Belangrijke informatie bij uw behandeling

Maatregelen thuis na chemotherapie

Hier vindt u adviezen over maatregelen voor thuis na chemotherapie (download the Arabic version here).

Afvalstoffen van de chemotherapie kunnen tot maximaal een week na de kuur in uw lichaam aanwezig zijn. Uw behandelend arts, verpleegkundig specialist en/of oncologieverpleegkundige kunnen u vertellen hoe lang dat in uw geval duurt. Binnen die tijd wordt de chemotherapie door uw lichaam afgebroken en verlaat in kleine hoeveelheden uw lichaam via uw uitscheidingsproducten urine, ontlasting,braaksel, speeksel, wondvocht, zweet, spermavocht, vaginavocht.

Chemotherapie kan schadelijk zijn voor gezonde mensen. Vooral verpleegkundigen, die hier tijdens hun werk veel mee in aanraking komen, lopen een risico. Hiervoor nemen zij extra beschermende maatregelen, zoals het dragen van handschoenen. Omdat u thuis maar een korte tijd in aanraking komt met chemotherapie, zijn de risico’s voor uw omgeving nihil. Toch vinden wij het belangrijk om u op een aantal zaken te wijzen.

Het is belangrijk dat u aan uw familie en hulpverleners meldt dat u behandeld wordt met chemotherapie. Stel hen ook op de hoogte van de maatregelen die hieronder staan beschreven. Met het opvolgen van deze maatregelen kunt u de risico’s voor uw omgeving tot een minimum beperken en hoeft u zich niet onnodig ongerust te maken. Als u nog vragen hierover heeft kunt u contact opnemen met de oncologieverpleegkundigen.

Contact

• U hoeft lichamelijk contact met uw naasten niet te vermijden. Een hand geven aan bezoek is geen bezwaar. Knuffelen of het geven van een zoen is niet schadelijk.
• Persoonlijke hygiëne is belangrijk om contact met afvalstoffen van de chemotherapie via uw uitscheidingsproducten te minimaliseren. Wij adviseren u om 1x per dag onder de douche of in bad te gaan en goed uw handen te wassen na uw toiletbezoek.

Medicijnen

Als u chemotherapie in tabletvorm thuis moet innemen, let dan op het volgende:

• Medicijnen niet malen of breken.
• Als u de tabletten niet kunt slikken en u mag volgens de bijsluiter oplossen, dan kunt u de tabletten in een medicijnbekertje laten oplossen. Nadat u het opgedronken heeft, kunt u het bekertje in een dubbele zak doen. Dit mag in een plastic zakje. Sluit deze zak goed. Doe de dichtgeknoopte plastic zak in een vuilniszak en gooi deze daarna met het huisvuil (restafval) weg of maak schoon met een gewoon afwasmiddel.
• Na inname handen wassen.

Restanten medicatie moeten altijd bij de apotheek worden ingeleverd.

Urine en ontlasting

• U mag elk toilet gebruiken.
• Advies is aan mannen om zittend te plassen, dit veroorzaakt minder spatten. 
• Verwijder eventuele druppels op de toiletbril deppend met droog toiletpapier. 
• Spoel het toilet na gebruik 2x door met (indien aanwezig) gesloten deksel. 
• Als u een blaaskatheter heeft, vervang dagelijks de opvangzak. Doe de opvangzak (in verband met mogelijke lekkage) in een dubbele zak. Dit mag in een plastic zakje. Sluit deze zak goed. Doe de dichtgeknoopte plastic zak in een vuilniszak en gooi daarna met het huisvuil (restafval) weg.
• Wanneer u een ondersteek of urinaal leegt, voorkom dan spatten door de inhoud voorzichtig langs de binnenrand van het toilet te gieten. 
• Een ondersteek of urinaal spoelt u eerst om met koud water. Vervolgens reinigen met een gewone zeepoplossing zoals een allesreiniger. Gebruik geen chloor of alcohol. 
• Alle uitscheidingsproducten kunnen via het riool worden afgevoerd.
• Was de handen goed na toiletgang en het opruimen van urinaal/ondersteek.

Wegwerphandschoenen

Bij contact met urine, ontlasting en braaksel adviseren wij aan verzorgers/naasten om wegwerphandschoenen te dragen. Dit geldt zowel voor schoonmaakwerkzaamheden en contact met zichtbaar besmet wasgoed (zie de informatie bij ‘Besmet wasgoed’).

Schoonmaken

• Maak het toilet en de douche minimaal 1x per week schoon. Of vaker, wanneer deze erg vies zijn. Gebruik een allesreiniger of groene zeep. Gebruik geen chloor of alcohol. Chloor en alcohol fixeert de cytostaticaresten alleen; en verwijdert het niet.
• Als de vloer of de vloerbedekking besmet is geraakt met braaksel, urine of andere lichaamsvloeistoffen dep de vloer of vloerbedekking dan eerst droog met absorberend keukenpapier. Maak de vloer daarna schoon met een gewone zeepoplossing zoals een allesreiniger.
• Reinig na de eerste week de wc-borstel met een gewone zeepoplossing zoals een allesreiniger. Gebruik geen chloor of alcohol.

Besmet wasgoed

Voor wasgoed dat in aanraking is gekomen met urine, ontlasting, braaksel of bij ernstige transpiratie geldt:

• Verzamel het wasgoed in een aparte goed afsluitbare plastic zak.
• Was het direct. Dompel eventueel een enkel kledingstuk onder in een emmer koud water als u het niet meteen wast. 
• Gebruik eerst een koud spoelprogramma met alleen de zichtbaar besmette kleding of beddengoed, dus geen ander wasgoed toevoegen. 
• Daarna een wasprogramma dat geschikt is voor het materiaal. Hierbij mag u ander wasgoed toevoegen.

Braaksel

• Wees extra voorzichtig als u chemotherapie als tablet, capsule of drank hebt gekregen. Tot 2 uur na inname is de chemotherapie nog in hoge concentratie aanwezig in het braaksel. 
• Indien mogelijk gaat u naar het toilet als u moet braken. 
• Wanneer dit niet mogelijk is gebruik dan zoveel mogelijk wegwerpmateriaal. Denk hierbij aan een plastic draagtas in een emmer. Gooi de tas direct weg in een aparte dubbele plastic vuilniszak om lekken te voorkomen. 
• Braaksel mag worden weggegooid in het toilet. Spoel het toilet 2x door met het deksel dicht. 
• Was uw handen met zeep na het braken of opruimen van braaksel. 
• Bent u misselijk en braakt u af en toe, leg een wegwerponderlegger of een handdoek op het kussen. 
• Het zuur van het braaksel verhoogt de kans op gaatjes in uw tanden. Daarom is het belangrijk dat u na het overgeven uw mond spoelt met ruim water.

Afval

Afvalmaterialen zoals bijvoorbeeld gebruikte wegwerphandschoenen, wegwerponderlegger, incontinentiemateriaal, bakjes van braaksel of stomamateriaal verzamelt u in een plastic zak en vervolgens in een plastic vuilniszak. Deze kunt u bij het normale huisvuil zetten (restafval).

Overige gebruikte materialen

Voor gebruik van bestek, serviesgoed en andere gebruiksartikelen zijn geen speciale maatregelen nodig.

Seksualiteit

Het is niet bekend of en in welke mate cytostatica opgenomen wordt in het sperma of het slijmvlies van de vagina. Gebruik daarom gedurende de risicoperiode bij het vrijen een condoom.

Zwangerschap

Cytostatica kunnen aangeboren afwijkingen veroorzaken. Het is daarom raadzaam voor zowel vrouwelijke als mannelijke patiënten tijdens en na de behandeling zwangerschap te voorkomen door anticonceptie te gebruiken. Orale anticonceptiva (de pil) zijn niet betrouwbaar tijdens chemotherapie. Bespreek welke anticonceptiemaatregelen en hoelang deze toegepast moeten worden met uw behandelend arts. Indien er een vermoeden is van een zwangerschap, breng dan direct uw arts op de hoogte. Wanneer iemand in uw omgeving een kinderwens heeft of zwanger is, dan is het extra belangrijk om alle bovenstaande adviezen op te volgen. Reden: de chemotherapie kan een negatief effect hebben op de zwangerschap, met name tijdens de eerste drie maanden. Als u de adviezen volgt dan is er geen bezwaar tegen het bezoek van zwangeren.

Mondverzorging tijdens chemotherapie Waarom is dit belangrijk?

In de periode dat u chemotherapie krijgt, is een goede mondverzorging heel belangrijk. In uw mond zijn van nature allerlei bacteriën, schimmels en virussen aanwezig. In gezonde omstandigheden beschermt het mondslijmvlies u tegen het binnendringen van deze ziekteverwekkers.

De chemotherapie tast de beschermende functie van uw mondslijmvlies aan. Hierdoor kunnen wondjes in uw mond ontstaan. Bovendien vermindert de chemotherapie uw afweer, waardoor u extra vatbaar bent voor infecties. De wondjes in uw mond kunnen daardoor sneller dan normaal geïnfecteerd raken.

Als u uw tanden niet voldoende poetst, hoopt zich rond en tussen uw tanden en kiezen veel plaque op. Dat voelt onprettig, vergroot het risico op gaatjes en tandvleesontsteking en is een mogelijke bron van infectie. Om de kans op een infectie via wondjes in uw mond te verminderen, is een goede en regelmatige mondverzorging erg belangrijk.

Tips

Hieronder vindt u tips voor een goede mondverzorging rond en tijdens de chemotherapie. Bij vragen of onduidelijkheden kunt u contact opnemen met uw specialist of (oncologie)verpleegkundige.

Algemeen

• gebruik tijdens uw opname een nieuwe (elektrische) tandenborstel 
• spoel de tandenborstel na gebruik goed met stromend water af
• bewaar de borstel in een beker met de borstelkop naar boven, zodat die kan drogen aan de lucht
• poets uw tanden 2x per dag met een tandpasta waarin fluoride zit
• poets met elektrische of handtandenborstel zoals u gewend bent
• spoel na het poetsen met 1 slokje water
• als u gewend bent om dagelijks tussen de tanden schoon te maken dan kunt u dit blijven doen, tenzij uw tandvlees ernstig ontstoken is
• verzorg uw mond ook zorgvuldig in de ‘rustweken’ van de chemotherapie

Gebitsprothese

• verwijder uw gebitsprothese vóór de mondverzorging
• poets uw prothese 2x per dag (na de maaltijden en voordat u gaat slapen) met een zachte zeep, bijvoorbeeld vloeibare handzeep, en spoel af met kraanwater
• spoel uw mond grondig gedurende 1 minuut met water en eventueel kunt u met een (zeer) zachte tandborstel uw kaken en gehemelte masseren
• maak 4x per dag uw lippen vettig met vaseline uit een tube en breng dit aan met een wattenstaafje
• maak 1x per dag het gebittenbakje schoon
• laat uw prothese in de nacht bij voorkeur uit en bewaar deze droog (na het poetsen)

Mondverzorging bij veranderingen van uw mondslijmvlies

Voorbeelden van veranderingen zijn:

• roodheid van het mondslijmvlies
• pijn bij het eten, drinken of spreken
• pijn bij het indoen van uw prothese
• gevoeligheid voor kruiden, zure producten, warmte of kou
• opgezwollen mondslijmvlies
• bloedend slijmvlies

Eigen gebit

• blijf zolang het gaat uw gebit 2x per dag poetsen
• gebruik een zachte tandenborstel en gebruik bij overgevoelig tandvlees natte gazen
• als uw tandpasta gaat branden, gebruik dan een tandpasta zonder menthol, eventueel een kindertandpasta (bijvoorbeeld Elmex mentholvrij of Zendium junior)
• gebruik (kraan)water om uw mond te vochtig te maken als u een droge mond heeft
• spoel eventueel met zoutoplossing of soda-oplossing (natriumbicarbonaat) bij taai slijm

Gebitsprothese

• probeer uw gebitsprothese zo min mogelijk te dragen totdat uw mondslijmvlies weer hersteld is

Thuis dippen

Is met u besproken dat u na opname thuis gaat 'dippen'? Dan is deze informatie belangrijk voor u. Dippen is de periode na de kuur waarin het beenmerg nog niet helemaal hersteld is en u minder weerstand heet. De kans op infectie is daardoor wat groter en er kunnen spontaan (kleine) bloedingen ontstaan. Belangrijk is dat u luistert naar de signalen van uw lichaam, bijvoorbeeld als u zich moe voelt, is het verstandig om extra te rusten. Op de verpleegafdeling wordt u semi-steriel verpleegd en verzorgd. Thuis is dat niet nodig, maar we willen u wel enkele adviezen geven om infecties zoveel mogelijk te voorkomen.

Algemene adviezen:

• De normale dagelijkse lichaamshygiëne is voldoende.
• U mag gerust naar buiten maar vermijdt de uren dat de zon fel schijnt.
• Roken en gebruik van alcohol raden wij u af.
• Gedurende de periode dat u in de dip zit adviseren we u nog niet naar school te gaan en nog niet te gaan werken.
• Het schoonmaken van badkamer/toilet, het stofzuigen en het afnemen van stof kunt u beter aan anderen overlaten.
• Beddengoed 1 maal per week verschonen.We adviseren huisdieren niet in de ruimten te laten waar u verblijft, de verzorging van huisdieren kunt u beter aan anderen overlaten.
• Planten mogen in huis blijven maar neem gedurende de periode dat u in de dip zit geen snijbloemen in huis.
• Vrijen is geen bezwaar, het is echter wel belangrijk dat u en uw partner extra aandacht aan de persoonlijke hygiëne voor en na het vrijen schenken. Wanneer u nog niet veel bloedplaatjes heeft dient u bij het vrijen voorzichtig te zijn om bloedingen te voorkomen.
• Wij raden u aan om 1 maal daags uw temperatuur op te nemen. Neem contact met ons op bij koorts of andere acute problemen.

Vruchtbaarheid

Sommige behandelingen hebben invloed op uw vruchtbaarheid. U kunt minder vruchtbaar worden of zelfs onvruchtbaar worden. Dit geld voor zowel mannen als vrouwen. Wanneer er een mogelijkheid is tot verminderde vruchtbaarheid door de behandeling wordt dit met u besproken door uw hematoloog, voordat de behandeling start. 

Wanneer u een (toekomstige)  kinderwens denkt te hebben, zal de hematoloog u doorverwijzen naar een fertiliteitspecialist. Dit is iemand die veel kennis heeft over voortplanting en vruchtbaarheid. Als u uw vruchtbaarheid dreigt te verliezen door ziekte of medicijngebruik, zijn er behandelingen die het vervullen van een kinderwens in de toekomst misschien toch mogelijk maken. Lees hier meer over fertiliteitspreservatie.