Vier onderzoekers Radboudumc gaan grensverleggende ideeën testen

11 juli 2017

Een genetische spelfout blokkeren, een ontspoorde afweer bijsturen, dengue met een griepmedicijn behandelen en nierstenen voorkomen. Het zijn vier gewaagde onderzoeksideeën die kunnen mislukken, maar bij succes zullen zorgen voor doorbraken in het onderzoek. Met vier van de twaalf door ZonMW toegekende projecten kan het Radboudumc weer enkele intrigerende projecten gaan uitvoeren.

Het Off-Road programma van ZonMw is bedoeld om jonge (bio)medische, gezondheids- of technische onderzoekers uit te dagen om nieuwe inzichten en onverwachte doorbraken in medisch en/of gezondheidsonderzoek te creëren. De focus ligt op het ontwikkelen van een innovatief idee tot een proof of concept. ZonMw verwacht dat enkele van deze experimentele onderzoeken zullen resulteren in baanbrekende ontdekkingen. Onderzoekers van het Radboudumc waren ook vorig jaar succesvol. Dit jaar hebben Erik de Vrieze, Rogier Thurlings, Quirijn de Mast en Jenny van der Wijst een Off-Road subsidie binnengehaald voor hun onderzoeksvoorstellen. Hieronder een samenvatting van hun projecten:
 
Erik de Vrieze, onderzoeker bij de afdeling KNO:
Genetische spelfout blokkeren bij erfelijke doofheid
Erik de Vrieze wil een nieuwe vorm van genetische therapie ontwikkelen, gericht op patiënten met een erfelijke vorm van doofheid. Het gaat om doofheid door een mutatie in het DFNA9 gen, de meest voorkomende oorzaak van dominant overervende doofheid in Nederland en België.
De mens heeft twee kopieën van de meeste genen: één afkomstig van vader, één afkomstig van moeder. Bij patiënten met DFNA9 zit de mutatie in één van de beide kopieën. De Vrieze: “Één goed functionerende kopie van het DFNA9 gen zorgt in principe voor de aanmaak van voldoende functioneel eiwit om doofheid te voorkomen, maar in dit specifieke geval is er nog iets anders aan de hand. Het eiwit van de gemuteerde kopie plakt vast aan het eiwit van de niet-gemuteerde, gezonde kopie. Daardoor werkt het gezonde eiwit ook minder goed. Het gevolg is dat patiënten met een foutje in één van de twee kopieën van het DFNA9 gen toch allemaal doof worden.”
Voor deze patiënten bestaat nog geen genetische therapie. Door op een innovatieve manier gebruik te maken van de CRISPR-Cas technologie, heeft De Vrieze nu een hele nieuwe aanpak bedacht. Daarmee kan specifiek de aanmaak van het gemuteerde DFNA9 eiwit worden lamgelegd. Op die manier wordt het plakkende effect op het goed functionerende eiwit geblokkeerd.
 
Rogier Thurlings, onderzoeker bij de afdeling Reumatologie
Gifpil moet ontspoorde afweer bijsturen
Rogier Thurlings gaat een medicijn proberen te ontwikkelen voor patiënten met de ziekte van Sjögren en Lupus Erythematodus. Dit zijn ernstige ziektes waarbij ontstekingscellen weefsels in het eigen lichaam aanvallen, ook wel auto-immuun ziektes genoemd. Thurlings: “De huidige medicijnen zijn lang niet altijd effectief. Ik wil een medicijn ontwikkelen dat effectief is en dat weinig effect heeft op andere cellen, waardoor we ook minder bijwerkingen verwachten dan bij de huidige medicijnen. Om dit nieuwe medicijn te maken, combineren we een aantal nieuwe technieken.”
Cellen van het afweersysteem (B cellen) spelen een centrale rol bij deze auto-immuun ziektes. Deze cellen vallen specifieke eiwitten van het eigen lichaam aan, waardoor de klachten ontstaan. Thurlings: “Deze eiwitten gaan we biochemisch produceren en we koppelen er dan meteen extra opnamestoffen en een ‘gifpil’ aan vast. Alleen de specifieke, ziekmakende B cellen die deze eiwitten aanvallen worden op deze manier vernietigd. De rest van het afweersysteem laten we ongemoeid.”
 
Quirijn de Mast, onderzoeker bij de afdeling Interne Geneeskunde
Griepmedicijn tegen dengue
Dengue - ook wel knokkelkoorts genoemd - is één van de belangrijkste infectieziekten in grote delen van Azië en Zuid-Amerika. Naar schatting worden jaarlijks bijna vierhonderd miljoen mensen geïnfecteerd. Bloedingen en het weglekken van plasma uit de bloedvaten zijn de belangrijkste complicaties van de ziekte, waarvoor nog geen specifieke behandeling bestaat.
Bloedplaatjes zorgen voor stolling en voorkomen dat de vaatwand gaat lekken. Waarschijnlijk draagt de - vaak sterke - daling van het aantal bloedplaatjes bij aan het ontstaan van die lekkende bloedvaten. Hoe komt het dat er zoveel bloedplaatjes verdwijnen? Op het oppervlak van bloedplaatjes zitten eiwitten waar siaalzuur (suikers) aan hangt. Als dat siaalzuur wordt losgeknipt door het enzym neuraminidase worden die bloedplaatjes opgeruimd door het afweersysteem.
Quirijn de Mast: “Dengue bevat geen neuraminidase, maar toch lijkt dat enzym ook hier een rol te spelen. Omdat het enzym door het anti-griep medicijn oseltamivir geremd wordt, hebben we het middel ook bij dengue geprobeerd. De eerste resultaten zien er veelbelovend uit. Daarom gaan we in dit project onderzoeken of oseltamivir de daling in bloedplaatjes bij dengue - én de complicaties - kan voorkomen.”
 
Jenny van der Wijst, onderzoeker bij de afdeling Fysiologie
Nierstenen aanpakken met een klein eiwit
Bijna een op de tien mensen krijgt tijdens het leven te maken met nierstenen. Nierstenen zijn niet alleen zeer pijnlijk voor de patiënt, ze veroorzaken ook serieuze gezondheidsproblemen. De stenen kunnen weliswaar verwijderd worden met minimaal invasieve chirurgie, ultrasound of medicatie, maar de kans op herhaling ligt boven de dertig procent. Bovendien wordt ook het risico op een chronische nierziekte groter. Daarom is een betere, liefst een preventieve behandeling essentieel.
Jenny van der Wijst: “In dit onderzoek richt ik me op de ontwikkeling van een nieuw geneesmiddel om nierstenen te voorkomen. Daarin staat vooral de stofwisseling van calcium in het lichaam zelf centraal. Calcium krijgen we binnen via ons voedsel en het is een noodzakelijk bestanddeel voor onder andere onze botten. Maar bij een verstoorde calciumstofwisseling kan het ook neerslaan in onze nieren waar dan kleine kristallen ontstaan, die kunnen uitgroeien tot echte nierstenen. We willen een peptide, een klein eiwit, ontwikkelen dat het calcium in de nieren lokaal lijkt weg te vangen. Zo kunnen we mogelijk de kristalvorming stoppen en het ontstaan van eventuele nieuwe nierstenen  voorkomen.”

• Meer weten over deze onderwerpen? Klik dan via onderstaande buttons door naar meer nieuws.

  Nieuws homepage Patientenzorg en Nieuws en verhalen