Merkelcelcarcinoom (huidkanker)

Wie krijgt een merkelcel­carcinoom?

Merkelcelcarcinoom komt met name voor op oudere leeftijd. De meerderheid van de mensen die merkelcelcarcinoom krijgt is 70 jaar of ouder. Merkelcelcarcinoom komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Mensen die veel zonneschade hebben opgelopen in de huid en/of een licht huidtype hebben lopen een verhoogd risico op het krijgen van een merkelcelcarcinoom. Mensen bij wie het immuunsysteem niet optimaal meer werkt, bijvoorbeeld door het gebruik van immuunonderdrukkende medicijnen, hebben ook een verhoogd risico op het krijgen van een merkelcelcarcinoom. In de meerderheid van de merkelcelcarcinomen wordt een virus gevonden: het merkelcelpolyoma virus. Hoewel dit virus ook veel wordt gevonden op gezonde huid bij mensen die geen Merkelcelcarcinoom hebben, lijkt het virus een belangrijke rol te spelen bij het ontstaan van (een deel) van de merkelcelcarcinomen.

De diagnose

Omdat het merkelcelcarcinoom een zeldzame vorm van huidkanker is, wordt er vaak niet direct aan gedacht. Meestal wordt er bij een verdachte plek aan de huid eerst een stansbiopt genomen door de huisarts of dermatoloog. Bij een stansbiopt wordt de huid plaatselijk verdoofd om er daarna een klein stukje uit te halen. Hiervoor wordt een soort appelboortje gebruikt. Soms kan er ook worden besloten om de verdachte plek onder lokale verdoving direct helemaal weg te nemen. Het weggenomen weefsel wordt opgestuurd voor microscopisch onderzoek door een patholoog. Meestal is de uitslag van het weefselonderzoek bekend na 1 tot 2 weken.

Wanneer het duidelijk is geworden dat het om een merkelcelcarcinoom gaat, vindt er verder onderzoek plaats. De hele huid wordt door een dermatoloog nagekeken en er wordt gevoeld naar de lymfeklieren om eventuele uitzaaiingen op te sporen. Daarnaast wordt er meestal beeldvormend onderzoek gedaan door het maken van een PET-CT scan en/of echo. Hiermee wordt verder gekeken of er sprake is van uitzaaiingen. Soms wordt er ook een zogeheten schildwachtklieronderzoek gedaan. Hierbij zoekt de chirurg de lymfeklier op die het dichtst bij de tumor aanwezig is en verwijdert deze. De patholoog onderzoekt de lymfeklier vervolgens op uitzaaiingen.

Behandeling

Behandeling van een merkelcelcarcinoom bestaat meestal uit (ruime) chirurgische excisie gevolgd door bestraling (radiotherapie). Als er uitzaaiingen worden gevonden volgt een nader behandelplan op maat, waarbij behandeling met immuuntherapie via de medisch oncoloog soms een optie kan zijn.
 
In het Radboudumc worden alle patiënten met een merkelcelcarcinoom besproken in een multidisciplinair overleg. Bij dit overleg zijn verschillende specialisten aanwezig, waaronder de dermatoloog, chirurg, radiotherapeut, medisch oncoloog en patholoog. U hoeft zelf niet aanwezig te zijn bij dit overleg. In dit overleg wordt een voorstel voor een behandelplan gemaakt, waarna dit verder met u besproken wordt.

Hoe zijn de vooruitzichten?

Uit eerder onderzoek blijkt dat ongeveer 1 op de 3 patiënten met merkelcelcarcinoom aan de ziekte overlijdt. In deze cijfers zijn de resultaten van de nieuwste behandelmogelijkheden nog niet meegenomen. De kans op genezing van merkelcelcarcinoom hangt sterk samen met verschillende factoren, waaronder de aanwezigheid van uitzaaiingen, de plek en uitgebreidheid van de uitzaaiingen, de grootte van de tumor en het functioneren van het immuunsysteem.
 
Patiënten blijven na de behandeling van een merkelcelcarcinoom nog minstens 5 jaar onder controle bij de specialist. Tijdens deze controles wordt nagegaan of er signalen zijn dat de kanker terugkomt of dat er nieuwe tumoren ontstaan. De controles zullen vaak afwisselend worden uitgevoerd door de dermatoloog en andere betrokken specialisten (bijvoorbeeld chirurg, radiotherapeut en/of medisch oncoloog). De dermatoloog kijkt altijd de gehele huid na, omdat bekend is dat de kans op het krijgen van andere vormen van huidkanker verhoogd is bij patiënten die een merkelcelcarcinoom hebben gehad.

UV-straling en huidkanker

Zon is de boosdoener van de meeste vormen van huidkanker. Het aantal huidtumoren neemt jaarlijks toe en 1 op de 5 Nederlanders krijgt in de loop van het leven ten minste één keer huidkanker. We zien steeds meer mensen die meerdere keren huidkanker krijgen.

Tips om huidkanker te voorkomen

• Smeer u goed in: ruim, dik en frequent. Start er 15 tot 30 minuten voordat u de zon opzoekt mee. Het is verstandig om niet bedekte huid te beschermen met een zonnebrandcrème van ten minste factor 15. Voor kinderen, bij huidtype I en tijdens vrije tijd en vakantie is factor 30 verstandig. Uit onderzoek blijkt dat goed insmeren ervoor zorgt dat UV-straling minder DNA-schade geeft in de huid. Maar let op: insmeren betekent niet dat u langer kunt zonnen!
• Naast zonnebrandcrème is het dragen van beschermende kleding ook belangrijk. Laat uw kinderen een T-shirt en petje dragen. Kalende mannen moeten ook hun hoofd bedekken of insmeren. 
• Draag een goede zonnebril. 
• Blijf op het heetst van de dag uit de zon (11.00-15.00u).
• Zonnestralen gaan voor een deel ook door wolken of mist heen. Hierdoor kunt u ook bij bewolkt weer verbranden. Een strandparasol houdt 40 tot 50% van de UV-stralen tegen, afhankelijk van het soort stof.
• Houd er rekening mee dat u in het water of op het strand sneller verbrandt door reflectie van zonlicht. 
• Doe de zonnehemel of zonnebank de deur uit. Het voorbruinen onder een zonnebank beschermt  namelijk niet tegen verbranden in de zon. Ook kan de straling van bruiningsapparatuur het risico op huidkanker vergroten.

Meer informatie over zonlicht en de huid vindt u hier.

Uw huid zelf controleren

In de meeste gevallen wordt huidkanker veroorzaakt door UV-straling door de zon en/of zonnebank. De meeste huidkanker ontstaat dan ook op plekken die veel aan de zon zijn blootgesteld. Maar dit hoeft niet altijd zo te zijn.

Hoe eerder huidkanker wordt ontdekt, hoe beter het over het algemeen te behandelen is. Daarom is het belangrijk om regelmatig uw huid zelf te controleren op verdachte plekken. 

Bezoek uw huisarts of dermatoloog als u een plek op uw huid heeft die:

• groter en/of dikker wordt
• van kleur verandert
• van vorm verandert
• jeukt, steekt of pijn doet
• korstjes vertoont
• bloedt
• of als u een wondje heeft dat slecht geneest

Hoe controleert u uw huid?

• controleer elke 3 maanden uw gehele huid
• zorg voor voldoende licht
• gebruik spiegels, of vraag een partner of naaste naar de plekken de kijken die u zelf niet goed kunt zien
• bekijk uw huid zorgvuldig van top tot teen en kijk extra goed naar de huid waar de zon veel op schijnt, zoals uw gezicht
• vergeet niet de volgende plekken: de huid tussen uw haren, de huid onder uw ondergoed, uw handpalmen en de huid tussen uw tenen en onder uw voeten
• mocht u al eerder behandeld zijn aan huidkanker, controleer deze plekken dan goed door te kijken en te voelen.

Als u een verdachte plek opmerkt op uw huid, maak dan een afspraak bij uw huisarts of dermatoloog om de plek verder te laten beoordelen.