Behandeling Vruchtbaarheid bij transvrouwen of non-binaire personen

Geslachtsbeves­tigende behandeling en vruchtbaarheid

Wanneer u start met een geslachtsbevestigende behandeling, kan het zijn dat u puberteitsremmers of vrouwelijke hormonen gaat gebruiken. Als dat zo is, stoppen de zaadballen met werken. In een later stadium kunt u zelfs besluiten uw ballen of penis te laten verwijderen. Uw behandeling kan daarmee grote invloed hebben op uw eigen vruchtbaarheid.

Misschien wilt u op een bepaald moment toch een biologisch (=genetisch eigen) kind krijgen. Hiervoor kunt u zaadcellen (sperma) invriezen. Dit kan alleen als u ook al in de puberteit bent geweest. 

Puberteit is belangrijk

Het verkrijgen van zaadcellen is alleen mogelijk als u pas begonnen bent met de hormoonbehandeling nádat de puberteit is gestart. Als u bent gestart met deze hormonen vóórdat de puberteit goed op gang was, kan uw lichaam nog geen zaadcellen aanmaken. Zolang u nog geen geslachtsbevestigende operatie heeft gehad, is dit proces waarschijnlijk nog omkeerbaar. U zult dan wel tijdelijk moeten stoppen met de hormoonbehandeling.

Na het stoppen van de hormoonbehandeling duurt het minimaal 3 maanden voordat er weer zaadcellen worden aangemaakt, maar het kan ook veel langer duren. Dit is afhankelijk van het moment waarop uw puberteit onderdrukt is. Gedurende de periode dat u stopt met de hormoonbehandeling kunnen kenmerken van de mannelijke puberteit zichtbaar worden. Denk aan baardgroei, het lager worden van de stem en het groeien van de penis.

Zaadcellen invriezen

Door het invriezen en opslaan van uw eigen zaadcellen kunt u op een later tijdstip proberen een kinderwens te vervullen. We kunnen echter niet garanderen dat er met de ingevroren zaadcellen ook daadwerkelijk een zwangerschap tot stand komt.

Hoe u zaadcellen kunt laten invriezen is afhankelijk van uw situatie. Als u een spontane zaadlozing (=ejaculatie) heeft, kunt u uw zaadcellen opvangen en in ons fertiliteitslaboratorium in laten vriezen. We controleren daarbij of er ook echt zaadcellen in uw sperma zitten.

Voorbereiding invriezen zaadcellen

Als u zaadcellen wilt invriezen, heeft u eerst een gesprek met de specialist voortplantingsgeneeskunde of de verpleegkundig specialist. Van hem/haar krijgt u uitleg over de procedure. Voordat u zaadcellen kunt inleveren, wordt uw bloed onderzocht om bepaalde infecties uit te sluiten (hiv, hepatitis B/C). Als er bij u sprake is van zo’n infectie, worden uw zaadcellen in een apart vat opgeslagen. Zo voorkomen we dat de virusinfectie zich kan verspreiden naar andere ingevroren zaadcellen.

Roken, alcohol- en drugsgebruik, hormoongebruik en tucken (het in de liezen masseren van de zaadballen) kunnen de kwaliteit van zaadcellen verslechteren. We adviseren dit zo min mogelijk te doen in de maanden voor het invriezen.

Zaadcellen inleveren

Zaadcellen inleveren kan op verschillende manieren, afhankelijk van of u zelf een zaadlozing kunt krijgen of niet.

Situatie 1

Als u spontane zaadlozingen heeft, kunt u zelf zaad produceren (door middel van masturbatie). U kunt het zaad thuis produceren of in een speciale ruimte bij de polikliniek Voortplantingsgeneeskunde.

Het zaad moet binnen 1 uur na productie op het Fertiliteitslaboratorium worden afgegeven. Het potje waarin u het zaad moet opvangen, is verkrijgbaar op de polikliniek Voortplantingsgeneeskunde. Als u het zaad thuis wilt produceren, kunt u van tevoren een potje halen bij de balie van de polikliniek. Van uw behandelend arts krijgt u instructies over hygiëne- en productievoorschriften.

Situatie 2

Als u geen spontane zaadlozing heeft, maar uw puberteit is wel gestart, kunnen we het zaad operatief uit uw zaadbal halen. Met het starten van de puberteit bedoelen we dat u op enig moment testosteron heeft aangemaakt en u uiterlijke kenmerken van puberteit heeft (gehad). Het zaad uit uw zaadbal halen heet TESE (TEsticulaire Sperma Extractie). Bij deze ingreep opent de uroloog uw balzak en zaadbal om een stukje weefsel (biopt) uit de zaadbal weg te nemen. In het Fertiliteitslaboratorium wordt het weefsel onderzocht op de aanwezigheid van zaadcellen.

Aantal keren zaadcellen invriezen

Hoe vaak er zaadcellen moeten worden ingevroren, is afhankelijk van de kwaliteit van het zaad. Bij masturbatie vriezen we meestal 3 keer zaad in. Daarbij proberen we tussenpozen van 2 tot 3 dagen te plannen tussen de dagen waarop u zaad moet inleveren. Door de tussenpozen wordt de kwaliteit van het zaad beter. Een TESE-behandeling voeren we doorgaans 1 keer uit.

Nadat u het zaad heeft ingeleverd, wordt het in het laboratorium onder de microscoop onderzocht. We kijken daarbij naar de beweeglijkheid en de concentratie van de zaadcellen. Soms worden onvoldoende beweeglijke zaadcellen gevonden om in te vriezen. Er wordt dan niets ingevroren.

Kosten zaadcellen invriezen

Aan het invriezen en opslaan van zaadcellen zijn kosten verbonden:

• voor het onderzoeken van de zaadcellen in het laboratorium
• een jaarlijks bedrag voor het bewaren van de zaadcellen.

Doorgaans worden de onderzoekskosten vergoed door de zorgverzekeraar, maar worden ze wel verrekend met uw eigen risico. Het bedrag voor de opslag van zaadcellen komt meestal voor uw eigen rekening.  

Bewaarovereenkomst

Voor het invriezen van zaadcellen tekent u een bewaarovereenkomst. Dit is een contract tussen u en ons centrum om de zaadcellen te mogen bewaren.

• voorbeeld van een bewaarovereenkomst