Nieuw genetisch onderzoek geeft inzicht in mannelijke onvruchtbaarheid Promotie van Manon Oud op 18 juni om 12.30 uur

Bij de helft van de onvruchtbare stellen blijkt de oorzaak bij de man te liggen. De huidige diagnostische tests kunnen echter meestal niet ontdekken wat de oorzaak is van deze onvruchtbaarheid. Manon Oud onderzocht tijdens haar promotietraject de rol van genetica bij mannelijke onvruchtbaarheid. Hierdoor is een stap gezet in het ontrafelen van de oorzaken van onvruchtbaarheid bij de man.

Zeven procent van alle mannen krijgt te maken met onvruchtbaarheid. Dit kan veroorzaakt worden door infecties, letsel, chemicaliën of leefstijl, maar ook door bepaalde genetische afwijkingen. Een aantal vormen van ernstige onvruchtbaarheid, zoals de verminderde aanwezigheid van zaadcellen, verminderde beweeglijkheid of een afwijkende vorm zaadcellen, heeft vaak een genetische oorzaak. Next-Generation Sequencing (NGS) maakt het mogelijk om snel en goedkoop DNA te lezen en kan daarmee gebruikt worden om de genetische oorzaak te vinden. Tijdens haar promotietraject bij de afdeling Genetica aan het Radboudumc gebruikte Oud NGS om onderzoek te doen naar de oorzaken van mannelijke onvruchtbaarheid.

Nieuwe oorzaken en verbeterde diagnostiek

Eén van de methodes die Oud gebruikte, is exoom sequencing. Dit is een goede en betrouwbare methode om fouten in de genen te detecteren: Met haar onderzoek vond ze veertien nieuwe kandidaatgenen die mogelijk de oorzaak zijn van vervormde zaadcellen en ernstige beweeglijkheidsstoornissen van de zaadcellen. Daarnaast heeft Oud zich verdiept in mutaties (veranderingen) in het DNA die nieuw zijn ontstaan bij de ouders van onvruchtbare mannen toen de zaad- en eicellen werden aangemaakt. Deze zogenoemde de novo mutaties kunnen een rol spelen bij de onvruchtbaarheid van hun zonen. Oud vond sterke aanwijzingen dat de novo mutaties in genen betrokken bij de aanleg en productie van zaadcellen een belangrijke rol spelen bij mannelijk onvruchtbaarheid. Daarnaast liet ze zien dat de huidige diagnostiek, die al 20 jaar onveranderd bleef, sterk verbeterd kan worden door NGS methodes te gebruiken. Doordat naar veel meer genen tegelijkertijd gekeken kan worden, kan een betere diagnose gesteld worden en zorgt deze efficiënte test voor het verlagen van de kosten.

Behandeltraject

Deze nieuwe inzichten kunnen in de toekomst bijdragen aan een duidelijke diagnose en de man helpen bij het kiezen van een behandelstrategie. Manon Oud: “Vruchtbaarheidsbehandelingen zijn nog nooit zo succesvol geweest, maar het lijkt alsof door dit succes de aandacht van artsen en onderzoekers vooral gaat naar oplossingen voor onvruchtbaarheid, maar niet naar het begrijpen van het probleem zelf. We weten veel te weinig over de oorzaken van mannelijke onvruchtbaarheid en kunnen daardoor geen goede informatie geven over de prognose van de aandoening, behandelingen en andere gezondheidsrisico’s voor een man of hun nageslacht. Door in kaart te brengen wat de oorzaak van onvruchtbaarheid is, kunnen we de mannen beter adviseren welke vruchtbaarheidsbehandelingen voor hen van toepassing zijn om zo een realistischere verwachting te creëren.”

Tegenwoordig kunnen mannen bij wie er geen zaad te vinden is in het ejaculaat, ook een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan. Om toch kinderen te kunnen krijgen, ondergaan de meeste van deze mannen momenteel een zaadbal biopt (zogenaamde TESE behandeling). Hierbij worden zaadcellen uit de zaadbal gehaald om daarmee via ICSI de eicellen van de vrouw te bevruchten. Een pijnlijke behandeling die maar bij 55% van de mannen zaadcellen oplevert. Door te kijken naar de oorzaken van ernstige onvruchtbaarheid kan voorspeld worden of deze mannen baat hebben bij een TESE behandeling.

Expertisecentrum Mannelijke Onvruchtbaarheid

Het onderzoek van Manon Oud draagt bij aan de verbetering van de zorg in het kader van het Expertisecentrum Mannelijke Onvruchtbaarheid. Dit centrum zet zich in voor meer bekendheid van vruchtbaarheidsproblemen bij mannen en de emotionele of fysieke problemen die hierbij komen kijken. Manon Oud: “Het welzijn van de man wordt vaak onderschat en de focus is meestal gericht op de behandeling die de vrouw moet ondergaan door de onvruchtbaarheid van haar partner. Een onvruchtbaarheiddiagnose kan zwaar drukken op het mentale welzijn en levensgeluk van een man. Sommige mannen beschrijven dat ze zich minder man voelen door deze conditie, ondanks dat ze er vaak niets aan kunnen doen. Waar vrouwen eerder en sneller professionele hulp en steun bij familie en vrienden zoeken en krijgen, ligt dit voor mannen vaak anders. Door meer aandacht te besteden aan de psychosociale aspecten van onvruchtbaarheid en de oorzaak hopen we het taboe te doorbreken en betere zorg te bieden aan deze groep mannen.”

Over de promotie van Manon Oud

Titel proefschrift: Genetic causes of male infertility. Promotor is prof. dr. ir. Joris Veltman en copromotoren zijn prof. dr. Lisenka Vissers en dr. Liliana Ramos. Manon Oud promoveert op 18 juni om 12.30 aan het Radboudumc/de Radboud Universiteit. Haar promotie is hier live te volgen.

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen