Transplantatie met een levende donor

Het is goed mogelijk om met één nier te leven. Daarom kan iemand tijdens zijn/haar leven een nier afstaan aan een ander. De donor kan een familielid zijn of een bekende, maar er zijn ook mensen die anoniem een nier afstaan.

Voordelen levende nierdonatie

Een transplantatie met een nier van een levende donor heeft een aantal voordelen ten opzichte van een transplantatie met een nier van een overleden donor.
  • De nier is sneller beschikbaar. Soms kan de transplantatie al plaatsvinden vóór u gestart bent met dialyse (pré-emptieve niertransplantatie).
  • De kwaliteit van de donornier is meestal beter dan die van een overleden donor. Daardoor werkt een nier van een levende donor meestal beter en langer.
  • De operatie kan gepland worden. Zo kunnen we zorgen dat zowel u als de donor in optimale conditie zijn voor de operatie.

Vier soorten niertransplantatie
met levende donor

  • Directe donatie door een (niet-)bloedverwant
  • Cross-over transplantatie
  • Transplantatie over de bloedgroepbarrière (ABO incompatibele niertransplantatie)
  • Altruïstische nierdonatie

Directe donatie door een (niet-)bloedverwant
De bloedgroep van de donor moet passen bij die van de ontvanger. Daarvoor hoeft de bloedgroep van de ontvanger en donor niet perse het dezelfde te zijn.

  • Heeft u bloedgroep A dan kunt u een nier ontvangen van een donor met bloedgroep A of 0.
  • Heeft u bloedgroep B dan kunt u een nier ontvangen van een donor met bloedgroep B of 0.
  • Heeft u bloedgroep 0 dan kunt u een nier ontvanger van een donor met bloedgroep 0.
  • Heeft u bloedgroep AB dan kunt u een nier ontvangen van een donor met iedere bloedgroep (A, B, 0, AB).

Cross-over transplantatie
Het komt voor dat mensen een donor met een passende bloedgroep hebben, maar toch geen nier kunnen ontvangen van die donor omdat de ontvanger antistoffen heeft tegen cellen van de donor. We noemen dit een positieve kruisproef. Dat klinkt goed: ‘positief’ maar dat is het niet! De aanwezigheid van antistoffen betekent dat het lichaam van de ontvanger de nier direct zou gaan aanvallen als die nier geïmplanteerd zou worden. Net als bij een niet passende bloedgroep, kun je bij een positieve kruisproef niet transplanteren.
Omdat het nogal eens voorkomt dat mensen een mogelijke donor hebben, maar de nier niet ‘past’ door bloedgroepverschil of een positieve kruisproef, is er een programma ontwikkeld dat ‘cross-over- transplantatie’ heet.
Donor A en ontvanger A worden gekoppeld aan donor B en ontvanger B. De nier van donor A wordt geïmplanteerd bij ontvanger B, terwijl de nier van donor B geïmplanteerd wordt bij ontvanger A. Ruildonatie dus. Zo’n ruildonatie kan ook met meerdere koppels gebeuren en gaat als volgt in zijn werk.
Zodra de ontvanger en diens donor medisch goedgekeurd zijn wordt het koppel aangemeld bij de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) in Leiden. Aanmelding kan plaatsvinden vanuit alle acht niertransplantatiecentra in Nederland.
Eén keer per kwartaal wordt er met behulp van een computerprogramma naar de ruilmogelijkheden gezocht. De ruil kan tussen koppels van hetzelfde centrum of van verschillende transplantatiecentra plaatsvinden. Vervolgens worden er kruisproeven gedaan, om te onderzoeken of dat wat de computer gematcht heeft ook daadwerkelijk past. Als de kruisproeven in orde zijn en de transplantatie gepland kan worden, gaat de donor naar het transplantatiecentrum waar de beoogde ontvanger behandeld wordt. Daar wordt ook de transplan- tatie uitgevoerd. De ontvanger blijft dus in het eigen transplantatiecentrum en daar komt ook de donor van het ruilkoppel. De operaties worden in principe op dezelfde dag uitgevoerd. De aan elkaar gekoppelde paren maken geen kennis met elkaar: het is een anonieme procedure. Als cross-over transplantatie voor u een mogelijkheid is, krijgt u hier meer informatie over.


Transplantatie over de bloedgroepbarrière (ABO incompatibele niertransplantatie)

Indien uw bloedgroep en die van uw donor niet passend zijn, komt u in eerste instantie in aanmerking voor het cross-over programma. Helaas lukt het niet voor iedereen om op deze manier een match te vinden met een ander koppel.
Onder bepaalde omstandigheden kunt u dan in aanmerking komen voor transplantatie over de bloedgroepbarrière.
Als de bloedgroep van u en uw donor niet passen hebt u van nature antistoffen tegen de bloedgroep van die donor. Soms is het mogelijk deze antistoffen uit het bloed te halen.
Voorafgaand aan de transplantatie krijgt de ontvanger dan een intensieve voorbereiding met medicatie en bloedfiltering.
Als u voor deze manier van transplanteren in aanmerking komt krijgt u hier meer informatie over.

Altruïstische nierdonatie/Dominotransplantatie

Als u meedraait in de cross over matchrondes kan het zijn dat u een aanbod krijgt van een nier van een altruïstische anonieme donor, ook wel Samaritaanse donor genoemd. Deze donor staat geheel belangeloos en anoniem één van zijn nieren af. Als u een aanbod krijgt voor deze vorm van transplantatie gaat uw eigen donor toch doneren, aan een andere ontvanger die eveneens meedoet in de cross over rondes.
De donor daarvan gaat ook weer doneren, etc. Zo kunnen we met het aanbod van de altruïstische donor uiteindelijk meerdere mensen helpen. Een dominoconstructie kan dus alleen als beide partijen, zowel ontvanger en donor hieraan meewerken. De transplantaties van de verschillende nieuwgevormde paren gebeuren niet op één dag, omdat ze allen in het Radboudumc uitgevoerd worden. De ontvanger krijgt eerst een nier voordat de ‘eigen’ donor gaat doneren.
Ook als u op de wachtlijst staat voor een nier van een overleden persoon kan het gebeuren dat u een aanbod krijgt van een nier van een levende donor, die u niet kent.
Het kan een donor zijn die als laatste doneert in een dominotransplantatiecyclus: zie hierboven, maar het kan ook direct van een altruïstische donor zijn. Bij het selecteren van een ontvanger worden criteria gebruikt die gangbaar zijn bij de toewijzing van nieren van overleden donoren zoals weefseltypering en wachttijd. Ook bij deze vorm van transplanteren gaat alles anoniem.

ga naar hoofdinhoud
Afdelingen Nierziekten Niertransplantatie
Voor veel mensen met een slechte nierfunctie, is transplantatie de beste behandeling. Een niertransplantatie is een operatie waarbij we de nier van een donor in het lichaam van een nierpatiënt plaatsen. De nier kan afkomstig zijn van een levende of overleden donor. Het Radboudumc is één van de acht universitair medische centra waar niertransplantaties uitgevoerd mogen worden.

Transplantatie van overleden donor

Jaarlijks komen er in Nederland ongeveer 350 nieren van overledenen voor transplantatie beschikbaar. Omdat er lange tijd meer vraag was dan aanbod, is er een wachtlijst ontstaan, gemiddeld 4 à 5 jaar.

lees verder

Transplantatie van overleden donor

Per jaar komen er in Nederland ongeveer 350 nieren van overledenen voor transplantatie beschikbaar. Doordat dit aantal gedurende langere tijd veel lager is geweest dan de behoefte aan donornieren  is er een flinke wachtlijst ontstaan. De gemiddelde wachttijd bedraagt daardoor 4 à 5 jaar.
De toewijzing van nieren van overleden donoren is afhankelijk van meerdere factoren.
De belangrijkste zijn:
  • De overeenkomst van weefseleigenschappen tussen donor en ontvanger. Hoe beter deze eigenschappen van de overleden donor bij u passen, hoe meer punten u krijgt.
  • De afstand van het ziekenhuis waar de donor ligt en het ziekenhuis waar de ontvanger bij hoort voor transplantatie:  hoe korter de nier buiten het lichaam verblijft hoe beter de kwaliteit van de donornier blijft
  • De wachttijd. De punten die u hiervoor krijgt worden opgeteld bij de punten voor de overeenkomst en de afstand. Degene met de meeste punten krijgt het nieraanbod.
Als u bij Eurotransplant op ‘transplantabele positie’ geplaatst wordt, geldt de startdatum van nierfunctievervangende therapie als eerste dag van uw wachttijd. Dat is dus niet de datum van aanmelding bij Eurotransplant, of de datum waarop u beoordeeld bent op geschiktheid voor transplantatie in het Radboudumc. Uw behandelend nefroloog bespreekt met u of u al op de wachtlijst geplaatst kunt worden, nog voordat u met dialyse begint. De kans dat u dan een aanbod krijgt is zeer klein, want u heeft nog geen wachttijd opgebouwd. 

Na het ontvangen van een nier van een overleden donor heeft u de mogelijkheid een brief of kaart te sturen naar de nabestaanden. U kunt deze afgeven tijdens een polibezoek aan de arts, de verpleegkundig specialist of de medisch maatschappelijk werker die u spreekt. Zij zorgen dat dit op de juiste plek terecht komt. De tekst die u schrijft moet echter wel anoniem zijn. Mocht u ondersteuning nodig hebben bij het schrijven van deze tekst, dan kunt u contact opnemen met het medisch maatschappelijk werk.

Transplantatie met een levende donor

Het is goed mogelijk om met één nier te leven. Daarom kan iemand tijdens zijn leven een nier afstaan aan een ander. De donor kan een familielid zijn of een bekende, maar er zijn ook mensen die anoniem een nier afstaan.

lees verder

Voor- en nadelen van een niertransplanta­tie

Een niertransplantatie is een ingrijpende lichamelijke ingreep die ook van invloed kan zijn op psychisch en sociaal gebied.

lees meer

Voor- en nadelen van een niertransplanta­tie

Een niertransplantatie is meer dan een lichamelijke ingreep. Het is een gebeurtenis die veranderingen op zowel lichamelijk, psychisch als sociaal gebied teweeg kunnen brengen. Voor ieder persoon is dit anders en ieder zal het verloop van de ziekte en herstel op zijn eigen manier ervaren.
 
Voordelen:
  • Geen dialyse (meer) nodig.
  • Nauwelijks dieetbeperkingen. U wordt geadviseerd geen zout aan uw eten toe te voegen.
  • Minder vermoeidheid. Het is niet zo dat u zich herboren zult voelen. De meeste mensen hebben meer energie na de transplantatie, maar de mate waarin verschilt van patiënt tot patiënt. Ook het opbouwen van energie gaat niet bij alle patiënten even snel.
  • U zult het minder snel koud hebben na de transplantatie.
  • De mate waarin u deel kunt nemen aan het maatschappelijk leven neemt mogelijk toe. Het kan zijn dat u weer kunt gaan werken of uw werkzaamheden kunt uitbreiden. Ook kunt u weer meer gaan sporten.
  • Als uw conditie verbeterd is hebt u ’s avonds waarschijnlijk ook nog energie over om een feestje te bezoeken of uit te gaan.
  • Seksuele problemen kunnen afnemen of zelfs verdwijnen. Als uw conditie beter is neemt het libido meestal ook weer toe. Mannen hebben tijdens de periode waarin de nierfunctie slecht is vaak erectieproblemen. Vrouwen kampen in deze fase vaak met klachten van vaginale droogte. Deze problemen kunnen na de transplantatie verdwijnen. Als dit niet zo is kunt u doorverwezen worden naar de uroloog, gynaecoloog of seksuoloog. 
 
Nadelen:
  • Complicaties van de operatie. Een niertransplantatie is een middelzware operatie en kan net zoals andere operaties gecompliceerd worden door een bloeding, trombose, wondinfectie of andere postoperatieve complicaties.
  • Veel medicatie gebruiken. In de eerste weken tot maanden na de transplantatie krijgt u veel medicatie tegen het afstoten van de nier én medicatie tegen de bijwerkingen die deze medicijnen hebben.
  • Bijwerkingen van medicatie tegen afstoting zijn: een verhoogd risico op infecties, suikerziekte, hoge bloeddruk, botontkalking, of schade aan nier, lever of longen en op de langere termijn kwaadaardige aandoeningen (met name huidtumoren). Zie ook hoofdstuk 4.
  • Onzekerheid. Na de transplantatie kunt u te maken krijgen met complicaties als bijvoorbeeld infecties of afstotingsreacties. Ook weet u niet hoe lang de nier zal blijven functioneren. Dit kan teleurstellend zijn en een gevoel van onveiligheid geven. Als het nodig is kan professionele hulpverlening ingeschakeld worden, zoals het Medisch Maatschappelijk Werk.
  • Heropnames. Als zich complicaties voordoen wordt u opgenomen in het Radboudumc. Het merendeel van de patiënten na een niertransplantatie wordt één of meerdere keren heropgenomen.
  • Frequente controles na de niertransplantatie in het Radboudumc. Na ontslag bezoekt u één à twee maal per week onze polikliniek. Na enkele maanden wordt de frequentie afgebouwd. Na ongeveer een jaar kunt u terug naar het ziekenhuis waar u behandeld werd vóór de transplantatie.

Informatie­bijeenkomst = geannuleerd niertransplantatie en donatie

9 april 2020

In het kader van het beheersen van het coronavirus zijn maatregelen getroffen waarbij o.a. het beleid is dat bijeenkomsten worden geannuleerd.

lees meer

Nierteam aan huis

Het Nierteam aan Huis geeft informatie over nierschade, nierfalen, dialyse, niertransplantatie en nierdonatie bij leven. De verpleegkundig coördinator en de medisch maatschappelijk werker komen bij u thuis, of een nader te bepalen plaats, om aan uw familie en naasten voorlichting te geven.

lees meer

Nierteam aan huis

Het Nierteam aan Huis geeft informatie over nierschade, nierfalen, dialyse, niertransplantatie en nierdonatie bij leven. De verpleegkundig coördinator en de medisch maatschappelijk werker komen bij u thuis, of een nader te bepalen plaats, om aan uw familie en naasten (vrienden, collega’s, buren) voorlichting te geven. Zo kunt u aan een grotere groep uitleg geven over uw nierziekte. De kennis over de gevolgen van nierfalen neemt enorm toe door de voorlichting, maar ook worden passende behandelingen en de gevolgen bespreekbaar. De voorlichting duurt ongeveer 2 uur en er is ruimte om vragen te stellen. Het doel van de voorlichting is het vergroten van kennis rondom nierziekte en zo de communicatie te verbeteren. De verpleegkundig coördinator en de medisch maatschappelijk werker komen eerst met u kennismaken en ondersteunen u bij het organiseren van een thuisvoorlichting. Hebt u interesse of heeft u vragen? Neem dan gerust contact op met:
 
Merle Lobeek
Verpleegkundig coördinator (024-3093629)
Of
Sabine Hopman
Medisch Maatschappelijk Werker (024-3093628)
 
Via de e-mail: nierteamaanhuis.nier@radboudumc.nl
 

Voorbereiding, de niertransplantatie, nazorg

Voorbereiding op de niertransplantatie

Hier leest u meer over de voorbereidingen voor een niertransplantatie en hoe u eventueel een nierdonor kunt vinden.

lees meer

Operatie en opname

Hier leest u meer over de operatie en de opname.

lees meer

Nazorg na een niertransplantatie

Hier leest u meer over de controles, wanneer contact opnemen met de nefroloog, medicatie tegen afstoting, psychosociale gevolgen, op reis en vervoer

lees meer

Overige informatie

Informatiefolder

U kunt deze Patiënten Informatie Map zien als een voorlichtingsmap die dient ter aanvulling op en ondersteuning van de mondelinge informatie die u krijgt van artsen en verpleegkundigen. bekijk het pdf-bestand

Patiënten­verenigingen

Veelgestelde vragen en antwoorden

Moet ik mijn nier beschermen? Mag ik zwanger worden? Wat als ik mijn medicijnen vergeten ben? Lees alle veel gestelde vragen en antwoorden.

lees meer

Veelgestelde vragen en antwoorden

Algemeen

Kan ik familie of vrienden vragen om een nier aan mij te geven?
Ja dat kan. Hoe u dit bespreekbaar maakt is persoonlijk. Sommige mensen vragen dit makkelijk, maar de meeste mensen vinden het moeilijk. Als u dit moeilijk vindt dan kunt u contact opnemen met het Nierteam aan huis. Klik hier als u meer wilt weten over het vinden van een nierdonor.

Hoe lang gaat een nier mee?
Gemiddeld functioneert een nier van een overleden donor zo’n 10 à 15 jaar. Een nier van een levende donor 20 à 25 jaar. Er zijn echter geen garanties. Veel factoren beïnvloeden of een nier goed blijft werken. Het komt voor dat een gedoneerde nier helemaal stopt met werken. U moet dan (weer) met dialyse behandeld worden of een nieuwe transplantatie ondergaan.

Kun je vaker een nieuwe nier krijgen?
Ja, dat kan. Als u aan de voorwaarden voldoet doorloopt u opnieuw het transplantatieproces.

Na de operatie

Mag ik alternatieve medicijnen gebruiken?
Wilt u homeopathische of andere alternatieve geneesmiddelen gebruiken? Overleg dit dan met uw behandelend arts. Sommige middelen beïnvloeden de werking van uw medicatie, bijvoorbeeld st. janskruid.

Wat moet ik doen als er bijwerkingen optreden?
Stop nooit zonder overleg medicijnen. Neem altijd contact op met uw behandelend arts of verpleegkundige.

Wat moet ik doen als ik mijn medicijnen vergeten ben?

  • Medicijnen die u twee keer per dag inneemt: ontdekt u binnen vier uur dat u de medicijnen vergeten bent, neem ze dan alsnog in. Is het langer dan 4 uur geleden dat u de medicijnen in had moeten nemen, neem dan contact op met uw behandelend arts of verpleegkundige. Neem nooit een dubbele dosis in!
  • Medicijnen die u een keer per dag inneemt: als u binnen 8 uur ontdekt dat u een dosis vergeten bent, kunt u ze alsnog innemen.
Wat kan ik doen als ik moeite heb met het doorslikken van pillen?
Probeer de pillen in te nemen met vla, appelmoes of iets dergelijks. Eventueel kunt u pillen fijnmalen. Behalve capsules, deze moet u altijd in zijn geheel doorslikken.

Wat moet ik doen als de apotheker andere medicatie aflevert dan ik gewend ben?
Voor de meeste medicijnen is dit geen probleem, omdat een ander merk dezelfde werkzame stof bevat. Behalve bij:
  • tacrolimus (Prograft / Advagraf);
  • ciclosporine (Neoral).

Bij deze medicijnen kan een extra controle van uw bloedspiegel nodig zijn. Vraag de apotheker om contact op te nemen met uw behandelend arts. 

Moet ik mijn nier beschermen?
Alleen bij sporten waarbij u een trap of klap kunt oplopen, raden we aan een nierschildje aan te schaffen. Vraag ernaar bij uw arts of verpleegkundige.

Wanneer mag ik weer autorijden?
Zodra u zich daar lichamelijk en geestelijk goed genoeg voor voelt.

Moet ik antibiotica gebruiken bij een operatieve ingreep?
Bij een kleine ingreep zoals het verwijderen van een kleine huidtumor is dit niet nodig. Bij een grotere ingreep of een tandheelkundige behandeling waarbij u veel bloed verliest, adviseren we preventief een antibioticum te gebruiken. Informeer hiervoor bij uw arts.

Moet ik meewerken aan de oproep voor de griepprik?
Nierpatiënten horen tot de risicogroepen die in aanmerking komen voor de griepprik. Maar de medicijnen tegen afstoting kunnen de werking van de griepprik beïnvloeden. Is de transplantatie minder dan een half jaar geleden? Overleg dan met uw behandelend arts of de griepprik zinvol is. Als de transplantatie langer dan een half jaar geleden is, kunt de griepprik het beste wel halen.

Wanneer kan ik weer gaan werken?
Dit is afhankelijk van uw herstel en werksituatie. Bespreek het bij twijfel met uw arts of verpleegkundige.

Mag ik zwanger worden na een niertransplantatie?
Als uw nierfunctie goed is en er zijn geen andere grote problemen kan het meestal wel. Maar pas anderhalf jaar na de transplantatie. Bespreek uw kinderwens met uw behandelend arts of verpleegkundig specialist.