Bijwerking van veelgebruikte chemotherapie opgehelderd

Patiënten die chemotherapie met het middel cisplatine krijgen, kunnen hierdoor een magnesiumtekort ontwikkelen. Cisplatine is een veelgebruikt geneesmiddel tegen tumoren in onder andere de eierstokken, baarmoeder, testis, hoofd, hals en longen. Onderzoeker Annelies van Angelen van het Radboudumc ontdekte dat cisplatine leidt tot een afname van transportkanalen in de nieren die de magnesiumopname uit de voorurine regelen. Een magnesiumtekort leidt tot pijnlijke spierkrampen en hartritmestoornissen. Op 27 mei promoveert zij op dit onderzoek.
 

Magnesium is een belangrijke component in het menselijk lichaam. Het is nodig voor botstevigheid, de aanmaak van DNA en eiwitten en heeft een sleutelfunctie in zenuw- en spiercellen. Een magnesiumtekort leidt tot allerlei problemen, zoals spierkrampen en kan uiteindelijk zelfs een hartstilstand tot gevolg hebben. De darmen, nieren en botten regelen de concentratie van magnesium in het bloed. Aangezien voedsel de enige bron van mineralen voor ons lichaam is, is opname via de darmen essentieel voor de magnesiumhuishouding. Het magnesiumkanaal TRPM6 speelt hierbij een belangrijke rol. Via dit kanaal komt magnesium de darmcellen binnen en wordt het naar het bloed getransporteerd.

Cisplatine blokkeert TRPM6

De nieren zuiveren ons bloed. In de nieren komt 80 procent van het magnesium terecht in de voorurine. In de nierbuisjes worden waardevolle stoffen, zoals magnesium, weer opgenomen uit deze voorurine, waarna de uiteindelijke urine met afvalstoffen overblijft. Het grootste deel van het magnesium wordt opgenomen in het voorste en middelste gedeelte van de nierbuisjes. In het achterste gedeelte wordt de juiste magnesiumspiegel in het lichaam afgesteld (zie figuur 1). Hierbij spelen de TRPM6-kanalen een belangrijke rol. Van Angelen ontdekte bij muizen dat cisplatine vooral schade aanbrengt in cellen in het achterste deel van de nierbuisjes, waar de TRPM6 transportkanalen actief zijn. Waarschijnlijk verstoort cisplatine de energiehuishouding van deze cellen waardoor deze minder transportkanalen aanmaken en er teveel magnesium in de urine achterblijft. 




Figuur 1. Magnesium wordt in drie delen van het nierbuisje opgenomen. In de eerste twee delen (PT en TAL in de afbeelding) wordt het meeste magnesium teruggewonnen (respectievelijk 20 en 70 procent van de totale opname). Het transport van magnesium in het achterste gedeelte (aangegeven met DCT) bepaalt nauwkeurig de uiteindelijke hoeveelheid magnesiumuitscheiding in de urine. Cisplatine verstoort de werking van het achterste gedeelte van het nierbuisje.

Indrukwekkend aanpassingsvermogen

Het lichaam is normaal gesproken goed in staat om magnesiumtekorten te voorkomen. Muizen die een dieet met weinig magnesium volgden, kregen direct een stijging in de activiteit van de TRPM6-kanalen in de nieren. De schaarse magnesium in de voorurine werd zo maximaal teruggewonnen. Annelies van Angelen: “De nierbuisjes hebben echt een indrukwekkend aanpassingsvermogen op magnesiumvariaties. Dat geeft wel aan hoe belangrijk deze zijn voor het handhaven van de magnesiumbalans in het lichaam. Als de nierbuisjes beschadigd raken door cisplatine, leidt dat tot een magnesiumtekort.”

Goed letten op magnesium

Van Angelen onderzocht ook of blokkade van de functie van het middelste deel van de nierbuis door de plaspil furosemide leidt tot magnesiumverlies. Behandeling van muizen met dit medicijn laat zien dat dit inderdaad gebeurt, maar dat het aantal TRPM6 kanalen in het achterste deel van de nierbuis juist weer toeneemt. Dit compenseert voor het magnesiumverlies in de eerdere delen van het nierbuisje. Er kunnen wel verschillen tussen patiënten optreden, afhankelijk van de magnesiuminname en de algehele gezondheid. Annelies van Angelen: “Het is vooral belangrijk dat patiënten en behandelaars zich bewust zijn van magnesiumproblemen bij behandeling met cisplatine. Er is nog geen medicijn dat specifiek het magnesiumverlies kan tegengaan, behalve door ervoor te zorgen dat cisplatine zo snel mogelijk door de nieren het lichaam verlaat. Voorlopig is goed opletten en de inname van extra magnesium dus de beste oplossing.”

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen