Veelbelovende nieuwe behandelingen voor resistente tuberculose - Studie bewijst veiligheid en werking van twee nieuwe medicijnen

Nieuws Veelbelovende nieuwe behandelingen voor resistente tuberculose

9 juli 2025

Twee recente internationale studies hebben veelbelovende resultaten opgeleverd voor de behandeling van resistente tuberculose (TB). In deze studies keken onderzoekers van PANACEA, een internationaal samenwerkingsverband geleid door het Radboudumc, naar de effectiviteit en veiligheid van de medicijnen sutezolid en delpazolid als alternatieven voor linezolid, een veelgebruikt medicijn dat veel bijwerkingen kent. De positieve resultaten van deze studies zijn nu gepubliceerd in The Lancet Infectious Diseases.

Tuberculose (TB) is een bacteriële infectieziekte die wereldwijd 9 miljoen mensen per jaar treft, voornamelijk in landen onder de armoedegrens. Het is de meest dodelijke infectieziekte ter wereld, met in 2023 bijna 1,3 miljoen sterfgevallen. De ziekte is goed te behandelen, maar wel met een relatief langdurige antibioticakuur van zes maanden bestaand uit een cocktail van vier middelen. Als er sprake is van een resistente vorm van tuberculose, waarbij de reguliere behandeling niet aanslaat, kan de duur van de behandeling oplopen tot wel 1,5 jaar.

Radboudumc leidt internationaal consortium

Binnen het Radboudumc werkt een team van TB-onderzoekers onder wie Jodie Schildkraut, Lindsey te Brake, Elin Svensson en Rob Aarnoutse in het PanACEA consortium de afgelopen vijftien jaar aan de verbetering en optimalisatie van bestaande behandelingen. Daarnaast wilden de onderzoekers behandelingen inkorten, zeker waar het resistente tuberculose betreft. Coördinator van het PanACEA consortium, Jodie Schildkraut van het Radboudumc, legt uit: ‘Zeker in sommige Afrikaanse landen, waar tuberculose veel voorkomt, is de zorg niet altijd goed toegankelijk. Het is voor veel mensen moeilijk om langdurige behandelingen vol te houden. Binnen PanACEA onderzochten we daarom manieren om dit te verbeteren.’

Eén van de medicijnen die werd ingezet bij resistente tuberculose is linezolid. Een middel dat effectief is, maar zoveel bijwerkingen kent dat veel mensen er gedwongen mee stoppen. Schildkraut: ‘Denk hierbij bijvoorbeeld aan neurologische klachten, inclusief uitval van gevoel in de handen en voeten.’ Daarom zochten de onderzoekers hiervoor een geschikt alternatief.

Twee medicijnen tonen potentie

Van twee onderzoeken zijn de resultaten nu gepubliceerd in The Lancet Infectious Diseases. In de eerste studie kregen 76 deelnemers uit Tanzania en Zuid-Afrika verschillende doseringen van het geneesmiddel delpazolid. De dosis van 1200 mg eenmaal daags bleek veilig en effectief, met minimale bijwerkingen. Dit maakt delpazolid een veelbelovende vervanger voor linezolid bij de behandeling van tuberculose, met mogelijk minder bijwerkingen.

In de andere studie keken de onderzoekers naar sutezolid, onder 75 deelnemers uit eveneens Tanzania en Zuid-Afrika. Hierbij werd sutezolid gecombineerd met drie andere geneesmiddelen. De resultaten lieten zien dat sutezolid de werking van de behandeling versterkt, zonder ernstige zenuwschade. Wel kwamen enkele bijwerkingen voor, zoals leverproblemen en veranderingen in het hartritme, maar veel minder dan bij linezolid. Dat maakt dit middel volgens de onderzoekers een veelbelovend en veiliger alternatief, hoewel de optimale dosering nog verder onderzocht moet worden.

Hoopgevend

In deze zogeheten fase 2b-studies stond de werkzaamheid en veiligheid van beide medicijnen centraal. Vervolgonderzoeken zijn nodig om de optimale doseringen te bevestigen en de effectiviteit en veiligheid op de lange termijn te evalueren. Maar deze resultaten zijn hoopgevend, geeft onderzoeker Elin Svensson aan. Zij leidde de data-analyse van beide studies. ‘Met deze bevindingen laten we zien dat er hoop is op betere geneesmiddelen voor resistente tuberculose. Zonder de samenwerking binnen PanACEA was dit niet op deze termijn gelukt. Het laat zien hoe belangrijk het is dat we tuberculose als internationale gemeenschap gezamenlijk oppakken.’

Over de publicaties

Het DECODE-onderzoek is gepubliceerd in The Lancet Infectious Diseases: A prospective, randomised, open label phase 2b dose-finding trial of delpazolid in combination with bedaquiline, delamanid and moxifloxacin for pulmonary tuberculosis: DECODE. Lilian Tina Minja, Isabella van der Feltz, Christina Manyama [...], Derek Sloan, Lindsey te Brake, Jodie Schildkraut, Rob Aarnoutse, Timothy McHugh, Leticia Wildner, Martin Boeree, Lawrence Geiter, Young-Lag Cho, Brian Aldana, Patrick Phillips, Michael Hoelscher, Elin Svensson, Norbert Heinrich, on behalf of the PanACEA consortium. DOI: 10.1016/S1473-3099(25)00289-0.

Het SUDOCU-onderzoek is gepubliceerd in The Lancet Infectious Diseases: A prospective, randomised, open label phase 2b dose-finding trial of sutezolid in combination with bedaquiline, delamanid and moxifloxacin for pulmonary tuberculosis: SUDOCU. Norbert Heinrich, Christina Manyama, Simon Koele, [...], Derek Sloan, Lindsey te Brake, Jodie Schildkraut, Rob Aarnoutse, Timothy McHugh, Leticia Wildner, Martin Boeree, Brian Aldana, Patrick Phillips, Michael Hoelscher, Elin Svensson, on behalf of the PanACEA consortium. DOI: 10.1016/S1473-3099(25)00213-0.