CZO Flex Level Vernieuwde verpleegkundige vervolgopleidingen

Nieuwsbrief CZO Flex Level

Praktijk als uitgangspunt EPA's als bouwstenen

Aan de basis van het vernieuwde opleidingsstelsel staat de zorgvraag van de patiënt. CZO Flex Level ontwikkelde een architectuur en bijna 200 EPA’s (Entrustable Professional Activity). Dit zijn beroepsactiviteiten in de praktijk. De bouwstenen voor dit nieuwe stelsel worden gevormd door deze EPA’s.

De EPA beschrijft welke kennis, vaardigheden, houding en gedrag belangrijk zijn bij de uitvoering van een beroepsactiviteit. De taak die een student uitvoert, wordt steeds een beetje complexer. Hierbij neemt de ondersteuning en begeleiding af, zodat de student de taak uiteindelijk volledig zelfstandig kan uitvoeren en bekwaam verklaard kan worden.

5 vragen aan Marjon Breteler

1 Wat is jouw rol binnen de nieuwe verpleegkundige vervolgopleidingen?

‘Als opleidingsdirecteur van o.a. de verpleegkundige vervolgopleidingen ben ik verantwoordelijk voor de kwaliteit van de opleidingen. Dit is natuurlijk een breed begrip. Ik zet een koers uit en daarbij initieer ik als opdrachtgever diverse projecten en monitor de voortgang. Ook richt ik me op het uitzetten van diverse interventies om bij te dragen aan het minimaliseren van arbeidsmarkt tekorten, uiteraard vanuit opleidingsperspectief. We hebben daarvoor ook veel regionale afstemming om te kunnen voldoen aan de (regionale) opleidingsopgave vanuit het Capaciteitsorgaan.

Op dit moment is CZO Flex Level een groot en belangrijk project. Daarin hebben we als theorieaanbieder een grote klus te klaren om voor alle CZO erkende opleidingen het onderwijsaanbod EPA-gericht, vernieuwend en flexibel in te richten waarbij het werkplekleren een veel grotere rol krijgt dan voorheen. We hebben daarom ook een verantwoordelijkheid om de praktijken daarbij zo goed mogelijk te faciliteren.’

2 Welke mogelijkheden doen zich voor?

‘CZO Flex Level geeft de mogelijkheid om leertrajecten flexibel in te richten en daarmee toe te spitsen op de verschillende professionals in opleiding (PIO). De opleidingsduur zal daardoor variëren en er is sprake van een betere doorstroom van de ene naar de andere specialisatie. Er komt een omslag van het alleen aanbieden van volledige opleidingen die er voor iedereen op dezelfde manier uitzien, naar meer gedifferentieerd aanbod. PIO’s kunnen meer regie nemen over hun eigen leerproces en afdelingen kunnen in de praktijk sneller de juiste personen inzetbaar hebben. We sturen daar nu op. Met deze arbeidsmarktkrapte is flexibiliteit cruciaal.’

3 Welke uitdagingen zie je?

‘Afdelingen hebben een grotere verantwoordelijkheid om PIO’s bekwaam te verklaren. Dit is voor de ene instelling of afdeling lastiger dan voor de andere. Het betekent dat wij, naast de enorme ontwikkelopgave als theorieaanbieder óók heel goed moeten kijken en luisteren naar wat de praktijken van ons nodig hebben. Zodat zij meer in hun kracht worden gezet om bekwame collega’s op te leiden. Het betekent tegelijkertijd loslaten én verantwoordelijkheid nemen. Ik zie het echt als cultuuromslag.

Een andere uitdaging ligt voor de praktijk in het niet meer opleiden dan nodig is. Angst om geen aantrekkelijke werkgever meer te zijn als je geen volledige opleidingen meer aanbiedt speelt in sommige instellingen een rol.  Terwijl de zorgvraag die er op een afdeling is bepalend zou moeten zijn wat een zorgprofessional zou moeten leren. Niet overal is alles nodig, denk bijvoorbeeld aan de verschillen in te leveren zorg tussen een academische afdeling en een perifere setting. De arbeidsmarkt vraagt om anders te denken en te doen, durven los te laten. Hier ligt zowel een uitdaging als een mooie kans voor zowel de theorie als de  praktijk om dit samen op te pakken.’

Daarnaast hebben we samen met de andere academies een verantwoordelijkheid voor een landelijk dekkend en samenhangend opleidingsstelsel.  We kunnen veel efficiënter samenwerken en met elkaar ontwikkelen en leereenheden aanbieden. Loslaten van het oude denken, niet ieder voor zich, maar gezamenlijk. Ook daar liggen nog uitdagingen.

4 Wat is de meerwaarde?

‘Door het flexibel aanbieden van (sets van) leereenheden/EPA’s of vervolgopleidingen bieden we een oplossing voor een deel van de arbeidsmarktproblematiek. We kunnen sneller inspringen op een vraag en er is sneller de mogelijkheid voor het volgen van aanvullende leereenheden. Er is nauwe samenwerking en een gedeelde verantwoordelijkheid voor opleiden tussen theorie en de afdeling, ieder vanuit eigen specifieke expertise. Er is een duidelijker waardering van werkplekleren. Ook leveren we hierbij een bijdrage aan een leven lang leren en het boeien en binden van verpleegkundigen.

5 Wie (welke rol) zijn ervaring zie jij volgende keer graag terug?

Vanwege de enorme rol die de afdelingen (oftewel praktijken) hebben in het opleiden van toekomstig collega’s: een projectleider van de implementatie van CZO Flex Level. Deze staat met de voeten in klei qua wat er op dit moment gebeurt tijdens de implementatie op de afdelingen.

Leren vanuit een andere basis

Voor nu

De vernieuwing vindt plaats in co-creatie tussen de RHA en de inhoudsdeskundigen uit de praktijk, waarbij er een paradigmashift gemaakt moet worden van theorie- naar werkplekleren. Nu is de theorie in een leslokaal en praktijk op de vloer. Straks is de praktijk leidend en onderwijs begeleidend.

Voor straks

Ook straks, als het vernieuwde opleidingsstelsel er is, zal er veel veranderen. Wat gaat er precies veranderen in de praktijk? Welke consequenties heeft deze nieuwe manier van opleiden, begeleiden en toetsen voor de zorgprofessionals in de directe zorg?

Tijdpad

In januari 2021 is een projectteam gestart. In april is een start gemaakt met de werkgroep Acute Zorg. De planning is dat net voor de zomer gestart wordt met de werkgroep Moeder & Kind en na de zomer met de werkgroep Langdurige Zorg.

In de werkgroepen komt een brede vertegenwoordiging uit de praktijk. Van het Radboudumc maar ook van andere ziekenhuizen en zorginstellingen uit de regio. In overleg met de projectleiders van de zorginstellingen worden de werkgroepen samengesteld.

Samen met de praktijk worden op dit moment de huidige vervolgopleidingen vernieuwd naar de EPA-structuur. Velen zijn hier nauw bij betrokken en dat waarderen we enorm. Het gaat om een groot aantal opleidingen. Hierbij delen we de laatste stand van zaken rondom de geplande startdata. De Basis Azute Zorg (BAZ) en opleiding dialyseverpleegkundige worden al EPA-gericht aangeboden. Zie onderstaand de opleidingen, met startdatum en de stijl waarin deze worden aangeboden.

De volgende opleidingen worden in samenwerking met landelijke partners ontwikkeld, startdata worden later bekend gemaakt:

• Intensivecare-kinderverpleegkundige
• Highcare-kinderverpleegkundige
• Highcare-neonatologieverpleegkundige
• Intensivecare-neonatologieverpleegkundige

Verbinding theorie en praktijk praktijk is uitgangspunt

De verpleegkundige zorg verandert; persoonsgerichte zorg, innovatie en ketenzorg worden steeds belangrijker. Het landelijke CZO-opleidingsaanbod voor gespecialiseerde verpleegkundigen en medisch ondersteunend personeel sluit niet meer voldoende aan op deze ontwikkelingen. Daarom wordt landelijk een nieuw, flexibel en modulair opleidingsaanbod ontwikkeld: CZO Flex Level. Momenteel wordt gewerkt aan implementatie van het nieuwe stelsel. Dit gebeurt in co-creatie; Radboudumc Health Academy (RHA), het Radboudumc en diverse zorginstellingen in de regio werken samen om de opleidingen nauw aan te laten sluiten aan de praktijk.

Verbinding theorie en praktijk

In april is een start gemaakt met de werkgroep Acute Zorg, met een brede vertegenwoordiging uit de praktijk. Van het Radboudumc, maar ook van andere ziekenhuizen en zorginstellingen. Volgens RHA-opleider Max Windau komt er straks meer verbinding tussen theorie en praktijk. ‘Nu is de theorie nog in het leslokaal en de praktijk op de werkvloer. Straks vindt het leren grotendeels in de praktijk plaats (werkplekleren). Het theoretische en ondersteunende deel vanuit de RHA moet hierbij aansluiten.’ In de opleidingen wordt gewerkt met moderne onderwijsvormen, zoals digitaal leren. ‘Dan kun je denken aan virtual reality, waarbij de student in een oefenomgeving leert om een machine te bedienen. Ook gaan we toetsen op de manier waarop de verpleegkundige in de praktijk werkt. Hier worden moderne vormen voor ingezet, dat kan bijvoorbeeld een app zijn waarin de verpleegkundige een brandwond moet beoordelen en beschrijven.

Zorgvraag patiënt staat centraal

Aan de basis van het vernieuwde opleidingsstelsel staat de zorgvraag van de patiënt. Deze vraag kan op de afdeling Intensive Care in Ede anders zijn dan in het Radboudumc. Door te werken met EPA’s (Entrustable Professional Activity) worden leerroutes flexibel. CZO ontwikkelde hiervoor een architectuur en bijna 200 EPA’s die beschrijven welke kennis, vaardigheden, houding en gedrag belangrijk zijn bij de uitvoering van een beroepsactiviteit. Volgens Max is met deze EPA’s maatwerk beter mogelijk. ‘Stel dat je op de IC werkt met voornamelijk oudere patiënten, dan kun je ook onderdelen uit de module Geriatrie volgen. Op deze manier kun je je in de diepte én in de breedte ontwikkelen.’

Flexibel opleiden

De planning is dat er zestien vervolgopleidingen eind 2022 beschikbaar zijn. Binnenkort wordt gestart met de Werkgroep Moeder & Kind en na de zomer met Langdurige Zorg. Karin Cornelissen, zorgmanager Medium Care, is betrokken bij de inrichting van Acute Zorg: ‘We gaan een hele andere dynamiek krijgen. Het moment dat de student het geleerde in de praktijk kan brengen, wordt nu bepaald door het moment dat de theorie afgerond is. Beademing kan bijvoorbeeld pas in de praktijk uitgevoerd worden als de module beademing is afgerond. Bij het vernieuwde opleidingsstelsel kan de student aangeven wanneer hij klaar is om beademing in de praktijk uit te voeren. De theorie sluit hierop aan. De regie komt dus meer bij de student te liggen.’

Leven lang leren

Karin: ‘We zijn al heel lang gewend dat verpleegkundige vervolgopleidingen op een bepaalde manier uitgevoerd worden. Zo duurt de IC-opleiding achttien maanden en heeft het vijf modules. Straks zijn individuele leerroutes mogelijk, heeft de student meer regie en is de praktijk leidend. Dat vergt een andere mindset. Voor iedereen. Want elke verpleegkundige is straks in zekere zin ook begeleider en moet dat opnieuw gaan leren. Dat gaan we met elkaar vormgeven. Stap voor stap. Om zo te zorgen dat verpleegkundigen meer (carrière)mogelijkheden hebben en flexibeler inzetbaar zijn.’

Leren van elkaar door co-creatie

In januari 2022 zijn de eerste studenten gestart met de module Basis Acute Zorg (BAZ). De werkgroep Acute Zorg heeft het afgelopen jaar intensief samengewerkt om de opleidingen nauw aan te laten sluiten bij de praktijk. Het belangrijkste verschil? Minder docentgestuurd onderwijs. Maar de praktijk als uitgangspunt. Om dit te realiseren, is een nieuwe manier van samenwerken nodig.

Loslaten

Met de werkgroep Acute Zorg is met een brede vertegenwoordiging uit de praktijk een start gemaakt. Van het Radboudumc, maar ook van andere ziekenhuizen en zorginstellingen. Volgens Johnny Baten, opleider bij de Radboudumc Health Academy (RHA) en voorzitter van de werkgroep Acute Zorg (Intensive Care en Cardiac Care), is het voor een goede implementatie noodzakelijk om het oude denken los te laten: ‘We moeten uitgaan van de vraag wat de praktijk nodig heeft bij het aanleren van een EPA.’ Daarover zijn we met elkaar in gesprek gegaan en gezamenlijk vullen we het onderwijs van de EPA’s in. 

Praktijk is uitgangspunt

Volgens Johnny was het vooral in het begin pionieren. ‘We stapten ergens in waarvan we nog niet precies wisten hoe het eruit kwam te zien. Daardoor bleef iedereen denken in de hoek van het oude onderwijs. In de loop van de tijd kwam steeds meer het besef dat de praktijk het voortouw moet nemen. Hoe willen zij dat hun studenten en toekomstige collega’s opgeleid moeten worden, in samenspraak met ons ons als theorie-aanbieder?' IC Verpleegkundige Marloes ten Kate is als praktijkopleider betrokken bij de implementatie in het Slingeland Ziekenhuis: ‘Doordat we nu zelf nadenken, zijn we ons ook veel bewuster van datgene wat nodig is. Ook delen we onze ervaringen uit de praktijk, dat maakt het heel interessant.’ 

Bekwaam verklaren op de werkvloer

De werkplek is nu de belangrijkste leeromgeving. Studenten gaan stapsgewijs met de EPA’s aan de slag in de praktijk: van observeren, via uitvoeren onder supervisie naar het uiteindelijk zelfstandig uitvoeren van de EPA. Volgens Johnny moet de praktijk vooral nadenken hoe ze de student bekwaam verklaren. ‘Verpleegkundigen in de acute zorg moeten bijvoorbeeld veel weten over het hart en de bloedsomloop. Dan is kennis belangrijk en gaat de voorkeur uit naar een kennistoets. Maar de EPA reanimatie zal er heel anders uitzien. Daar heb je een klein stukje kennis en zit de bewijslast op de training die je hebt afgerond. Zodat je in ieder geval op een pop kunt reanimeren. Johnny geeft hierbij aan: ‘Wat heel belangrijk is, is dat we van elkaar leren en elkaar helpen. Dat is de belangrijkste basis om verder te komen.’

5 vragen aan Jolien van Hooft

1 Wat is jouw rol binnen de nieuwe verpleegkundige vervolgopleidingen?

‘Als projectleider CZO flex level implementatie ben ik betrokken bij het vernieuwen en flexibiliseren van het praktijkleren m.b.t. de verpleegkundige vervolgopleidingen in het Radboudumc. We zijn gestart binnen de acute zorg met alle betrokken afdelingen samen. De afdelingen binnen Moeder & Kind en langdurige zorg zijn nu ook volop in ontwikkeling. We delen met elkaar wat er is ontwikkeld, evalueren,  leren en stellen bij. Ik probeer zoveel mogelijk te ondersteunen en verbinding te creëren tussen de afdelingen, met HR, de Radboudumc Health Academy, maar ook met projectleiders van zorginstellingen regionaal en landelijk.’

2 Welke mogelijkheden doen zich voor?

‘Samen met alle betrokken vanuit de praktijk implementeren en doorontwikkelen. Dan krijg je ook echt zicht op wat er moet gebeuren om naar die stip op de horizon te groeien. Als voorbeeld: hoe kunnen we meer uniform gaan werken met betrekking tot het praktijkleren? Denk aan de organisatie van begeleiding maar ook het taalgebruik daarbij. Is het werkbegeleider of willen we meer de focus leggen op het leren door de benaming ‘leerbegeleider’? Ook het prakijkleerplan en opleidings- en examenreglement praktijk zijn we nu breder aan het doorontwikkelen, wat is uniform Radboudumc breed, acuut/moeder en kind en langdurige zorg specifiek en afdelingsspecifiek? We werken toe naar een eenduidig uniform te gebruiken format.’

‘We gaan uit van de beginsituatie van de Professional in Opleiding (PIO), praktijk-gestuurd i.p.v. theorie-gestuurd, dit vraagt ook meer zelfregie van de PIO. Dat gaat stapsgewijs in de ontwikkeling van het onderwijs en de implementatie in de praktijk. Opleiden doen we in de context van de zorgvraag van onze patiënten, door de EPA bouwstenen te gebruiken, leidt je alleen op daar waar je ook in bekwaam kunt blijven. Dus niet meer ‘one size fits all’. We kunnen daardoor sneller opleiden. Ook kunnen we de ontwikkeling stimuleren (leven lang leren) en ontstaan er meer mogelijkheden in bijvoorbeeld een loopbaan, niet alleen intern maar ook over de muren van het Radboudumc heen.  De uitdaging om te binden en te boeien maar ook om de zorg te waarborgen in onze regio.’

3 Welke uitdagingen zie je?

‘Het flexibiliseren staat hoog op de agenda. Dat vraagt echt om anders denken over wat we nodig hebben om persoonsgerichte en kwaliteit van zorg te bieden binnen een afdeling/ team (straks ook zorgpad/centrum). Moet iedereen dezelfde opleiding volgen of kun je met een andere samenstelling dezelfde kwaliteit van zorg leveren? Een Cardiac Care verpleegkundige die graag wilt verbreden en wilt ervaren of het werken op de Intensive Care wat haar haar/ hem is,  kan dan bijvoorbeeld daar aan de slag op de cardio- thoracale intensive care en is vanuit haar kennis en kunde binnen het team inzetbaar en hoeft dan niet eerst een (volledige) opleiding te volgen en kan op maat EPA's volgen passens bij de context en zorgvraag. We denken hier samen over na en diverse initiatieven om dit verder te ontwikkelen zijn al gestart.’

‘Zijn er straks nog functies of gaan we meer werken vanuit profielen? Er zijn veel ontwikkelingen binnen het Radboudumc maar ook landelijk. Zo belangrijk dat het bij elkaar komt, de kansen zien, benutten en de uitdagingen aan gaan. Dit vraagt ook om een beetje lef en durf om te experimenteren.’

4 Wat is de meerwaarde?

‘Dat we door slimmer, flexibeler en efficiënter op te leiden de grote uitdagingen binnen de gezondheidszorg beter aan kunnen met het oog op de veranderende zorgvraag en de wisselende capaciteitsbehoefte en onze maatschappelijke opgave als UMC. En ook heel belangrijk, optimaal bijdrage aan de ontwikkeling van onze zorgprofessionals, uitdagen, kansen bieden, waarderen en leren hoe we nog beter gebruik kunnen maken van elkaars kwaliteiten en competenties.’

5 Wie (welke rol) zijn ervaring zie jij volgende keer graag terug?

‘Kim Verploegen, teamleider zorg leren en ontwikkelen op de Intensive Care van het Radboudumc. Een van de kartrekkers van CZO flex level binnen het Acute zorg cluster waar we zijn gestart. Haar enthousiasme en vernieuwende blik hebben enorm bijgedragen aan het samen ontwikkelen en leren.’