewicht over met je armen. In sommige gevallen is het defect kleiner en mag er direct 50% belast worden, en na 6 weken 100%.

Tijdens de operatie

Tijdens de operatie ligt u op uw zij. De orthopedisch chirurg bereikt de heup dan via de achterzijde. Het litteken loopt vanaf de buitenkant van het bovenbeen richting de bil. We noemen dit de posterolaterale benadering. Er zijn veel verschillende zorgverleners aanwezig op de operatiekamer. Bijvoorbeeld een anesthesist, anesthesiemedewerkers, operatie-assistenten, de orthopedisch chirurg en de assistent van de orthopedisch chirurg (over het algemeen is dit een orthopeed in opleiding). Schrik er dus niet van als u verschillende mensen ziet staan. De operatie wordt altijd uitgevoerd door de orthopedisch chirurg zelf.

Hersteloperatie

De totale heupprothese heeft helaas geen onbeperkte levensduur. Gemiddeld gaat een totale heupprothese zo’n 15 tot 20 jaar mee wanneer je op jonge leeftijd de prothese geplaatst krijgt. Als jong persoon gebruik je de prothese wat intensiever, waardoor de levensduur iets korter is dan bij oudere mensen. Daarnaast is de reden voor het plaatsen van een totale heupprothese anders dan bij oudere patiënten. Door de afdeling Orthopedie van het Radboudumc wordt er veel onderzoek gedaan naar het plaatsen van een totale heupprothese bij jong volwassenen. Hierbij wordt ook gekeken naar de overleving (‘survival’) van de prothese, zoals in dit artikel.

Wanneer er een hersteloperatie van de heupprothese nodig is betreft dit meestal een vervanging van de heupkom. Deze slijt namelijk sneller omdat het heupgewricht veel in beweging is en de kop dus steeds wordt bewogen in de kom. De steel daarentegen zit stevig vast met cement, en zal niet snel vervangen hoeven worden. Een nieuwe operatie aan de heupkom (of eventueel steel) gaat gemakkelijker als het heupgewricht goed hersteld is, en er dus voldoende botopbouw aanwezig is om een nieuwe kom te kunnen plaatsen. Door de botsnippermethode toe te passen wordt er voor gezorgd dat er voldoende bot aanwezig blijft om in de toekomst eventueel nog een hersteloperaties uit te kunnen voeren. Dit wordt ook wel een biologische manier van werken genoemd (zie ook informatie over de botsnippermethode onder het kopje ‘operatie’).

Wetenschap­pelijk onderzoek

De afdeling Orthopedie van het Radboudumc doet al jarenlang onderzoek naar het plaatsen van een totale heupprothese bij jongvolwassenen. Hierdoor is er al veel bekend over de overleving (survival) van de totale heupprothese. Daarnaast wordt er momenteel onderzoek gedaan naar het activiteitenpatroon van jong volwassenen die een totale heupprothese krijgen, en de vooruitgang die geboekt wordt na het plaatsen van de totale heupprothese. Verder wordt er onderzocht hoe jonge vrouwen met een totale heupprothese zijn bevallen (natuurlijk of via een keizersnede) en hoe de zwangerschap is verlopen.

Wanneer je meer wilt lezen over de verschillende onderzoeken die gepubliceerd zijn kan dat via deze link. Dit betreffen wetenschappelijke publicaties en zijn dus alleen in het engels beschikbaar.

Verpleeg­afdeling

Na de operatie starten we zo snel mogelijk met mobiliseren. De avond van de operatie wordt geprobeerd of je op het randje van het bed kunt zitten, en als dat goed gaat soms al in de stoel naast het bed. Dit is van belang om de spieren zo goed mogelijk in conditie te houden.

De fysiotherapeut biedt dagelijks begeleiding bij het mobiliseren. Ook het traplopen wordt geoefend, zodat je dit thuis ook kunt doen (met behulp van krukken).

Herstel thuis

Na ontslag uit het ziekenhuis is het prettig om op korte termijn een afspraak te hebben met de fysiotherapeut thuis. Deze kan begeleiding bieden bij de eerste revalidatie thuis. Wanneer er maar 50% belast mag worden zal de fysiotherapeut een apart plan maken. De fysiotherapeut uit het ziekenhuis geeft een overdracht mee waarin staat vermeld wat je thuis wel en niet mag doen qua bewegingen.

Mocht je zelf (of je fysiotherapeut thuis) vragen hebben naar aanleiding van de revalidatie mag er altijd contact worden opgenomen met het telefoonnummer dat in de overdracht van de fysiotherapeut staat. Let op, na het plaatsen van een totale heupprothese heb je recht op een chronische indicatie bij de fysiotherapeut. Deze indicatie geldt voor een jaar.

Echter: deze chronische indicatie wordt pas vanaf de 20^ste behandeling vanuit het basispakket vergoedt. Dit betekent dat de eerste 20 behandelingen zelf overbrugd moeten worden. Afhankelijk van je aanvullende verzekering wordt er dus een x aantal behandelingen vergoed. Wees je hiervan bewust, zodat je niet voor onverwachte kosten komt te staan.

Eerste weken na de operatie

De eerste weken na de operatie kunnen er nog verschillende klachten aanwezig zijn. Om de prothese te plaatsen heeft de orthopedisch chirurg verschillende weefsels doorsneden, en dit weefsel heeft tijd nodig om te helen. Daarnaast hebben de spieren de tijd nodig om te herstellen.

In de eerste weken raken de spieren snel overbelast, hierdoor kunnen pijnklachten ontstaan. Probeer de activiteiten dus langzaam op te bouwen zodat er niet in één keer te veel van de spieren gevraagd wordt. De fysiotherapeut kan hierin ook ondersteunen. Ook is er tijd nodig om de conditie weer op peil te krijgen. Dit alles bij elkaar kost tijd, neem deze tijd ook.

Daarbij merken we dat het revalideren na een totale heupprothese ook een emotioneel proces is. Met name in de eerste weken benje bij sommige activiteiten afhankelijk van anderen. Daarnaast lukt het niet direct om je werkzaamheden weer op te pakken, en zul je op het werk moeten re-integreren. Mocht je hierbij tegen vragen of problemen aanlopen mag er altijd contact met ons opgenomen worden. 

Na de operatie

Gecombineerde bewegingen

Bij bepaalde gecombineerde bewegingen kan de gewrichtskop uit de kom kan schieten (luxatie). Om het risico op een luxatie te verkleinen mag u met een totale heupprothese een beweging niet meer maken. Het gaat hier om een gecombineerde beweging van meer dan 90 graden buiging in de heup, in combinatie met het naar binnen draaien van de heup en het over de middenlijn naar binnen bewegen van de heup. Dit is een blijvende leefregel.

Dit doet u bijvoorbeeld wanneer u buitenlangs uw schoenen aan wilt trekken of met de benen over elkaar geslagen iets van de grond wil rapen. Het is het beste om tussen de knieën door richting uw voeten/de grond te gaan. De bewegingen mogen dus wel los van elkaar gemaakt worden; u mag dus gerust met uw benen over elkaar zitten na de operatie.

Revalidatie

Het gewrichtskapsel heeft minstens enkele maanden nodig om te genezen, maar u kunt wel direct starten met uw revalidatie. De dag van de operatie kunt u in bed starten met het bewegen van uw tenen/enkel, knie strekken (in het bed duwen) en uw bilspieren aanspannen. Ook is het goed om uw been naar buiten te draaien. De verpleegkundige helpt u aan het einde van de middag, als u zich goed voelt, op de stoel. Hierdoor gaat het mobiliseren op de dag na de operatie soepeler.

De eerste dag na de operatie start u onder leiding van uw fysiotherapeut met het lopen met een looprekje. De dagen daarna breiden we het lopen uit met krukken en eventueel oefenen we het traplopen. Naast de fysiotherapie zijn er enkele momenten per dag waarop u zelfstandig of onder begeleiding vaardigheden kunt oefenen/trainen.

Het trainen is erg belangrijk om de revalidatie soepel te laten verlopen. Bij ontslag zal de fysiotherapeut van het Radboudumc zorg dragen voor de overdracht naar de fysiotherapeut van uw keuze om de verdere revalidatie te begeleiden. U krijgt hiervoor een verwijzing en de fysiotherapeutische overdracht mee vanuit het ziekenhuis.

De wond

Soms heeft u na de operatie een drukverband om uw onderbuik en geopereerde been. Dit laten we dan ongeveer 2 dagen zitten om een nabloeding te voorkomen. Eventueel aangelegde drains en wondverband verwijderen we meestal al de dag na de operatie.
 
De Aquacellpleister kan, zolang deze niet verzadigd is, tot 1 week na de operatie blijven zitten. U kunt deze thuis verwijderen, u krijgt hierover uitleg bij ontslag. De hechtingen lossen in principe vanzelf op. Als de hechtingen verwijderd moeten worden, gebeurt dit 14 dagen na de operatie bij uw huisarts. Tijdens de opname hoort u wat bij u het geval is.

Medicijnen

Omdat u na de operatie niet zo mobiel bent als normaal, krijgt u gedurende uw opname Nadroparine voorgeschreven. Dit zijn kleine injecties die u 1 keer per dag toegediend krijgt. Nadroparine is een licht bloedverdunnend middel dat trombose helpt voorkomen. Tijdens de opname leert u of iemand in uw directe omgeving om deze injecties toe te dienen. U moet dit middel gedurende 4 weken na de operatie gebruiken.

Leven met een heupprobleem

Na het plaatsen van de heupprothese zal de mobiliteit over het algemeen verbeteren, maar we zien dat de uitkomst bij jonge personen anders is dan bij 70-plussers. Dit hangt samen met het feit dat de heupontwikkeling vaak al anders verloopt,  de onderliggende oorzaak voor het krijgen van een heupprothese anders is dan bij ouderen, en je als jong persoon een actiever leefpatroon hebt dan een ouder persoon. Werken, zorg dragen voor een gezin, uitgaan en sporten zijn voorbeelden van activiteiten waar je nog tegen beperkingen aan kunt lopen.

Omdat er op verschillende momenten in het leven vragen kunnen spelen bieden we de mogelijkheid om zelf je afspraak op de polikliniek in te plannen. Hierdoor kun je langskomen op het moment dat het voor jou nodig is om je vragen en klachten te bespreken. Via mijnRadboud sturen we vooraf een vragenlijst toe waarop je kunt aangeven welke onderwerpen je wilt bespreken tijdens het bezoek aan de polikliniek. Dit kunnen uiteenlopende onderwerpen zijn: werk, gezin, emoties, sporten, uitgaan, zwangerschap, reizen, etc. Geef dus gerust aan waarover je het wilt hebben, hier maken we ruimte voor en betrekken eventueel andere hulpverleners erbij om zo optimaal mogelijke ondersteuning te bieden.
 

Werken en een heupprothese

Het uitvoeren van lichamelijk zwaar werk is niet aan te raden met een totale heupprothese. Denk bijvoorbeeld aan het beroep stratenmaker, dakdekker of werken in de bouw. Een administratieve baan, of werk waarbij lopen, zitten en staan afgewisseld kan worden is vaak goed haalbaar. Mocht je tegen bepaalde problemen aanlopen in het hervatten van je werk kunnen we de arbeidsdeskundige van ons ziekenhuis nog mee laten denken.

Sporten met een heupprothese

Het is belangrijk om regelmatig te bewegen, om zo de spieren rondom de prothese in een zo optimaal mogelijke conditie te houden. Dit helpt om een zo goed mogelijk looppatroon te behouden, waardoor overbelasting van andere gewrichten of de rug zoveel mogelijk voorkomen wordt.

Fietsen, wandelen, zwemmen en fitness zijn geschikte sporten om uit te voeren met een totale heupprothese. Contactsporten zoals voetbal en basketbal raden we af; wanneer je in teamverband sport heb je een grotere kans om te vallen en daarbij komt er tijdens het rennen een grotere druk op de prothese te staan. Hardlopen raden we dan ook af.

Skiën is toegestaan wanneer je dit al vaker hebt gedaan. We raden niet aan om het pas te gaan leren wanneer de totale heupprothese geplaatst is, en vermijd de drukke/moeizame gebieden. Recreatief tennissen is ook toegestaan.

Seksualiteit en bevallen met een heupprothese

Vaak is seksualiteit een lastig onderwerp om bespreekbaar te maken tijdens bijvoorbeeld het polikliniek bezoek. Voel je echter vrij om je vragen te stellen. Dit kan voorafgaand aan het gesprek ook aangegeven worden in de voorbereidende vragenlijst die via mijnRadboud ingevuld kan worden.

Het hebben van seks kan wat onwennig zijn de eerste keren na de operatie. Vaak moet je even op zoek welke houding het prettigst voelt. In onze behandelwijzer app staat een plaatje met hierop de 20 meest voorkomende houdingen die aangeraden of afgeraden worden.

Momenteel wordt er onderzoek gedaan naar bevallen met een totale heupprothese, met als doel een richtlijn te ontwikkelen voor gynaecologen en verloskundigen. Wanneer je zwanger bent is het goed om even af te stemmen met je orthopeed. Op de polikliniek kan bekeken worden of de benen ver genoeg gespreid kunnen worden. Wanneer dit kan is een natuurlijke bevalling vaak wel mogelijk. Verdere informatie over bevallen met een heupprothese volgt zodra het onderzoek verder is afgerond.
 

Projectgroep HYPS

Omdat we in de praktijk zien dat er verschillende problemen om verschillende momenten kunnen spelen hebben we een projectgroep (HYPS) opgericht. De projectgroep bestaat uit verschillende deelnemers: patiënten, verpleegkundige, fysiotherapeut, orthopedisch chirurg, verpleegkundig specialist en een onderzoeker. De rol van de patiënten binnen het project vinden we van groot belang en zeer waardevol, omdat alleen door de ervaringsdeskundigen de juiste informatie en input kan worden verworven. 

Lotgenoten­contact

Wanneer je op jonge leeftijd te maken hebt met een heupafwijking kun je tegen verschillende problemen aanlopen in het dagelijks doen en laten. Bijvoorbeeld in het uitvoeren van je werk, zorgdragen voor het gezin, sporten, uitgaan, frustraties etc. Het kan prettig zijn om over deze beperkingen met een gelijkgestemde, ook wel een lotgenoot, te sparren.

Rondom een operatie spelen vaak ook veel vragen, bijvoorbeeld wat je precies kunt verwachten, hoe je bepaalde dingen aan moet pakken en welke hulpmiddelen handig zijn tijdens de revalidatie. Hierbij kan een lotgenoot een fijne ondersteuning zijn.

Wanneer je behoefte hebt om met een lotgenoot in contact te komen horen wij het graag. Je kunt hiervoor een mailtje sturen naar Nelleke van der Voort. Zij kan je verder in contact brengen met een geschikte lotgenoot.