Stamcelafname (stamcelaferese)

Stamcellen en groeifactoren

In het beenmerg zitten stamcellen. Uit deze stamcellen ontstaan per dag grote hoeveelheden rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes. Rijpe bloedcellen verlaten het beenmerg en komen in uw bloedbaan terecht. Onder normale omstandigheden komen stamcellen nauwelijks voor in uw bloedbaan.

Groeifactoren

Groeifactoren zijn stoffen die uw lichaam zelf maakt. Ze stimuleren de aanmaak van bloedcellen in het beenmerg. Sinds een aantal jaren kunnen we deze groeifactoren ook met een injectie onder uw huid toedienen. Onder invloed van de groeifactor G-CSF neemt het aantal stamcellen in uw beenmerg toe. Hierdoor komen er ook meer stamcellen in uw bloedbaan. Deze kunnen we door middel van stamcelaferese uit uw bloed halen. Het is hierdoor niet langer nodig om onder narcose stamcellen uit uw beenmerg te halen.

Gebruik van G-CSF

U moet de groeifactoren op ongeveer hetzelfde tijdstip toedienen. Mogelijk krijgt u een hogere dosering voorgeschreven dan in de bijsluiter staat. Vrij snel na het stoppen van G-CSF neemt het aantal stamcellen in de bloedbaan weer af. U moet dus doorgaan met de toediening van G-CSF tot er voldoende cellen zijn verzameld.

Bijwerkingen 

De voornaamste bijwerkingen zijn bot- en spierpijn. U kunt dit ervaren als hoofdpijn, rugpijn of pijn in uw armen en benen. Een pijnstiller als paracetamol helpt hier meestal goed tegen. Als u onverwacht ernstige klachten krijgt kunt u contact opnemen met de arts die u G-CSF heeft voorgeschreven. Bel naar de afdeling Hematologie als uw arts niet bereikbaar is.

Wat is het juiste moment voor stamcelaferese?

De hoeveelheid witte bloedlichamen en het percentage stamcellen in uw bloed, bepalen wanneer het juiste moment is voor stamcelaferese. Het percentage stamcellen drukken we uit in CD34 positieve (CD34+) cellen. Als u alleen een groeifactor krijgt zijn er soms al na vier dagen voldoende stamcellen aanwezig in het bloed. Dit zegt nog niets over de uiteindelijke oogst. Na afloop van de stamcelaferese kijken we steeds opnieuw hoeveel cellen er die dag verzameld zijn. 

Stamcelaferese na een chemokuur

Na een chemokuur duurt het langer voordat er voldoende stamcellen in het bloed komen. Eerst moeten er weer voldoende witte bloedcellen in het bloed aanwezig zijn. Er is een kleine kans dat er te weinig stamcellen in het bloed komen om een stamcelaferese te doen.

Donor

Als u donor bent koppelen we de dag van de hemafrese aan de transplantatiedag van de ontvanger.

Stamcelaferese Hoe ziet de dag eruit?

• Voor de procedure

  Voordat de stemcelaferese begint nemen we eerst uit het infuus een buisje bloed af. Dit is belangrijk om de verhouding bloedcellen en plasma en de hoeveelheid witte bloedcellen en bloedplaatjes te bepalen. Deze informatie gebruiken we om zo de hemaferesemachine exact in te kunnen stellen. Ook controleren we u bloeddruk.

  Bloedverdunners

  Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt, wilt u dit dan melden?

  Niet te veel drinken

  Het is verstandig om niet te veel te drinken van tevoren. U bent aangesloten op de aferesemachine en kunt tussendoor niet van uw stoel opstaan. Toiletbezoek is dus ook niet mogelijk. Uiteraard kunt u wel gebruik maken van een po of urinaal.

• Tijdens de procedure

  De procedure begint meestal tussen 8.00 en 8.30 's ochtends. U zit tijdens de afname op een gemakkelijke stoel. Na het aanprikken van een ader wordt uw bloed door een pomp naar de centrifuge geleid en daar gescheiden in plasma en cellen. Het grootste deel van het bloed krijgt u weer terug via een infuus in uw andere arm.

  Katheter

  Als prikken bij u moeilijk gaat, gebruiken we voor de procedure een femoraliskatheter. Het inbrengen van de katheter kan op de hemaferese afdeling, onder plaatstelijke verdoving.

  Hoeveel bloed gaat er door de machine?

  Een volwassen persoon heeft ongeveer 5 liter bloed. Tijdens een stamcelaferese gaat uw bloed meerdere keren door de machine. Tijdens één procedure verwerken we in totaal 12 tot 20 liter bloed.

  Welk deel van het bloed wordt er verzameld?

  Alleen een klein deel van de witte bloedcellen (ongeveer 50 ml) wordt achtergehouden en ingevroren. In dit deel zitten ook de stamcellen. We nemen ook een klein beetje plasma af, dit gebruiken we voor het invriezen van de stamcellen.
  
  De totale procedure duurt gemiddeld een uur of 6. Als er daarna nog onvoldoende opbrengst is, kan een volgende dag opnieuw een procedure gestart worden.

• Na de procedure

  De meeste mensen ervaren enige vermoeidheid na de stamcelaferese. Daarom is het verstandig om niet zelf naar huis te rijden.
  
  Tussen 16.00 en18.00 uur belt de arts u om te vertellen of er voldoende stamcellen zijn geoogst en of u nog een keer terug moet komen.

• Verwerking van de stamcellen

  In het laboratorium bepalen we hoeveel CD34+ cellen zijn afgenomen. Ook nemen we een monster en zetten dit op kweek. Met deze kweek beijken we of de stamcellen kunnen uitgroeien tot een nieuwe groep cellen (CFU-test). Ook controleren we de steriliteit.
  
  De laborant voegt een hoeveelheid plasma aan het afgenomen materiaal toe en een beetje antivries (DMSO). Dit DMSO voorkomt dat er tijdens de invriesprocedure ijskristallen worden gevormd in de cellen. Daardoor zouden de cellen kapot kunnen vriezen.
  
  Per stamcelaferese vriezen we twee tot drie kleine zakjes materiaal in. De zakjes met stamcellen worden in vloeibare stikstof gehangen. Zo diep ingevroen kan het jaren bewaard blijven.

  Stamceldonatie

  Het materiaal van donoren verwerken we ook op het laboratium. Daarna geven we dit zo snel mogelijk terug aan de ontvanger.
  
   

• Bijwerkingen

  Tijdens de stamcelaferese voegen we druppelsgewijs het antistollingsmiddel citraat toe aan het afgenomen bloed. Dit komt ook in uw lichaam. Sommige mensen krijgen hierdoor een calciumverlaging. U voelt uw lippen tintelen of vingertoppen prikken. Een enkeling krijgt een gevoel van honger en duizeligheid of andere klachten. Het is belangrijk dat u deze klachten altijd meteen aan de verpleegkundige meldt. U krijgt dan via het infuus een beetje calcium toegediend. Hierdoor nemen de klachten snel af.
  
  Omdat deze klachten weinig voorkomen geven we niet aan iedere preventief calcium. Meestal zijn de klachten één uur na de behandeling weer helemaal verdwenen.